واضح آرشیو وب فارسی:ایلنا: یارانه "آری"؛ شیوه مصرف "خیر"
مهمتر از صرف تخصیص مبالغ میلیاردی به یارانههای حوزهی نشر، نحوه پرداخت و نظارت بر محل مصرف این مبالغ است تا به گونهای هزینه شوند که هدف اصلی چنین حمایتی که درواقع کمک به رشد توسعهی صنعت نشر و تولید کتاب در کشور است؛ محقق شود. به گزارش خبرنگار ایلنا، صنعت چاپ و نشر که در همه جای جهان اساس و شالودهی حوزه فرهنگ مکتوب و بدنهی علم و ادب شناخته شده و میشود، حتی در کشورهای توسعه یافته یا به اصطلاح جهان اول هم در بسترهای حمایتی ویژهای به حیات خود ادامه میدهد و پیشرفت میکند. درواقع تولید کتاب و محتوای مکتوب از آن دسته مشاغل و تجارتهایی به حساب میآیند که معمولا به دلیل بنیه ضعیف و نیاز به حمایتهای مختالف برای بقا به نام تجارت فقیر (poor business) شناخته میشوند که باید با در نظر گرفتن قوانین حمایتی خاصی رشد و توسعه این صنعت را ممکن کرد. این قوانین حمایتی هم طیف گستردهای از قوانین زیرساختی مثل تعرفههای ترجیحی گمرکی، تعرفههای ترجیحی پست، پوششهای خرید کتابخانهای تا تخصیص یارانهای مستقیم برای فروش و عرضه کتاب را دربرمیگیرند. ایران هم از این قاعده مستثنی نبوده و یارانههای گوناگونی با راه و روشهای مختلفی برای سر پا نگاه داشتن صنعت نشر و تولید کتاب در آن اعمال میشود. تخصیص یارانه برای خرید کاغذ که در گذشته به ناشران تعلق میگرفت، یارانههای خرید کتاب در قالب بنهای خرید کتاب کاغذی یا در شکل جدید آن بنکارتهای الکترونیک و مجازی بخش از نظام یارانهای حاکم بر نشر کشور بوده و هستند. اما مهمتر از صرف تخصیص مبالغ میلیاردی به یارانههای حوزهی نشر، نحوه پرداخت و نظارت بر محل مصرف این مبالغ است تا به گونهای هزینه شوند که هدف اصلی چنین حمایتی که درواقع کمک به رشد توسعهی صنعت نشر و تواید کتاب در کشور است؛ محقق شود. شکی نیست اگر تزریق این مبالغ میلیاردی با برنامه درستی صورت نگیرد و با دقت و صحیح اجرا نشود، نه تنها کمکی به شرایط بحرانی نشر کشور نمیکند، بلکه سودجوییها و سوءاستفادههایی که ممکن است در استفاده از این یارانه اتفاق بیفتد؛ نفسِ ناشران حرفهای را بیشتر از گذشته به شماره بیاندازد. درواقع راهکارهای حمایتی برای تأمین کاغذ اگرچه با هدف و رویکرد حمایت از تولید کتاب اتفاق میافتاد، اما از سوی دیگر باعث میشد وسوسهی دریافت مجوز یک انتشارات و استفاده از سهمیهی کاغذ با نرخ حمایتی از سوی عدهی سودجو آفتی چندجانبه را به جان پیکرهی صنعت نشر بیاندازد. در همین راستا و برای تحقق بیشتر اهداف مدنظر در تخصیص یارانهی ویژه به صنعت نشر، علیرغم شوک قیمتی که به بازار کتاب و تبع ان قیمت پشت جلد کتابها وارد شد و عملا چند سالی صنعت نشر را به شدت زمینگیر کرد، یارانه میلیاردی کتاب از بخش تولید و تأمین کاغذ به قیمت حمایتی به بخش خرید کتاب، حمایت از اقشار کتابخوان، تجهیز کتابخانهها و درواقع به سمت مصرف کننده منتقل شده است. این اتفاق تا حدودی باعث شد ناشران غیرحرفهای که در سال نهایتا با پنج شش عنوان کتاب ظاهری فعال به خود میگرفتند کمکم از گردونه نشر خارج شوند و عرصه برای ناشران حرفهای بازتر شود. البته یارانههای منتقل شده به بخش مصرفکننده نیز در دو سال اخیر دستخوش تغییرات قابل تاملی بودند تا از باقیماندن سالم آنها در چرخه نشر اطمینان حاصل شود. حذف بنکارتهای کاغذی که به راحتی در میدان انقلاب و هر کتابفروشی در سطح شهر قابل نقد کردن بودند، آن هم بدون خرید کتاب که منجر به حفظ این سرمایه در صنعت نشر میشد، اختصاص بنکارتهای الکترونیک و مجازی با دریافت کد کلی و اعمال محدودیت زمانی و مکانی برای بهرهبرداری از آنها و نظارتهای همهجانبه بر نحوهی مصرف این بنکارتها در نمایشگاه کتاب بیستونهم بخشی از اقدامات وزارت ارشاد و تشکلهای نشر برای اعمال صحیح حمایتهای یارانهای مختص به صنعت نشر است. با این وجود هنوز موارد تخلفی که از سوی عدهای سودجو اتفاق میافتد در مصرف یارانهی صنعت نشر کم نیستند. نقد کردن مبالغ میلیونی تنها در چند دقیقه آن هم بدون فروش کتاب، که در نمایشگاه کتاب شاهد آن بودیم و حتی منجر به محرومیت 7-6 ناشر متخلف از شرکت در نمایشگاه سیام و نمایشگاههای استانی شود، تنها گوشهای از مشکلات همچنان پا براجای یارانهی صنعت نشر است. به نظر میسد محدود کردن استفاده از یارانههای حمایتی که حالا به سمت مصرف کننده منتقل شده به ایام برگزاری نمایشگاه نیز نه تنها نتوانسته سلامت مصرف یارانههای حوزهی نشر را صد در صد تضمین کند بلکه حتی باعث فلج شدن یک حلقهی اصلی و اساسی در چرخهی نشرع یعنی کتابفروشیها شده و میشود. به عقیدهی فعالان شناخته شدهی صنعت نشر به دلیل همین حذف کتابفروشیها از حلقهی نشر و نبود سیستم توزیع درست کتاب در سراسر کشور است که نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران همچنان بیشتر جنبهی فروشگاهی دارد تا نمایشگاهی. اساسا آمار میلیونی از تعداد بازدیدکنندگان در نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران جدا از حس خوبی که اعلام اعداد و ارقام میلیونی به برگزارکنندگان میدهد نشاندهندهی یک ضعف ساختاری اساسی در صنعت نشر است. بیشتر ناشران حرفهای با برگزاری نمایشگاه کتاب در قالب فعلی که سیستم عرضه و فروش کتاب را مختل کرده و به کتابفروشان بهعنوان مهمترین واسطه دائمی فروش کتاب ضرر میرساند؛ مخالف هستند. جدا از تخلفات حوزهی یارانهای همین بعد فروشگاهی است که باعث میشود تا برخی با توسل به راهها و روشهای مختلف در نمایشگاه غرفه بگیرند و نهایتا هم با تخلفات صنفی مثل فروش و عرضهی کتابهای دیگر ناشران، فروش کالایی غیر از کتاب و فروش کتابهای افست پولی هنگفت به جیب بزنند. همچنین بیش از 480 میلیون تومان (12 هزار بنکارت) از این یارانهی مصرفی که مختص به نمایشگاه کتاب بیستونهم در نظر گرفته شد نیز مورد استفاده قرار نگرفته و از سالهای قبل هم بیش از 8میلیارد تومان در بنکارتهای مصرفکنندگان باقی مانده که میتواند با استفادهی صحیح و درست کمک شایانی به توسعه صنعنت نشر و فعالیتهای ناشران و کتابفروشان خواهد بود. سیستم انتخاب و خرید کتاب از ناشران که بعد از حذف یارانهی کاغذ و برای حفظ بخشی از حمایتهای سمت تولیدکننده به راه افتاده نیز آنقدرها نتوانسته گره کور مصرف صحیح یارانهی نشر را برطرف کند. عدم تنوع نام ناشران و کتابها در لیست خرید، به ویژه آنچه که در دولت دهم مصوب میشد خود باعث گلایهمندی ناشران خصوصی و کوچک بود و هست. هرچند این رویه یا معرفی نام هیئت انتخاب و خرید و قرار دادن لیست کتابهایی که برای خرید هر دوره مصوب میشوند تا حدودی شفافیت لازم را به این حوزه بازگردانده اما این مسئله نیز خود مشکلاتی دارد که باید برای حل آنها اقدام کرد. به نظر میرسد حال که بعد از بیستونه دوره برگزاری نمایشگاه کتاب تهران بالاخره مکان ثابتی یافته و به قول سیدعباس صالحی دیگر میتوان یا خیالی آسودهتر بالافاصه برنامهریزی برای نمایشگاه سیام را آغاز کرد، اصلاح بحث یارانههای نشر میتواند به پررنگتر شدن بعد نمایشگاهی این بزرگترین رویداد فرهنگی کشور کمک کند تا فروش ناشران تنها محدود به چنین نمایشگاههایی نباشد. از سوی دیگر مسئولان ارشاد مدعی هستند مبلغ صرفهجویی که از ناحیهی برگزاری رایگان شش سالهی نمایشگاه در شهر آفتاب در جیب ارشاد و معاونت فرهنگی باقی میماند قرار است صرف حل جالشهای پیش روی ناشران و کتابفروشان شود. با عدم مصرف صحیح بارانههای نشر حتی اگر یارانهی 20میلیارد تومانی امسال به 100 میلیارد هم افزایش پیدا کند نه تنها باری از دوش فعالین نشر برداشته نمیشود حتی میتواند منجر به فشادهای گستردهتر مالی در این زمینه گردد. یکی از بهترین اقداماتی که میتوان با هزینههای یارانهای حوزهی نشر انجام داد کمک به واسپاری کامل فروش کتاب به کتابفروشان و مراکز پخش و توزیع کتاب است. درواقع تنها در صورتی که نقش وزارت ارشاد به عنوان ارگان هماهنگ کننده و متولی فروش کتاب کمرنگ شود میتوان به کاهش حجم نمایشگاه کتاب و سوق دادن آن به یک نمایشگاه واقعی و استاندارد فکر کرد. به عبارت دیگر با تزریق یارانههای حمایتی برای خرید از نمایشگاه ارشاد عملا به حضور بیشتر و بیشتر غرفههای سوئجویی که تنها برای کسب سود در نمایشگاه حاضر میشوند دامن میزند. البته مسئولان معاونت فرهنگی خود به این ایرادهای چنین پرداختهایی واقف هستند و در تلاشند تا با اصلاح نظام یارانهای صنعت نشر جانی دوباره به این صنعت فرهنگساز بدهند. برای بهرهمندی صحیح صنعت نشر از این مبالغ میلیاردی شاید بد نباشد بودجههای مذکور به صورت تسهیلات بلندمدت با بهره بسیار اندک برای تاسیس و راهاندازی کتافبروشی و حمایت از کتافروشان باقیمانده در چرخهی نشر قرار بگیرد، تا هم با افزایش تعداد کتابفروشیها و اصلاح سیستم توزیع و هم حفظ کتافروشیهایی که در این سالها با مشقت و سختی چراغ کسب خود را روشن نگاه داشتهاند نه تنها سیستم صرفا فروشگاهی نمایشگاه کتاب اصلاح شود بلکه توجه به کتاب و کتابخوانی هم بیشتر در سطح شهرهای مختلف کشور به چشم بیاید. در ثانی بخشی از این هزینهها میتواند صرف پایینآوردن قیمت کتاب و متعادل نگاه داستن قیمت این کالای فرهنگی شود تا کتاب مجدد جایگاه از دسترفتهی خود را در سبد کالای خانوارهای ایرانی پیدا کند.
۱۳۹۵/۰۳/۱۰ ۰۸:۵۰:۵۰
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ایلنا]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 11]