واضح آرشیو وب فارسی:استان کهگیلویه و بویراحمد: کودتای 28 مرداد سال 1332 و برکناری دولت قانونی مصدق یکی از رویدادهای مهم سیاسی قرن بیستم در کشورمان به شمار می آید. اگر از منظر گذار به دموکراسی رویدادهای منتهی به کودتای 28مرداد را نگاه کنیم، این کودتا مانعی جدی و اساسی در مسیر توسعه سیاسی ایران بود. بعد از جنبش مشروطه و فراز و فرودهایی که در فضای سیاسی، اجتماعی جامعه ایران به وجود آمد، مفاهیمی همچون قانون، انتخابات، پارلمان، آزادی مطبوعات، جامعه مدنی، مشارکت سیاسی و… به صورت نسبی در جامعه رواج یافته بودند، گرچه عده ای بر شکست جنبش مشروطه اعتقاد داشتند، اما کمترین نتیجه تلاش مشروطه خواهان این بود که برگزاری انتخابات و داشتن پارلمان در سپهر سیاست کشور تثبیت شد، به گونه ای که به عنوان یک حق برگشت ناپذیر در دوران پهلوی نیز تداوم یافت. گرچه حاکمان آن روز به دلیل روحیه استبدادی خود محدودیت هایی را برای توسعه سیاسی به وجود آوردند، اما حضور افرادی چون مدرس،کاشانی و مصدق به عنوان بزرگ ترین مخالفان و منتقدان حکومت پهلوی نشان می داد جنبش مشروطیت در احقاق حقوق مردم بی تاثیر نبوده است. عمده تلاش تحلیل گران سیاسی و تاریخی در ایران بعد از کودتای 28 مرداد بر محور ریشه یابی و شناسایی مولفه ها و مقدمات کودتا بوده، در حالی که نتایج کودتا نیز تاثیر فراوانی بر فرآیند جریان های سیاسی ایران و حافظه تاریخی ایرانیان داشته است. در حوزه داخلی یکی از پیامدهای ناگوار کودتا قلع و قمع مخالفان و منتقدان حکومت و ایجاد یک سد محکم در مقابل توسعه سیاسی در کشور بود. بعد از این حادثه و پس از امنیتی کردن فضای کشور، سران مخالف حکومت، زندانی، تبعید یا اعدام شدند، بسیاری از روزنامه ها توقیف و روزنامه نگاران روانه زندان شدند، آزادی های سیاسی محدودتر و با استخدام اراذل و اوباش آزارهایی برای آزادی خواهان طراحی می شد، محدودیت های فراوانی برای فعالیت تشکل ها و احزاب سیاسی ایجاد شد، موج سرکوب و تهدید در جامعه تشدید شد و محمدرضاشاه به استناد به این حادثه به تقویت دستگاه های اطلاعاتی و امنیتی برای صیانت از حکومت خود همت گماشت. مجموعه این رفتارها و تصمیمات گرچه در ابتدا باعث استحکام حکومت پهلوی شد، اما بی تردید مقدمات نارضایتی و تنفر فعالان سیاسی از حکومت محمدرضاشاه را باعث شد تا تقریباً همه مخالفان سیاسی در دو دهه بعد از کودتا در جریان انقلاب اسلامی در براندازی حکومت شاهنشاهی همراه و همد استان باشند. یکی دیگر از پیامدهای مهم کودتای 28مرداد در عرصه سیاست خارجی آغاز روحیه بدبینی ایرانیان به آمریکا در نظام جهانی بود. واقعیت آن است که آمریکا تا آن زمان علاقه ای به حضور در ایران نداشت و بریتانیا بود که به قصد کنترل منابع نفتی کشور پای ثابت تصمیم گیری ها و اتفافات سیاسی ایران بود. تلاش مصدق برای ملی کردن صنعت نفت و قطع دست بیگانگان از منابع کشور بر اساس دو اصل مبارزه با استعمار خارجی و استبداد داخلی باعث نارضایتی انگلستان و دربار شده بود. مصدق تلاش داشت با توسل به سیاست موازنه منفی، حقوق ملت ایران به صورت قانونی و با استناد به دعاوی و موازین بین المللی را محقق کند و البته موفق هم بود. همین موفقیت بریتانیا را در برنامه ریزی برای کودتا ترغیب کرد، اما مانع بریتانیا در ابتدا عدم همراهی آمریکا با طرح کودتا بود. آمریکا که آن روزها نیاز چندانی به نفت ایران احساس نمی کرد و دموکرات های حاکم در آمریکا بیشتر به دنبال توسعه دموکراسی در کشورهای جهان بودند، حمایت پنهانی و نسبی از مصدق که دارای شخصیتی دموکرات بود داشتند؛ عدم همراهی آمریکا به مذاق بریتانیا خوش نمی آمد و آنها همه تلاش خود را برای تغییر رویکرد آمریکا به کار گرفتند. مصدق نیز با شناخت نسبی از استراتژی آمریکا برای عدم مداخله در امور داخلی ایران و حمایت آنها از موج های دموکراسی خواهانه با اعتماد به نفس بیشتری در برابر انگلستان مقاومت می کرد. اما تغییر دولت آمریکا و صدارت جمهوری خواهان در آمریکا شرایط را تغییر داد. انگلستان با تفهیم اهمیت منابع نفتی ایران در کنترل منطقه و حتی جهان، آمریکا را به همکاری در کودتا ترغیب کردند. این همراهی هم باعث سقوط دولت مصدق و هم باعث شکل گیری بی اعتمادی به آمریکا در حافظه تاریخی ایرانیان شد. بسیاری از ایرانی ها هنوز این سوال (پرسش) را از آمریکایی ها دارند که چرا در جریان رقابت دو طیف مستبد و آزادی خواه در جریان کودتای 28 مرداد، آمریکا به حمایت از جریان استبداد برخاست؟! بی تردید بخش اعظم بی اعتمادی امروز ایرانی ها ریشه در رفتار و تصمیم جمهوری خواهان آمریکایی در آن روزگار دارد که البته این درس مهم را برای مسئولان و افکار عمومی هر کشور دارد، که در صحنه رقابت جهانی هر کشوری بیش از آن که مترتب به رعایت اخلاق و جانبداری از حق باشد، به دنبال تحقق منافع ملی است و منافع ملی آمریکا در آن ایام ایجاب می کرد با حمایت از کودتا کنترل منابع نفتی ایران و تحولات ناشی از آن را به دست گیرد. کودتای 28 مرداد همچون دیگر رویدادها و اتفاقات سیاسی عبرت ها و درس های زیادی برای آموختن دارد. بررسی آنچه در آن روزها گذشت و نحوه رفتار با منتقدان و البته مدل تعامل با قدرت های جهانی و درک صحیح از مناسبات بین المللی می تواند ما را از بسیاری از اشتباهات پیشینیان مصون سازد و مشعلی فروزان برای انتخاب های درست در عرصه جهانی و داخلی باشد.
یکشنبه ، ۳۱مرداد۱۳۹۵
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: استان کهگیلویه و بویراحمد]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 28]