مرگ برجام | پایگاه خبری تراز

واضح آرشیو وب فارسی:تراز: تراز: سنای آمریکا طرح تحریم‌های جدید ایران، موسوم به S722 را با اکثریت مطلق آرا(98 رای مثبت در مقابل 2 رای منفی) تصویب کرد و احتمالا راه سختی برای تصویب در مجلس نمایندگان آمریکا و نهایتاً تایید توسط ترامپ برای اجرایی شدن نخواهد داشت.

به گزارش تراز ،درباره جزئیات، آثار و بویژه اهداف این مصوبه که رژیم تحریم‌های گسترده‌ای علیه ایران تحمیل می‌کند، نکات فراوانی می‌توان عنوان کرد که در متن پیش ‌رو فعلا به بخش‌هایی از آن اشاره می‌شود.
1- این مصوبه علاوه بر اینکه روح برجام را – اگر واقعاً روحی هم داشته باشد - نقض می‌کند، آشکارا بندهای 26 و 29 برجام را نیز نقض کرده است. بند 29 برجام «هرگونه مصوبه یا اقدام اتحادیه اروپایی و کشورهای عضو و همچنین ایالات متحده آمریکا که می‌تواند تاثیرگذاری منفی و مستقیم بر عادی‌سازی تجارت و روابط اقتصادی با ایران داشته و در اجرای موفقیت‌آمیز برجام خلل ایجاد کند» را منع می‌کند. بنابراین تصویب این طرح که عملاً روابط اقتصادی را به طور موثری مختل خواهد کرد، نقض آشکار این بند است. البته این بند از برجام پیش از این نیز بارها توسط آمریکا نقض شده است.
اما این مصوبه علاوه بر بند 29، بند 26 برجام را هم به طرز آشکاری نقض می‌کند. نقض بند 26 علاوه بر اهمیت بالذات آن، موضوعیت مضاعفی نیز دارد و آن اینکه اثبات می‌کند برخلاف برخی ادعاها مبنی بر اینکه این تحریم، یک تحریم غیرهسته‌ای و صرفاً ناظر به فعالیت‌های موشکی و مسائلی از این دست است، مصوبه S722 در برخی موارد «هسته‌ای» است.
در بند 26 برجام آمده است: «دولت ایالات متحده در چارچوب اختیارات قانونی رئیس‌جمهور و کنگره، از اعمال تحریم‌های جدید مرتبط با هسته‌ای خودداری خواهد کرد.»
همچنین در ادامه بند 26 تاکید شده است: «اﯾﺮان اﻋﻼم ﮐﺮده اﺳﺖ ﺗﺤﻤﯿﻞ ﯾﺎ ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪن ﺗﺤﺮﯾﻢﻫﺎی ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه در ﭘﯿﻮﺳﺖ 2 ﯾﺎ وﺿﻊ ﺗﺤﺮیم‌های ﺟﺪﯾﺪ ﻫﺴﺘﻪ‌ای را ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﻣﺒﻨﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﺗﻮﻗﻒ ﮐﻠﯽ ﯾﺎ ﺟﺰئی اﺟﺮای ﺗﻌﻬﺪات ﺧﻮد وﻓﻖ ﺑﺮﺟﺎم، ﺗﻠﻘﯽ ﺧﻮاﻫﺪ کرد.»
اما به عنوان نمونه، در چند بخش از مصوبه موسوم به S722 سنای آمریکا آمده است: وزارت خزانه‌داری و وزارت خارجه آمریکا باید اجرای فرمان اجرایی 13382 را ادامه دهند. (The Secretary Of The Treasury And The Secretary Of State Should Continue To Implement Executive Order 13382). فرمان اجرایی 13382 یکی از فرامین اجرایی پیشین رئیس‌جمهور آمریکا برای تحریم افراد و نهادهای مختلف در جمهوری اسلامی ایران است. تاکید مکرر در متن مصوبه سنا مبنی بر ضرورت تداوم عملیاتی شدن این فرمان توسط رئیس‌جمهور آمریکا در حالی است که به صراحت به موجب بند 26 و بخش 8-4 پیوست 2 برجام بر ضرورت متوقف شدن آن و خودداری از بازگرداندن آن به هر بهانه‌ای تاکید شده است(پاورقی یک)
این تحریم علاوه بر نقض آشکار برجام، قطعنامه 2231 که برای پشتیبانی از اجرای برجام و تبدیل آن به یک الزام بین‌المللی در شورای امنیت سازمان ملل تصویب شده بود را نیز آشکارا نقض و در برخی امور به طور کامل از حیّز انتفاع ساقط می‌کند. مثلاً بند 3 پیوست B قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل، تحریم‌های موشکی ایران را تا 8 سال و بند 5 آن تحریم‌های تسلیحاتی ایران را تا 5 سال از روز اجرای برجام قید کرده و بعد از آن بنا بود این تحریم‌ها به طور کامل برداشته شود؛ با این حال مصوبه S722 سنای آمریکا این تحریم‌ها را ابدی و قطعنامه 2231 را کأن‌لم‌یکن می‌کند.
2- در یک تحلیل کلان، مصوبه سنا (که به احتمال بسیار زیاد توسط مجلس نمایندگان تصویب و از سوی ترامپ اجرایی خواهد شد) در حقیقت پایان کار رسمی برجام برای آمریکاست. دولت ایالات متحده از ابتدای اجرای برجام تاکنون نیز شیوه برخورد خود با این توافق را به نوعی سامان‌دهی کرده بود که عملاً بهره‌‌مندی ایران از هرگونه آورده اقتصادی به موجب برجام را «تقریباً هیچ» می‌کرد. موضع‌گیری مقامات دولت آمریکا و چندین بار تحریم هدفمند ایران پس‌ از برجام و تهدید پشت پرده بانک‌ها و شرکت‌های بزرگ و همچنین فضای مملو از تردید و بلاتکلیفی، شرایطی فراهم کرده بود که عملاً هیچ اتفاق مهمی در زمینه اقتصادی رخ نمی‌داد و هیچگونه افق روشنی نیز در این باره وجود نداشت. با این همه آمریکا تاکنون از اعلام رسمی بی‌اعتنایی خود به برجام خودداری و معمولاً تلاش می‌کرد اقداماتش را در چارچوب حفظ ظاهری برجام و در عین حال مقابله با ایران در حوزه‌های دیگر و از طریق شیوه‌های دیگر صورت‌بندی کند. اما S722 به گونه‌ای سندنویسی شده است که هیچگونه ابهامی برای زیرپاگذاشتن برجام و نیز قطعنامه 2231 توسط آمریکا به جا نمی‌گذارد.
بنابراین با اجرای مصوبه S722 به دلیل بازگرداندن بسیاری از تحریم‌ها و همچنین وضع تحریم‌های گسترده جدید، آنچه از برجام به جای می‌ماند، تنها تعهدات بسیاری است که دولت ایران در همان ابتدای کار و پیش از هرگونه اجرای تعهد طرف مقابل عملیاتی کرد، سانتریفیوژها را برچید، فردو را تقریباً تعطیل کرد، در قلب رآکتور آب‌سنگین اراک بتن ریخت و...؛ و این در حالی است که از همان ابتدا به دولت هشدار داده می‌شد اجرای تعهدات در ایران باید همگام و متناظر با اجرای تعهدات طرف مقابل باشد تا به روزگار اینچنینی -که ما همه تعهدات‌مان را عملیاتی کرده باشیم و طرف مقابل تمام وظایفش را نقض کند- دچار نشویم.
3- شیوه پاسخ به زیرپاگذاشتن برجام توسط آمریکا از جمله مواردی است که معمولاً پس از رخداد چنین مواردی درباره آن بحث می‌شود. به طور معمول، برخی مقامات دولتی از بند 36 برجام و پیگیری احتمالی آن برای شکایت به کمیسیون مشترک برجام سخن می‌گویند اما مساله آن است که اقدام در این چارچوب با توجه به مکانیزم شگفت‌انگیزی که برای پیگیری شکایت‌ها در نظر گرفته شده، نهایتاً منجر به بازگشت کامل تحریم‌ها علیه ایران خواهد شد!
با این حال، حداقل دولت ایران در شرایط فعلی می‌تواند با مدنظر قرار دادن بند 36 برجام و با توجه به آشکار و اساسی‌بودن عدم پایبندی طرف مقابل به تعهداتش، اجرای جزء یا تمام تعهداتش را متوقف کند. در بخشی از بند 36 برجام آمده است: «چنانچه موضوع کماکان به نحو مورد رضایت طرف شاکی فیصله نیافته باشد و چنانچه طرف شاکی معتقد باشد موضوع، مصداق «عدم پایبندی اساسی» می‌باشد، آنگاه آن طرف می‌تواند موضوع فیصله نیافته را به عنوان مبنای توقف کلی یا جزئی اجرای تعهداتش وفق برجام قلمداد کرده و یا به شورای امنیت سازمان ملل متحد ابلاغ نماید که معتقد است موضوع مصداق «عدم پایبندی اساسی» به‌شمار می‌آید».
اما به موجب بند 3 قانون مصوب مجلس برای اجرای برجام، یعنی همان قانونی که دولت به موجب آن مجوز اجرای برجام را از پارلمان اخذ کرد، در چنین مواردی که این توافقنامه به صورت روشن توسط طرف مقابل نقض شده: «دولت ایران باید همکاری داوطلبانه را متوقف نماید و توسعه سریع برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز جمهوری اسلامی ایران را سامان دهد به‌طوری‌که ظرف مدت 2 سال ظرفیت غنی‌سازی کشور به یکصد و نود هزار سو افزایش یابد.»
صرف‌نظر از تکلیفی که مصوبه مجلس بر دوش دولت می‌گذارد و حتی صرف‌نظر از شروط نه‌گانه رهبر حکیم انقلاب، خود دولت ایران نیز به موجب بند 26 برجام رسماً اعلام کرده است: «ﺗﺤﻤﯿﻞ ﯾﺎ ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪن ﺗﺤﺮﯾﻢﻫﺎی ﻣﺸﺨﺺ‌ﺷﺪه در ﭘﯿﻮﺳﺖ 2 ﯾﺎ وﺿﻊ ﺗﺤریم‌های ﺟﺪﯾﺪ ﻫﺴﺘﻪای را ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﻣﺒﻨﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﺗﻮﻗﻒ ﮐﻠﯽ ﯾﺎ ﺟزئی اﺟﺮای ﺗﻌﻬﺪات ﺧﻮد وﻓﻖ ﺑﺮﺟﺎم، ﺗﻠﻘﯽ ﺧﻮاﻫﺪ کرد» بنابراین پرسش پیش‌ روی امروز آن است که آیا در صورت اجرایی شدن این مصوبه، دولت ایران به تاکید خود در برجام نیز بی‌اعتنایی خواهد کرد یا خیر؟

منبع: وطن امروز