تبلیغات
تبلیغات متنی
رسانه حرف تو - مقایسه و اشتراک تجربه خرید
آموزشگاه آرایشگری مردانه شفیع رسالت
تاثیر رنگ لباس بر تعاملات انسانی
محبوبترینها
بررسی دلایل قانع کننده برای خرید صنایع دستی اصفهان
راه های جلوگیری از جریمه های قبض برق
آشنایی با سایت قو ایران بهترین سایت آگهی و تبلیغات در کشور
بهترین شرکت‌های مهندسی در آلمان
صفر تا صد حق بیمه 1403! فرمول محاسبه حق بیمه
نقش هدایای سازمانی در افزایش انگیزه و تعهد کارکنان
کلینیک پروتز و ساخت اندام مصنوعی دکتر اجرائی
چگونه می‌توانیم با ترانسفر وایز پول جابجا کنیم؟
بهترین مدل‌های [صندلی گیمینگ] براساس نقد و بررسی کاربران
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1804677507
کانون اصلاح و تربیت از منظر پیشگیری رشدمدار - بخش دوم و پایانی برنامه‌های مددکاری – درمانی کانون
واضح آرشیو وب فارسی:فارس: کانون اصلاح و تربیت از منظر پیشگیری رشدمدار - بخش دوم و پایانیبرنامه‌های مددکاری – درمانی کانون
تدابیر و برنامه‌های اجرایی کانون اصلاح و تربیت کاملاً همسو با اهداف پیشگیری رشدمدار بوده و تأمین‌کننده اهداف رشدمدار نظام عدالت کیفری اطفال درمجموع و به‌طور خاص موسسه موردبحث است.
2-2- برنامه‌های مذهبی
اثر پایبندی به مذهب در بازدارندگی از ارتکاب جرم، چنان است که نمی‌توان از آن چشم پوشید. چه‌بسا اولین عامل بازدارنده، همان وجود رابطه حُب و خوف از خداوند است [14]. به بیانی دیگر، اگر پیشگیری رشدمدار به دنبال مداخله در فرایند شخصیت کودکان و نوجوانان است، تا از این گذر مانع ارتکاب جرایم مجدد توسط آنان شود؛ بدیهی است در این راستا باید توجهی ویژه به تقویت مذهب در مددجویان معطوف شود.
باید توجه داشت، تغییر در باورهای مددجویان تا اندازه قابل‌توجهی درگروِ تغییر رویکرد معنوی و مذهبی آن‌ها است؛ زیرا عامل مذهب، سبب تقویت «پلیس درون [15]» آن‌ها شده و درنتیجه خود به این نتیجه می‌رسند که نباید هنجار‌ها را نقض کنند؛ چراکه در درجه اول خداوند شاهد و ناظر اعمال آن‌هاست. حضرت علی (ع) می‌فرمایند: «از ارتکاب معصیت‌های الهی (حتی) در نهان خودداری کنید، زیرا آن خدایی که شاهد است، خود نیز حاکم است». به‌عبارت‌دیگر چنین امری برای آن‌ها درونی شده و حتی پس از اتمام دوران محکومیت و بازگشتن به جامعه نیز، خود بر رفتار خویش کنترل و نظارت دارند و از این طریق احترام به قانون را می‌آموزند [16].
به همین علت است که تراویس هیرشی، در تحلیل نظریه کنترل اجتماعی، عامل اعتقاد به مذهب را یکی از چهارعنصری [17] می‌داند که سبب پایبندی یک شخص به اجتماع شده و درنتیجه از ارتکاب جرم خودداری می‌کند. او معتقد است، «اعتقاد به ارزش‌های دینی و اخلاقی و اعتقاد به احترام به قانون، مانع مشارکت افراد در رفتارهای ضداجتماعی می‌گردد» (معظمی، همان 185).
ساترلند، جرم‌شناس آمریکایی نیز به این موضوع اشاره‌کرده و معتقد است، ارتکاب جنایت در اغلب موارد، نقض اصول اخلاقی و مذهبی است. همچنین بیان می‌کند: «به‌حق می‌توان نتیجه گرفت که رابطه کامل و نزدیکی بین تبهکاری، کلیسا و نهاد مذهبی وجود دارد. از یک نقطه‌نظر، تبهکاری معرف شکست کلیسا در رهبری اخلاقی اعضای جامعه است و به سهولت می‌توان از آن نتیجه گرفت که «فقدان تربیت مذهبی» علت اساسی تبهکاری است» (کی‌نیا 1370: 250). بنابراین با رفع این خلأ می‌توان مانع از بزهکاری مجدد آن‌ها شد.
ازاین‌رو برنامه‌های مذهبی بخش مهمی از برنامه‌های کانون اصلاح و تربیت را تشکیل می‌دهد. این برنامه‌ها، شامل اقامه نماز جماعت و برگزاری کلاس‌های آموزشی احکام، نهج‌البلاغه و قرآن است. آشنایی و اُنس مددجویان با قرآن، گام مهمی به‌سوی ایجاد آرامش و کنترل خشم در آن‌ها است [18]. در این راستا توجه به آموزه‌های قرآن در پیشگیری از جرایم نیز حائز اهمیت است [19]. آنچه مهم است، استفاده از روش‌های جذاب و مناسب سن مددجویان، در اشاعه معنویات و مذهب در کانون است.
شایان‌ذکر است؛ با توجه به ویژگی‌های نوجوانان که به اقتضای سنِّی خود، بسیار تأثیرپذیر می‌باشند، برگزاری کلاس‌های آموزشی در کانون اصلاح و تربیت، بازخورد مثبت فراوانی دارد. همچنان که امام صادق (ع) نیز می‌فرمایند: «دل جوان از دل پیرمرد، نرم‌تر است». بنابراین، باید از این ویژگی آن‌ها نهایت استفاده را نمود.
2-3- برنامه‌های تفریحی- ورزشی
اهمیت اوقات فراغت و در کنار آن استفاده از امکانات تفریحی برای جوانان، در روان‌شناسی و علوم پیشرفته فیزیکی شناخته‌شده است. بازی، ورزش، کار فرهنگی، نمایش و خدمات اجتماعی از این قبیل می‌باشند. برنامه‌های مربوط به اوقات فراغت و تفریح به‌منظور مبارزه با امراض اجتماعی، مثل مواد مخدر و تکرار بزهکاری به وجود می‌آید و می‌تواند بر اساس ارتقای نیروی بالقوه فیزیکی، ذهنی و حسی جوانان گسترش یابد.
2-3-1- برنامه‌های تفریحی
نیاز به تفریح، یک نیاز طبیعی برای تمامی افراد و به‌ویژه نوجوانان است که عدم توجه به آن مغایر با اصول انسانی و آموزه‌های تربیتی است. چراکه، تربیت کودکان و نوجوان درگروِ توجه به‌تمامی نیازهای آن‌ها و تلاش در جهت برآورده سازی آن است. افزون بر این، اگر ادعا می‌شود هدف اولیه نگهداری مددجویان در کانون اصلاح و تربیت، نه‌تن‌ها محدودساختن آنان نیست، بلکه رشد و بالندگی آن‌هاست، درنتیجه باید تا حد امکان تفریحاتی که سایر همسالان آن‌ها دارا می‌باشند برایشان فراهم شود. همچنان‌که اگر اوقات فراغت آنان با تفریحات سالم و سازمان‌یافته تأمین نشود، آن‌ها قطعاً به سراغ تفریحات ناسالم خواهند رفت.
نکته مهم‌تر آنکه با ایجاد تفریحات سالم، این قشر فعالیت‌ها به آن‌ها معرفی‌شده و درنتیجه می‌آموزند چگونه می‌توان با توسل به چنین تفریحاتی، اوقات فراغت خود را سپری کرد. در این صورت، پس از اتمام دوران محکومیت و حضور در اجتماع نیز چنین رویه‌ای در پیش می‌گیرند. لازم به ذکر است در بستر آموزه‌های رشدمدار نیز، بخش مهمی از فعالیت‌ها معطوف به اوقات فراغت کودکان و نوجوان و ساماندهی آن با ایجاد یک برنامه‌ریزی صحیح، در این زمینه می‌شود [20]؛ بنابراین توجه به مسئله تفریحات مددجویان کانون نیز، با توجه به این مباحث، قابلیت تفسیر رشدمدارانه را دارد.
برگزاری کلاس‌های سرود، تئا‌تر، پخش فیلم‌های سینمایی در حال اکران و سایر برنامه‌های هنری برای مددجویان در این دسته قرار می‌گیرند. کانون اصلاح و تربیت تهران با احداث استخر در محیط کانون، اقدام به برگزاری کلاس‌های آموزشی شنا نیز نموده است. همچنین تدارک برنامه اردوهای درون‌شهری و برون‌شهری [21]، برای مددجویان از دیگر برنامه‌های تفریحی کانون است. با توجه به اینکه مددجویان با لباس شخصی و بدون هیچ نمادی از مددجو بودن، در اردو حاضر می‌شوند. نکته مهم در برنامه اخیرالذکر، القای حس اعتماد جامعه به مددجویان است و تجربه ثابت کرده که این اعتماد بی‌پاسخ باقی نمی‌ماند.
لازم به ذکر است ماده 31 کنوانسیون حقوق کودک، حق طفل برای تفریح و آرامش، بازی و فعالیت‌های خلاق، مناسب سن خود و شرکت آزادانه در حیات فرهنگی و هنری به رسمیت شناخته‌شده است... همچنین ماده 47 مقررات سازمان ملل برای حمایت از نوجوانان محروم از آزادی، به مسئله تفریح نوجوانان اشاره‌کرده و عنوان نموده که هر نوجوان باید دارای وقت اضافی برای فعالیت‌های اوقات فراغت باشد.
2-3-2- برنامه‌های ورزشی
خواص ویژگی‌های علمی ورزش در ابعاد فرهنگی و اجتماعی بارز و روشن است. به‌گونه‌ای که در بهداشت و سلامت جسم، نشاط روحی و آموزش اخلاقی و اجتماعی نقشی مؤثر ایفا می‌کند. به همین جهت است که در کشورهای مختلف، در قوانین موضوعه خود جایگاه ویژه‌ای را برای تربیت‌بدنی و ورزش زندانیان پیش‌بینی نموده‌اند. همچنین در جهان امروز از ورزش به‌عنوان وسیله درمانی یا توان‌بخشی برای کسانی که به هر دلیل از مسیر عادی خارج‌شده و دچار نقصان درزمینه‌های جسمی و روحی شده‌اند، به‌کار می‌رود. درنتیجه، با توجه به اینکه اجرای روش‌های اصلاحی و تربیتی در کانون اصلاح و تربیت، با در نظر داشتن شخصیت هر فرد و با جلب اعتماد شخص موردنظر انجام می‌گیرد، لذا برنامه‌های تفریحی و آموزنده متضمن بازی و ورزش نیز برای تخلیه انرژی و از بین بردن حالت تعرض که امری طبیعی برای نوجوانان است، اجرا می‌شود.
همچنان که فعالیت‌های ورزشی سبب شادابی و نشاط مددجویان می‌شود. به‌عبارت‌دیگر، «به‌منظور برقراری تعادل، ازدیاد قدرت، جلب همکاری و ایجاد حس مسئولیت در نوجوانان بزهکار یا ناسازگار، معمولاً برای برنامه‌های ورزشی اهمیت خاصی قائل می‌شوند» (صلاحی و امامی نمی‌نی 1389: 113). ازاین‌رو کانون‌های اصلاح و تربیت مجهز به سالن ورزشی و امکانات ورزشی می‌باشند.
تشویق مددجویان به ورزش، ازجمله برنامه‌های اجرایی واحد فرهنگی است. علاوه بر ورزش صبحگاهی که هرروز حدود نیم ساعت قبل از شروع کلاس‌های آموزشی برگزار می‌شود [22]، در سالن ورزش، هر گروه از مددجویان زیر نظر مربیان ورزشی به تمرین در رشته‌های موردنظر خود می‌پردازند. یکی از موضوعات مهم در عرصه پیشگیری از بزهکاری اطفال، ساماندهی اوقات فراغت آن‌ها است. فراهم نمودن امکانات ورزشی برای مددجویان نیز در راستای این امر بوده تا از اوقات فراغت خویش به بهترین نحو ممکن و از گذر فعالیت‌های سالم ورزشی، استفاده نمایند.
برگزاری مسابقات ورزشی و دعوت از سایر تیم‌های ورزشی خارج کانون، سبب تقویت روحیه رقابت، خودباوری، افزایش سطح اعتمادبه‌نفس در مددجویان و انگیزه‌مند نمودن آن‌ها می‌شود.
همچنین در رابطه با مددجویانی که معتاد می‌باشند، یکی از روش‌های درمانی و بهداشتی انجام فعالیت‌های ورزشی است که این روش با نیازهای طبیعی انسان، سازگاری دارد. بر اساس این رویکرد، فعالیت‌های ورزشی تأثیرات مثبت و کارسازی بر بهداشت روان و سلامت روانی دارد. افزون بر این، تمرینات ورزشی هوازی، تأثیر فراوانی بر کاهش اضطراب مددجویان دارد [23].
3- برنامه‌های مددکاری – درمانی
کانون اصلاح و تربیت متشکل از اداره‌های مختلفی است که اداره مشاوره و مددکاری و همچنین بهداشت و درمان از مهم‌ترین آن‌ها می‌باشند. اداره‌های مذکور اقدامات و برنامه‌های خود را از بدو ورود مددجویان به کانون که در قرنطینه به سر می‌برند، آغاز کرده و به‌طور مستمر در طول زمان نگهداری آنان در کانون اصلاح و تربیت، ادامه می‌دهند. با توجه به ماهیت فعالیت‌های ادارات موردبحث، اقدامات متفاوتی از قبیل تشکیل پرونده شخصیت، بررسی وضعیت جسمانی و روانی مددجویان و همچنین درمان آن‌ها در دستور کار ایشان قرار می‌گیرد. به‌عبارت‌دیگر، کانون اصلاح و تربیت باید تدابیری در جهت حل معضلات روحی-روانی و اجتماعی مددجویان به کار گیرد.
همچنین توجه به مشکلات زیستی و بیماری‌های آنان نیز امری مهم تلقی می‌شود و باید در جهت درمان آن‌ها تلاش نمود؛ بدیهی است ازآنجاکه محوریت اساسی اقدامات مورداشاره را شناسایی عوامل خطر فردی و محیطی مددجویان و همچنین ارائه تدابیری جهت خنثی‌سازی آن‌ها تشکیل می‌دهد، به‌وضوح رویکرد رشدمدار این قسم تدابیر را نشان می‌دهد.
3-1- برنامه‌های مشاوره و مددکاری
تصمیم‌گیران سیاست جنایی ایران با توجه به اهمیت نقش مددکاران اجتماعی در فرآیند بازپروری کودکان و نوجوانان بزهکار، در آئین‌نامه اجرایی مددکاری اجتماعی 1379 استفاده از این کارگزاران در کانون اصلاح و تربیت را مورد تأکید قرار داده‌اند. ماده 11 آئین‌نامه اجرایی کانون اصلاح و تربیت نیز مقرر داشته: «هر کانون باید به تعداد کافی مددکار اجتماعی در اختیار داشته باشد» تا از این گذر نظام عدالت کیفری در مرحله اجرای پاسخ هم از ابزارهای لازم جهت فردی‌سازی بهره گیرد. همچنان با توجه به تعریف و تعیین حدود وظایف مددکار در آئین‌نامه موردبحث [24]، ضمن تبیین جایگاه مهم مددکار در عرصه عدالت کیفری اطفال مشخص می‌شود که مهم‌ترین نهاد اجرایی در بستر پیشگیری رشدمدار، مددکار اجتماعی و مشاور است. چراکه نقش مهمی در شناسایی عوامل خطر و همچنین ارائه تدابیر حمایتی ایفا می‌کند.
در بدو ورود مددجویان به کانون اصلاح و تربیت و مدت‌زمان حضور آن‌ها در قسمت قرنطینه، پرونده شخصیت ایشان توسط کارگزاران واحد مددکاری و مشاوره، تشکیل می‌شود. مددکاران اجتماعی برای شناسایی شخصیت کودکان و نوجوانان، ناراحتی‌ها و مشکلات مادی و معنوی، خانوادگی و اجتماعی آن‌ها باید با مسئولین کانون، همکاری نمایند. مددکاران یا مربیان تربیتی باید با محکوم تازه‌وارد با نهایت خوش‌رویی و محبت، ملاقات و او را به مقررات محیط جدید آشنا ساخته و با شرح وظایف انسانی خود، اعتمادش را جلب نمایند تا بتوانند به ناراحتی‌های درونی و واقعی او پی ببرند و تدابیری مؤثر در خصوص مشکلات وی به‌کارگیرند.
به‌عبارت‌دیگر، حضور مشاور و مددکار در کانون بیش‌ازپیش زمینه‌ساز فردی‌سازی پاسخ‌ها و برنامه‌های کانون خواهد شد. «فردی کردن روش‌های اصلاحی و تربیتی به این معنی است که مددکاران و روان‌شناسان باید روشی در پیش گیرند که قادر به اجرای تدابیر اصلاحی کانون نسبت به فرد فرد مددجویان شوند. طبیعتاً اجرای برنامه‌های از پیش تعیین‌شده و ثابت نمی‌تواند پاسخگوی نیازهای متنوع نوجوانانی باشد که دارای شرایط فردی و خانوادگی متفاوتی می‌باشند» (دانش‌پایه 1393: 140).
اغلب مددجویان در بدو ورود به کانون، دچار شوک شده و سکوت می‌کنند. مطالعات مختلف نشان می‌دهد اولین روزهای حضور در کانون، با نوعی ناراحتی‌های روانی به‌صورت بُهت‌زدگی، در خود فرورفتن، انزواجویی و بی‌اشتهایی همراه است. مشاور و مددکار با بهره‌گیری از اصول حاکم بر مددکاری تلاش در برقراری رابطه و از میان برداشتن سد بی‌اعتمادی میان مددجو و کارکنان کانون دارد. بدیهی است تا مددجو صحبت نکند نمی‌توان به معضلات موجود در زندگی او پی برد.
افزون براین، مددکار باید تدابیر لازم را برای حفظ رابطه میان مددجو و خانواده وی به کار گیرد تا حضور او در کانون، سبب ایجاد شکاف میان آن دو نشود. در صورتی که این شکاف ایجادشده باشد، بایستی تمام تلاش خود را در برطرف نمودن آن، متمرکز نماید؛ زیرا وابستگی و احساس تعلق به خانواده، خود یک عامل مهم در جلوگیری از تکرار جرم مددجویان است. توجه به خانواده نیز همواره در صدر برنامه‌ها و تدابیر پیشگیری رشدمدار قرار دارد. همچنان با توجه به آورده‌های نظریه کنترل اجتماعی، وجود علاقه و دل‌بستگی با سایرین و به‌ویژه با والدین و خانواده از اهرم‌های کنترل بزهکاری در کودکان و نوجوانان محسوب می‌شود.
ازاین‌رو تحکیم پیوند عاطفی میان مددجویان و خانواده‌هایشان امری بسیار ضروری است. در این راستا فراهم نمودن امکان ملاقات مددجویان با خانواده، از برنامه‌های حمایتی کانون اصلاح و تربیت تلقی می‌شود. همچنان مطابق مقررات کنوانسیون حقوق کودک (بند 3 ماده 37)، مقررات قواعد پکن و مواد 59 و 60 مقررات سازمان ملل برای حمایت از نوجوانان محروم از آزادی ملاقات با والدین یا سرپرستان قانونی جز حقوق کودکان و نوجوانان به‌شمار می‌رود. باید توجه داشت که ملاقات با افراد خانواده سبب رفع کدورت، اضطراب، ایجاد مهر و محبت می‌شود. کودکان و نوجوانانی که به کانون اعزام می‌شوند به علت ترس و واهمه‌ای که از پدر و مادر یا سرپرستان قانونی خود دارند از افشای نام و آدرس آنان خودداری می‌کنند. مددکاران اجتماعی باید پس از مصاحبه با مددجو، مراتب را در اسرع وقت به اولیا و سرپرستان قانونی او اطلاع دهند.
افزون بر این، راهنمایی و هدایت محکومین به‌منظور رعایت مقررات داخلی زندان، تشویق به کار و شرکت در کلاس‌های آموزش علمی و فنی‌حرفه‌ای تا مادامی‌که مربیان تربیتی متخصص وجود ندارند، از وظایف مددکاران اجتماعی است. آموزش هنجارهای اجتماعی و اخلاقی به کودکان و نوجوانان بزهکار نیز به این کارگزاران واگذارشده تا مسیر جامعه‌پذیری و ارتباط سالم و مؤثر با اعضای جامعه را برای ایشان هموار سازند. همچنان که یکی از اقدامات مهم مشاوران حاضر در این واحد، آموزش مهارت کنترل خشم، به مددجویان است. افزون براین، «روان‌شناس در حفظ آرامش روحی و حل عقده‌های روانی و تسکین آلام درونی افراد، نقش مهمی بر عهده‌دارند.
آن‌ها با استفاده از مطالب مندرج در پرونده شخصیت علل ناسازگاری و ناراحتی‌های روانی آن‌ها را موردبررسی قرار داده و برای درمان آنان اقدام لازم به عمل می‌آورند» (دانش 1353: 107). چه اینکه ارتکاب جرم از سوی کودکان و نوجوانان نشانه بارز تربیت غیرصحیح این دسته بوده و ازاین‌رو «کانون اصلاح و تربیت می‌تواند با بهره‌گیری از قابلیت‌های این دسته از کارگزارن، اسباب اجتماعی شدن و بسترهای همنوایی آنان با باید‌ها و نبایدهای اجتماعی را فراهم آورد» (Springer & Roberts 2011: 102). بدیهی است تمامی این اقدامات و برطرف ساختن مشکلات روحی و روانی آن‌ها در راستای اجرای تدابیر حمایتی پیشگیری رشدمدار و جلوگیری از مزمن شدن بزهکاری ایشان است.
همچنین، «ازجمله وظایف مهم مددکاران اجتماعی کانون اصلاح و تربیت، آماده نمودن مددجویان برای بازگشت به محیط آزاد است و باید سعی نمایند برنامه سازگاری کودکان و نوجوانان را با زندگی عادی اجتماعی تنظیم و منطبق نموده و با استفاده از امکانات موجود در این زمینه اهتمام به عمل‌آورند» (دانش 1385: 280). به‌این‌ترتیب ملاحظه می‌شود در عرصه سیاست جنایی ایران با به‌رسمیت شناختن حضور مددکاران اجتماعی در مرحله اجرای تدابیر سالب آزادی، زمینه‌های بازسازی شخصیتی کودکان و نوجوانان بزهکار و درنتیجه بازگشت آن‌ها به زندگی سالم اجتماعی فراهم شده است.
3-2- برنامه‌های بهداشتی- درمانی
همزمان با حضور مددجویان در قسمت قرنطینه و به‌موازات اقدامات واحدمشاوره و مددکاری، اداره بهداشت و درمان کانون اصلاح و تربیت نیز برنامه‌های بهداشتی-درمانی خود را در رابطه با مددجویان اجرا می‌نماید. در ابتدا مددجویان از جهت ابتلا به بیماری‌های جسمی و روانی معاینه دقیق می‌شوند و در صورت تشخیص بیماری اقدامات درمانی مناسب عملی می‌شود. یکی از مهم‌ترین برنامه‌های اداره مزبور، اجرای تدابیر درمانی ترک اعتیاد در مواجهه با مددجویان معتاد است.
به دیگر بیان، در کنار توجه به‌سلامت روانی مددجویان، اقدامات مرتبط با تضمین سلامت جسمانی آن‌ها نیز مهم است. چنین امری، هم تأمین‌کننده حقوق اولیه مددجویان بوده و هم از منظر پیشگیری رشدمدار دارای آثار است؛ زیرا نباید فراموش نمود، بخشی از عوامل خطر فردی را مشکلات زیستی و بیماری‌های جسمانی کودکان و نوجوانان تشکیل می‌دهد که لازمه بهبود وضعیت آن‌ها، توجه به این مسائل را ایجاب می‌کند [25].
درواقع «پژوهشگران، عوامل پرخطر فردی را درمجموع ویژگی‌های ژنتیکی، هیجانی، جسمی و‌شناختی تعریف می‌کنند» (حسین‌زاده و میرزاآقایی 1391: 17) افزون براین، با توجه به اینکه «شخصیت عبارت از سازمان متکاملی مرکب از ویژگی‌های بدنی و روانی آدمی، خواه به‌صورت ذاتی و خواه به‌صورت اکتسابی است که همگی نشان‌دهنده هویت آدمی است و او را از دیگر افراد جامعه به‌روشنی متمایز می‌سازد» (کی‌نیا 1380: 103)؛ بنابراین، مداخله در فرایند شخصیت کودکان و نوجوانان در قالب برنامه‌های رشدمدار، بررسی شرایط جسمانی آنان را نیز می‌طلبد.
به همین علت، کانون اصلاح و تربیت، مجهز به واحد بهداشت و درمان است. زیرا هر نوجوان باید از مراقبت‌های پزشکی کافی، هم درزمینه پیشگیری و هم درزمینه درمان، بهره‌مند شود؛ و مهم‌تر اینکه، همه این‌گونه مراقبت‌ها، در صورت امکان، باید از طریق تسهیلات و خدمات مناسب بهداشتی جامعه‌ای که بازداشتگاه در آن قرار دارد در دسترس نوجوانان بازداشت‌شده، قرار گیرند تا از برچسب زدن به نوجوانان جلوگیری شود و میزان عزت‌نفس و قابلیت جذب نوجوان در اجتماعات تقویت شود. یکی از برنامه‌های مفید واحد بهداشت و درمان، برگزاری کلاس‌های آموزشی رفتارهای پرخطر و همچنین آموزش بهداشت فردی به مددجویان است.
به‌علاوه، «هریک از کارگزاران مربوطه که به‌درستی معتقد باشند سلامت جسم یا ذهن نوجوان در اثر بازداشت مداوم، اعتصاب غذا یا موقعیت بازداشت، به‌سختی آسیب‌دیده است یا خواهد دید، باید موضوع را بلافاصله به مدیر بازداشتگاه و مقام مستقلی که مسئولیت حفاظت از رفاه نوجوانان بر عهده اوست گزارش دهد» (عباچی، همان 163). افزون بر این، هر نوجوانی که مبتلا به بیماری ذهنی است باید در موسسه‌ای تخصصی زیر نظر گروه پزشکان مستقل مداوا شود و از طریق توافق با سازمان‌های مقتضی، باید اقداماتی نمود که تداوم مراقبت‌های بهداشتی، روانی پس از آزادی نوجوان تا هر وقت که لازم باشد تأمین شود.
نتیجه‌گیری
با توضیحات ارائه‌شده مشخص شد تمامی تدابیر و برنامه‌های اجرایی کانون اصلاح و تربیت، در جهت رشد و تعالی شخصیتی، روحی و جسمانی مددجویان ساماندهی شده‌اند تا از این گذر، به تربیت نوجوانانی هنجارمند و قانون‌گرا همت گماشته و مانع از ارتکاب جرم مجدد توسط آن‌ها شوند؛ بدیهی است تمامی این مواضع در بستر پیشگیری رشدمدار معنا و مفهوم می‌یابد. به بیانی دیگر می‌توان ادعا نمود کانون اصلاح و تربیت تحت تأثیر آموزه‌های پیشگیری رشدمدار، مشکلات فردی، خانوادگی و تحصیلی مددجویان را مورد هدف قرار داده و برنامه‌های حمایتی خود را در جهت برطرف نمودن آن‌ها متمرکز نموده است.
همچنین قواعد بین‌المللی موجود در این حوزه نیز بر این موضوعات تأکید دارد؛ بنابراین کانون اصلاح و تربیت به‌عنوان یکی از مهم‌ترین نهادهای مسئول در مرحله پاسخگویی به نوجوانان معارض با قانون، مجری اهداف رشدمدارانه نظام عدالت کیفری اطفال است؛ زیرا بنیان نظام مذکور که هدف اصلی و اولیه خود را حمایت و تربیت کودکان و نوجوانان معارض با قانون می‌داند، برگرفته از آموزه‌های پیشگیری رشدمدار بوده و جز در این حوزه، توجیهی برای تشکیل یک نظام دادرسی افتراقی متناسب با کودکان و نوجوانان نمی‌توان یافت.
ازاین‌رو توجه به‌تمامی نیازهای جسمی، روحی، روانی و عاطفی کودکان و نوجوانان کانون که با استفاده از برنامه‌های مختلف و تدابیر مناسب بازپرورانه برای آنان در نظر گرفته می‌شود، اقدام مثبتی است که کاملاً در راستای تربیت و رشد و تعالی همه‌جانبه آنان بوده و به‌عبارت‌دیگر همسو باهدف نظام دادرسی اطفال است که همان پیشگیری از نقض هنجارهای مجدد کودکان و نوجوانان در قالب پیشگیری رشد مدار است. در ماده 21 آئین‌نامه اجرایی کانون نیز، بررسی منظم وضعیت رفتاری کودکان و نوجوانان بزهکار در مدت حضور در کانون اصلاح و تربیت که به دوباره پرورش دادن این دسته از بزهکاران در بستر نهاد مذکور به‌منظور پیشگیری از روی‌آوری دومرتبه آنان به بزهکاری تأکید دارد، به کانون اصلاح و تربیت واگذارشده است.
هرچند با توجه به این واقعیت که نگهداری در کانون اصلاح و تربیت با همه تدابیر تربیتی و حمایتی موجود در آن، یک واکنش سالب آزادی است، عدم توجه به شرایط سنی و روحی کودکان و نوجوانان و اجرای غیراصولی برنامه‌های کانون یا عدم توجه به آموزه‌های جرم‌شناسی و از همه مهم‌تر بی‌اعتنایی به مفاهیم پیشگیری رشد مدار، نه‌تن‌ها نتیجه‌بخش نخواهد بود، بلکه خود به یک عامل خطر قابل‌توجه تبدیل خواهد شد که نقض جدی‌تر قوانین و ارتکاب جرایم جدی‌تر و شدید‌تر کودکان و نوجوانان را به دنبال خواهد داشت.
همچنان که در مقررات بین‌المللی نیز تلاش شده تا در اعمال محرومیت از آزادی کودکان و نوجوانان چه به‌عنوان اقدام تأمینی و چه به‌عنوان واکنشی تنبیهی مصلحت کودکان و اصل تناسب تدبیر موردتوجه قرار گیرد و اقدامات به‌گونه‌ای باشد که اصلاح و تربیت و بازپروری کودک را به مخاطره نیندازد. همچنان که توجه به استفاده حداقلی از این پاسخ در عرصه عدالت کیفری اطفال، خود در بستر پیشگیری رشدمدار معنا و مفهوم می‌یابد و مطالب ارائه‌شده به‌هیچ‌عنوان در مقام توصیه قضات به صدور احکام سالب آزادی نیست؛ بلکه صرفاً بیانگر قابلیت‌های نهاد موردبحث در اصلاح و بازپروری کودکان و نوجوانان بزهکار است.
لازم به تذکر است اگرچه نتایج به‌دست‌آمده توسط برخی تحقیقات صورت گرفته گویای عدم موفقیت کانون اصلاح و تربیت در پیشگیری از تکرار جرم مددجویان کانون است، [26] اما نتایج به‌دست‌آمده به معنای شکست کلی تدابیر بازپرورانه کانون اصلاح و تربیت نبوده و قابلیت نهاد مذکور را در امر اصلاح و تربیت کودکان و نوجوانان، کاملاً نفی نمی‌کند. به‌عبارت‌دیگر اگر هم در عمل موفقیتی به دست نیامده است، به معنای کنار گذاردن این نظریه نیست، بلکه باید فرایند اجرا را مورد بازبینی قرار داد. اندک تأملی در آیین‌نامه اجرایی کانون و اصلاح و تربیت نیز مؤید این ادعاست که هدف اولیه سیاست‌گذاران جنایی ایران بازپروری و اصلاح کودکان و نوجوانان بزهکار است و بنیان اصلی تأسیس این نهاد، بر مبنای پیشگیری رشدمدار بنا شده است.
افزون بر این، در کنار تحقیقات یادشده نباید از مطالعاتی چشم پوشید که بیانگر تأثیر مثبت تدابیر کانون و اصلاح و تربیت بر سامانه شخصیتی مددجویان این مرکز است. [27]
بنابراین، اگر این مؤسسات به‌درستی به‌کار گرفته شوند و برنامه‌های آموزشی آن نیز متناسب بوده و به بهترین شیوه انجام پذیرد، به دنبال بیدار نمودن حس عزت‌نفس و مسئولیت‌پذیری در آن‌ها، یکی از مهم‌ترین نهادهای عدالت کیفری اطفال در راستای شخصیت‌سازی و باز اجتماع‌پذیری کودکان و نوجوانان معارض با قانون بوده و گامی اساسی در تربیت آن‌ها خواهد برداشت. بدیهی است اصراری بر محرومیت طولانی‌مدت نوجوانان نیست، چه‌بسا که با توجه به رویکرد حداقلی در استفاده از چنین پاسخی، اسناد بین‌المللی به کوتاه بودن زمان آن نیز تأکید کرده‌اند. مهم، تربیت کودکان و نوجوانان است که باید در مدتی مناسب و مقتضی به عمل آید.
افزون براین، عدم پافشاری بر اجرای کامل احکام سالب آزادی و قابلیت تجدیدنظر در میزان حکم توسط قاضی و همچنین پیش‌بینی سازوکارهایی در قالب تعلیق اجرای مجازات، آزادی مشروط، عفو و مرخصی که زمینه خروج زودهنگام و آزادی زود‌تر از موعد مددجویان را از کانون اصلاح و تربیت فراهم می‌آورد، شاهد مثالی دیگر بر رویکرد رشدمدار حاکم بر مؤسسات مذکور است. به‌عبارت‌دیگر، همان‌طور که از عنوان این‌گونه مؤسسات در نظام حقوقی ایران برمی‌آید، هدف اولیه نگهداری مددجویان، نه‌تن‌ها حبس آنان در یک‌زمان ثابت و غیرقابل انعطاف، بلکه اصلاح و تربیت آنان بوده و هر زمان که این هدف محقق شود، دلیلی بر ادامه حضور مددجو در کانون اصلاح و تربیت وجود نخواهد داشت.
به دیگر بیان، آنچه موضوعیت دارد اصلاح مددجویان در جهت پیشگیری از جرایم آتی آنان و بازگشت ایشان به زندگی سالم است. بدیهی است در صورت نیل به این اهداف قابل‌توجه و مهم، نه‌تن‌ها توجیهی برای ادامه حضور مددجو در کانون اصلاح و تربیت وجود ندارد، بلکه در غیر این صورت چنین حضوری منجر به کسب نتیجه‌ای معکوس و مخالف با اهداف عالیه نظام دادرسی اطفال خواهد شد. پی نوشت:
[14]. پیامبر اکرم (ص) می‌فرمایند: هرکه دوست دارد نیرومند‌ترین مردم باشد، باید به خدا توکل کند؛ بنابراین بدیهی است توانمندسازی مددجویان از طریق تحکیم پیوند آن‌ها با خداوند متعال است.
[15]. Inner police
[16]. بر اساس تحقیقات صورت گرفته در کانون اصلاح و تربیت تهران مشخص شد نقش مذهب و انجام مراسمات دینی در اصلاح دختران بیش از پسران بوده است (دانش‌پایه 1393: 125).
[17]. او در این رابطه به چهارعنصر دل‌بستگی، پایبندی، مشارکت و اعتقاد اشاره دارد.
[18]. نگاه کنید به: عابدی اردکانی 1390: 139.
[19]. نگاه کنید به: رشادتی 1387 و خسروشاهی 1390.
[20]. نگاه کنید به: شاملو و مقیمی 1392: 305- 310.
[21]. اردوهای درون‌شهری کانون اصلاح و تربیت تهران، دربردارنده 3 دوره بازدید از برج میلاد، در سال است. اردوهای برون‌شهری نیز تشرُّف به مشهد مقدس است. امسال پنجمین دوره اردوی مشهد توسط کانون اصلاح و تربیت تهران برگزارشده است.
[22]. -ماده 152 آئین‌نامه سازمان زندانها و اقدامات تأمینی و تربیتی، به اجرای برنامه‌های ورزش صبحگاهی در هوای آزاد برای آن دسته از محکومینی که قادر به انجام ورزش می‌باشند، اشاره دارد.
[23]. نگاه کنید به: فاضل بخششی 1385: 42.
[24]. مطابق بند الف ماده 1 آیین‌نامه اجرایی مددکاری اجتماعی 1379، «مددکاری اجتماعی عبارت است از تلاش در جهت فراهم کردن زمینه هدایت معنوی- مادی مددجو و شناخت توانایی و مشکلات مددجو و سعی در بهره‌ور کردن استعداد‌ها و چاره‌جویی نارسایی‌ها و مشکلات روانی، اجتماعی و اقتصادی مددجو و تلاش جهت تطبیق مقتضیات اجتماعی با شرایط فردی مددجو، فراهم آوردن شرایط پذیرش اجتماعی مددجو و سازگاری اجتماعی وی».
[25]. نگاه کنید به: مهدوی، همان 131-142.
[26]. دراین‌باره نگاه کنید به: دانش‌پایه، لیلا (1393)، تأثیر تربیتی کانون اصلاح و تربیت در بازپروری کودکان و نوجوانان معارض با قانون. پایان‌نامه کار‌شناسی ارشد. دانشگاه علامه طباطبایی. هرچند نویسنده در بخش نتیجه‌گیری اشاره‌کرده که نمی‌توان ادعا نمود برنامه‌های کانون اصلاح و تربیت هیچ نقشی در بازپروری نداشته است، به‌ویژه آنکه در پیشگیری از تکرار جرم دختران و متنبه ساختن ایشان موفق عمل نموده است.
[27]. دراین‌باره نگاه کنید به: حسینی، انسیه (1393)، نقش عدالت کیفری اطفال در پیشگیری رشدمدار، پایان‌نامه کار‌شناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی.
مراجع
- حسین‌زاده، احمد و میرزاآقایی، حمید. (1391). «عوامل پرخطر و محافظت‌کننده در بزهکاری نوجوانان». ماهنامه اصلاح و تربیت، (138): 16-20.
- خسروشاهی، قدرت الله. (1390). «پیشگیری از جرم در آموزه‌های قرآنی». مجله پژوهش‌های مدیریت راهبردی، (30 و 31): 55-73.
- دانش، تاج زمان. (1353). اصول علم زندانها، بی‌نا.
- دانش، تاج‌زمان. (1385). طفل بزهکار کیست؟ روش اصلاح و تربیت او چیست؟ چاپ اول. تهران: نشرکیهان.
- دانش‌پایه، لیلا. (1393). تأثیر تربیتی کانون اصلاح و تربیت در بازپروری کودکان و نوجوانان معارض با قانون، پایان‌نامه کار‌شناسی ارشد. دانشگاه علامه طباطبایی.
- رشادتی، جعفر. (1387). پیشگیری از جرم در قرآن، چاپ اول. تهران: دفتر تحقیقات کاربردی پلیس پیشگیری ناجا.
- صلاحی، جاوید و امامی نمی‌نی، محمود. (1389). دادرسی اطفال و نوجوانان بزهکار، چاپ اول. تهران: نشرمیزان.
- عابدی اردکانی، مصطفی. (1390). «شیوه‌های انس با قرآن کریم در میان مددجویان و بررسی آثار آن». ماهنامه اصلاح و تربیت، (139): 16-22.
- عباچی، مریم. (1388). حقوق کیفری اطفال در اسناد سازمان ملل متحد. چاپ دوم. تهران: نشر مجد.
- فاضل بخششی، محمود. (1385). «تأثیر یک برنامه منتخب ورزشی هوازی بر کاهش اضطراب در معتادین». مجله علوم تربیتی و روان‌شناسی، (5): 35-44.
- فرانس، آلن و هامل، راس. (1392). پیشگیری رشدمدار (مجموعه مقالات)، ترجمه باقر شاملو و مهدی مقیمی. چاپ اول. تهران: انتشارت دانشگاه علوم انتظامی.
- کاری‌یو، روبر. (1381). «مداخله روان‌شناختی-اجتماعی زودرس در پیشگیری از رفتار مجرمانه». ترجمه دکتر علی حسین نجفی ابرندآبادی، مجله تحقیقات حقوقی، (35-36) : 267-295.
- کی‌نیا، مهدی. (1370). مبانی جرم‌شناسی، جلد دوم. چاپچهارم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران،
- کی‌نیا، مهدی. (1380). روان‌شناسی جنایی، چاپ دوم. تهران: انتشارات رشد.
- مجیدی بیدگلی، کبرا. (1387). «آسیب‌های ناشی از مجازات زندان»، ماهنامه اصلاح و تربیت، (74): 26-30.
- معظمی، شهلا. (1392). بزهکاری کودکان و نوجوانان، چاپ نهم. تهران: نشر دادگس‌تر.
- مقاره عابد، منصور. (1381). دادرسی ویژه نوجوانان، گزارش آموزشی دادرسی ویژه نوجوانان، تهران: یونیسف.
- مهدوی، محمود. (1390). پیشگیری از جرم (پیشگیری رشدمدار)، چاپ اول. تهران: انتشارات سمت.
- نجفی ابرندآبادی، علی حسین. (1390). پیشگیری عادلانه از جرم. در علوم جنایی (مجموعه مقالات در تجلیل از دکتر آشوری)، ویرایش دوم. انتشارات سمت.
- نیازپور، امیرحسن. (1383). بزهکاری به عادت و پیشگیری از آن، پایان‌نامه کار‌شناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده حقوق.
- نیازپور، امیرحسن. (1385). «بازپروری بزهکاران در مقررات ایران»، فقه و حقوق. (11): 145-164.
- نیازپور، امیر حسن. (1391). «تکالیف جرم‌شناسانه دستگاه قضایی در پرتو قانون برنامه پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی». مجله حقوقی دادگستری، (80 ): 195-220.
- وایت، راب و فیونا هینز. (1386). جرم و جرم‌شناسی، ترجمه علی سلیمی. چاپ سوم، تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
-Fox، Lionel. W. (2010)، the English Prison and Borstal Systems، Published by Routledge.
-Springer، David. W and Robert، Albert، R. (2011)، Juvenile system and Delinque ncy، Jones and Bartltett publisher.
- Warder، John. Wilson، Reg. (2001)،،، the British Borstal Training System،،، Journal of Criminal Law and Criminology، by Northwestern University School of Law.
نویسندگان:
سید علیرضا میر کمالی: استادیار حقوق جزا و جرم‌شناسی دانشگاه شهید بهشتی
انسیه حسینی: دانشجوی دکتری حقوق جزا و جرم‌شناسی دانشگاه شهید بهشتی
فصلنامه پژوهش حقوق کیفری شماره 13
انتهای متن/
95/04/12 :: 06:46
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[مشاهده در: www.farsnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 216]
-
اجتماع و خانواده
پربازدیدترینها