واضح آرشیو وب فارسی:گیل نگاه:
گیل نگاه/ گروه بین الملل: عید نوروز همواره به عنوان میراث مشترک معنوی میان کشورهای حوزه فرهنگی ایرانی شناخته میشد و همین استمرار و استقبال باعث شد در سال ۱۳۸۸ یونسکو آن را به عنوان میراث معنوی به ثبت جهانی برساند و کمی بعد در اسفند همان سال مجمع عمومی سازمان ملل به پیشنهاد جمهوری آذربایجان روز ۲۱ مارس را به عنوان روز جهانی نوروز به رسمیت شناخت و از آن به بعد بود که این مقوله فرهنگی توجه صاحبنظران و تصمیمسازان روابط خارجی در بیش از هفده کشور جهان که نوروز در آن مرسوم است را به خود جلب کرد. مسالهای که زیر مجموعه دیپلماسی فرهنگی قرار میگیرد.در گفتوگوی گیل نگاه با دکتر بهرام امیراحمدیان، استاد جغرافیای سیاسی دانشگاه تهران و کارشناس روابط بینالملل بویژه در حوزه آسیای میانه که پژوهش و تالیفات زیادی در زمینه نوروز انجام داده است، به بررسی جایگاه «نوروز» در عرصه دیپلماسی فرهنگی و عملکرد دستگاههای اجرایی کشور در این رابطه پرداخته شده است.همچنین بررسی ویژگیهای مشترک فرهنگی میان ملل مختلف نیز از دیگر موضوعات مطرح شده در این گفتار است که میتواند به تصمیمسازان این عرصه برای اتخاذ دیپلماسی موثر و مفیدتر کمک کند: چه ارزشهای مشترکی در نوروز میان کشورهای مختلف وجود دارد ؟نوروز از معدود آیینهایی است كه در آن رابطه انسان و طبیعت و پاسداری از محیط زیست متجلی میشود. آیینهای نوروزی آن چنان در دل مردم نشاط میآفریند كه از گذشتهی دور تا كنون نه تنها از بین نرفته بلكه بر شكوه آن افزوده شده است. كمتر آیینی را میتوان یافت كه ضمن برخورداری از جنبههای مردمی توانسته باشد بر روح و جان مردم ریشه دواند. آیینی است توحیدی كه هم ویژگیهای مردمی و انسانی در آن وجود دارد و هم آیین دینی و مذهبی پنداشته میشود.این آیینها كه از دوره باستان وارد قلمرو امپراتوری ایران شد، پس از اسلام نیز به حیات روحانی خود ادامه داد. در آن دوره هر آنچه روشها، باورها و آیینهایی كه مخالف با اندیشههای اسلامی بود، در قلمرو خود منسوخ شد. ولی نوروز با تمام قدرت خود ماندگار شد. راز این ماندگاری چیزی نبود جز ویژگیهای آیینی آن كه مظاهر شرك و بت پرستی در آن نبود. هر چند سرزمین ایران سرزمین بت پرستی نبود. اینجا سرزمین توحیدی بود.آیین نوروزی سپاسگزاری بهدرگاه یزدان بهپاس نعماتی است كه در اختیار انسان گذاشته شده است. با نگاهی به آیینهای نوروز از جمله چارشنبه آخر سال، سفره هفت سین، مراسم تحویل سال، دید و بازدیدهای نوروزی، اهدای عیدیانه، و مراسم سیزده بدر، همه به نحوی با روابط انسان و طبیعت و روابط بین انسانهاست.در مراسم نوروز سبزكردن گندم در یك بشقاب جزو سنت معمول است كه در تمام كشورهایی كه در حوزه نوروز قرار دارند بدون هیچ گونه تفاوتی انجام میگیرد. سبزی گندم نشانه احترام به طبیعت و رستنی است. از طرفی گویای این واقعیت است كه برای پاسداری از نعمات الهی باید آن را عزیز داشت. در آیین زرتشت آمده است كه «هر كس كه گندم میكارد راستی میافشاند». زحماتی كه دهقان برای رویاندن گندم می كشد عبادت شمرده می شود.جایگاه نوروز به عنوان یک مولفه فرهنگی را در همگرایی منطقهای چگونه ارزیابی میكنید؟مولفههای فرهنگی در درون یک منطقه همگن از نظر سابقه تمدنی می تواند بهکار گرفته شود. برای نمونه میتوان به کریسمس و عید پاک و ژانویه اشاره داشت که در همه کشورهای مسیحی تقریبا شامل همه مذاهب مسیحیت، بطور گسترده جشن گرفته می شود و نماد تقویم آنها نیز بر این مبنا استوار است. حوزه ای که آن را حوزه نوروز نام می نهیم، در عین کثرت دارای وحدت است. این حوزه چند ویژگی مشترک دارد.همه آنها جزو کشورهای اسلامی هستند (بدین معنی که بیش از نیمی از جمعیت آنها را مسلمانان تشکیل می دهد). همه این کشورهای در منطقه کم آب کره زمین واقعند (اهورمزدا سرزمین مرا از خشکسالی در امان نگهدارد). در این سرزمینها آب نماد پاکی است و حرمت دارد. زکات آب گوارا وضوست(پیامبر گرامی اسلام). هر کس در آب تف بیاندازد گناهکار است(زرتشت). چون این رویداد(آیینهای نوروزی) از وحدت برخوردار است و همگان آن را به عنوان نماد فرهنگی ارزشمند قلمداد می کنند و از بار ارزشی یکسانی در آمیختگی ملی و دینی یکسانی برخوردار است، دارای ظرفیت و توان پیوند دهندگی است.این عنصر ارزشمند به عنوان ابزاری کارا در همگرایی منطقهیی می تواند بکار گرفته شود. همه کشورهای عضو سازمان همکاری اقتصادی (اکو)، عضو شانگهای (۴ کشور آسیای مرکزی)، ۱۰ کشور از کشور عضو سازمان همکاری های اسلامی در حوزه فرهنگی این رویداد واقع شدهاند که خود پتانسیل معنی داری برای توسعه همگرایی منطقهای است.گستره کشورهایی که نوروز را جشن میگیرند چگونه است و چه نقشی در همگرایی کشورهای غیر فارسی زبان دارد؟نوروز از سین كیانگ و آسیای مركزی در شمال شرق تا دامنه های شمالی قفقاز بزرگ در شمال و آسیای صغیر در شمال غربی را شامل میشود كه دور تا دور ایران زمین را به عنوان خاستگاه تمدن ایرانی در بر میگیرد. این آیین كهن و ارزشمند با جشن ها و مراسم ارزشمند علاوه بر ایران زمین و ایرانی تباران، قلمرو بزرگی از جغرافیای ترک تباران را در بر می گیرد.در جمهوری های ترک زبان آسیای مركزی(قرقیزستان، ترکمنستان، قزاقستان و ازبکستان) و استان سین كیانگ در غرب چین با شكوه تمام برگزار می شود. تركمنها، ازبكها، قره قالپاقها، قزاقها و قرقیزها، آذریها، تركهای شمال قفقاز از جمله تركهای دربند در داغستان كردهای تركیه، عراق و سوریه و تاتها و تالشها و بلوچهای پاکستان و آسیای مركزی، و تركهای آناتولی همه در باور به این آیین شكوهمند در برگزاری آن با هم سهیمند و از مراسم «میر نوروزی» در قزاقستان تا كردستان عراق، تا سبز كردن گندم در تمامی این گستره عظیم تا پختن سمنو در جای جای این قلمرو در پیشباز به نوروز باستانی و عید نوزایی طبیعت و دگرگونی جان و تن نبات و جماد به هم می پیوندند و تازه میگردند.این ویژگی های رحمانی و الهی و فرهنگی و خدایی، راز ماندگاری این سنت از پیش از اسلام تا همین امروز و سالها و دهه ها و سده های آینده است كه آیینها، سنتها، باورها و جشنهای آن سرشار از معنویت و نوع دوستی و شكران نعمات الهی و دوستی و مهربانی و احترام به هم نوع و زدودن كدورتها و پاك و تازه گردانیدن دلها و الهی شدن قلبهاست. بی جهت نیست كه سازمان ملل متحد به پیشنهاد ایران در پی كوشش برای جهانی كردن این میراث مشترك بشری است.
نهادهای فرهنگی مثل رایزنیهای فرهنگی از جمله متولیان تقویت روابط فرهنگی با كشورهای منطقه هستند. به اعتقاد شما آیا آنها در انجام مسوولیتهایشان موفق بودهاند؟متاسفانه به جهت ساختار سازمانی و ترکیب نیروی انسانی، رایزنی های فرهنگی از کارایی لازم برخوردار نبوده اند و نخواهند بود. با توجه به عملکرد ضعیف آنها، تغییر ساختار و حتی حذف آنها می تواند مفید تر از وضعیت موجود باشد. آنها عمدتا توانایی توسعه حوزه نفوذ فرهنگی ایران را نداشتهاند. با وجود پیشرفتهای شگرف و قابل توجه جمهوری اسلامی ایران در عرصه های علم و فرهنگ و تکنولوژی و تبدیل شدن به قدرت منطقهای، این رایزنی ها در شناساندن این ظرفیتها اقدامی چشمگیر صورت ندادهاند و مردم منطقه با توانهای ایران به اندازه کافی آشنا نشدهاند.ارگانهای رسانهای در کشورهای دیگر چگونه عمل کردهاند؟نمایندگی رسانههای کشور نیز در همین زمینه فعالیت قابل توجهی نداشته اند. این نمایندگیها (مانند رایزنی فرهنگی) عمدتا در کانال فعالیتهای مذهبی حضور داشتهاند و از آنجا که به جز برخی کشورهای معدود که داری جمعیت شیعه مذهب هستند، در اکثر کشورهای منطقه که مسلمانان اهل تسنن هستند فعالیت مذهبی این رایزنی ها در آنجا نمی توانسته جذاب باشد. انحلال و تغییر ساختار آنها و سپردن امور به وزارت امور خارجه میتواند مفید باشد.برخی اقدامات صورتگرفته در سالهای اخیر در راستای دیپلماسی فرهنگی از جمله ثبت جهانی نوروز در سازمان ملل و برگزاری جشن جهانی نوروز را چگونه ارزیابی میكنید؟همانطور که می دانید آیین و رسوم نوروز به عنوان میراث معنوی جهانی و نماد فرهنگ صلح در سال ۱۳۸۸ در سازمان یونسکو و در سال ۱۳۸۹در مجمع سازمان ملل به ثبت رسید. هم چنین اولین جشن جهانی نوروز در ایام نوروز ۱۳۸۹در تهران برگزار شد. جلال طالبانى، رییس جمهور عراق، امامعلى رحمان، رییس جمهور تاجیکستان، حامد کرزاى، رییس جمهور افغانستان و قربانقلى بردىمحمداف، رییس جمهور ترکمنستان در جشنى که روز شنبه هفتم فروردین ماه ۸۹ به مناسبت نوروز در کاخ سعدآباد تهران برگزار شد حضور پیدا کردند. این خود میرساند که تا چه حد این جشن برای روسای جمهور و به تبع آن برای ملتهای منطقه از اهمیت خاصی برخوردار است. به نبال این رویداد مهم تاریخی دولت ایران تصمیم گرفت دومین جشن جهانی نوروز را باشکوه تر برگزار کنند.مراسم افتتاحیه دومین جشن جهانی نوروز روز یكشنبه ۷ فروردین ۱۳۹۰ با حضور روسای جمهور ایران، تاجیكستان، عراق، افغانستان و تركمنستان، معاون اول، رییس دفتر و مشاور ارشد رییس جمهور كشورمان و نیز رییس مجلس پاكستان، معاون رییس جمهور زنگبار، معاونین نخست وزیران تركیه و آذربایجان، وزرای خارجه لبنان و عمان، وزیر بهداشت، رفاه و خانواده هند، وزیر فرهنگ قرقیزستان، معاون رییس مجلس قزاقستان، دبیركل اكو و سفرای ازبكستان سنگاپور در محل حافظه سعدآباد تهران برگزار شد.همه این اقدامات توانسته است نقش ارزشمندی در ارتقاء جایگاه فرهنگی ایران در منطقه و جهان داشته باشد. بطوری که در تقویم سازمان ملل نوروز به عنوان یک رویداد تاریخی و ملی ایرانی گرامی داشته می شود.آیا در ایران و در مقایسه با دیگر كشورهای منطقه به اهمیت دیپلماسی فرهنگی از جمله نوروز توجه شده است؟در ایران توجه کافی به نوروز آن گونه که انتظار می رفت صورت نگرفته است. نوروز می تواند و ظرفیت آن را دارد که به عنوان عنصر اساسی دیپلماسی فرهنگی کشور در چارچوب دیپلماسی عمومی، در ارتقای جایگاه فرهنگی و سیاسی ایران در همه کشورهای حوزه نوروز بکار گرفته شود. نکته قابل تامل آن است که در راستای این دیپلماسی ابتدا باید در داخل کشور وحدت رویه ایجاد شود. بدون وجود این وحدت در داخل که سیاست داخلی است، سیاست خارجی کارا و توسعه گرا فراهم نمی شود.عده ای در داخل در راستای حذف نوروز فعالیت هایی صورت دادند اما هرگز نتیجه نگرفتند. برخلاف کشورهای تازه استقلال یافته شوروی که نوروز در انها به صورت یک جشن دولتی و در محدوده زمانی یک یا دو روز جشن گرفته می شود، در ایران به عنوان خاستگاه این آیینها، این جشن ملی است و به مردم تعلق دارد و در بین خانه ها جشن گرفته می شود. بنابراین برای احترام به سنن ملی باید آن را تقویت کرد و برای ارتقاء جایگاه ایران در محیط بین الملل باید به نمادهای فرهنگ ایرانی، شامل نوروز اهمیت بسیار قایل شد.
۸ فروردین ۱۳۹۵
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: گیل نگاه]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 101]