واضح آرشیو وب فارسی:عقیق: آیت ا... عبدا... جوادی آملی - سرّ اشتهار حضرت زینب(س) به عقیله بنی هاشم این است که برخی ها عاقل نیستند و به دنبال تحصیل عقلند، برخی ها عاقلند و عقل برای آنها به صورت حال است یعنی وصفِ دیرپا نیست بلکه گاهی هست و گاهی نیست،عقیق :برخی ها عاقلند و عقل برای آنها به منزله یک وصف مَلکه است، برخی ها عاقلند که عقل برای آنها به منزله فصل مقوّم است؛ آنها که عقل برای آنها به منزله فصل مقوّم بود، به تمام معنی عقیله اند. حسین بن علی(ع) عقیله بنی هاشم است و زینب کبری(س) عقیله بنی هاشم. این «تاء»،«تاء» مبالغه است نه «تاء» تأنیث. وقتی می گویند انسان خلیفه ا... است نه خلیف ا...، برای این است که این «تاء»، «تاء» مبالغه است، همان طوری که می گوییم فلان شخص علامه است، بنابراین، هم وجود مبارک حسین بن علی(ع) عقیله بنی هاشم است هم وجود مبارک زینب کبری؛ عقل برای اینها به منزله فصل مقوّم بود. اگر کسی عقل برای او فصل مقوّم بود، کمالات از او نشأت می گیرد، مقهور اوست نه مسلّط بر او. حافظان کمال و نیازمندان به کمال برخی هستند که کمال، آنها را حفظ می کند اما برخی ها حافظ کمالند؛ اینکه ذات اقدس اله درباره وجود مبارک پیغمبر(ص) نفرمود تو دارای خُلق عظیمی یا متخلّق به خلق عظیمی بلکه فرمود:إِنَّکَ لَعَلَی خُلُقٍ عَظِیمٍ1 برای این است که آن حضرت مسلّط بر عدل بود، مسلّط بر فضیلت بود. برخی می کوشند فضیلت، آنها را رها نکند و برخی می کوشند که فضیلت را حفظ بکنند. اگر ذات، بالا آمد و خلیفه خدا شد و نورانی شد از این ذات نورانی،خُلق عظیم نشأت می گیرد. فرمود: إِنَّکَ لَعَلَی خُلُقٍ عَظِیمٍ، تو بر خُلق مسلّطی، خُلق در اختیار توست، نه تو با اخلاق بخواهی کامل بشوی، کمالِ اخلاق در این است که از تو نشأت می گیرد. درباره برخی هم قرآن کریم فرمود: فَهُوَ عَلَی نُورٍ مِن رَبِّهِ2 برخی با نور حرکت می کنند، مثل افراد عادی که با چراغ حرکت می کنند. برخی نورانی اند، هر جا آنها باشند نور است. درباره آن گونه افراد تعبیر قرآن کریم این است: فَهُوَ عَلَی نُورٍ مِن رَبِّهِ؛ که نور زیر پای اینهاست، نور مرکب اینهاست، اینها سوار بر نورند. عقل؛ مقهور خاندان رسالت عقیله بنی هاشم مسلّط بر عقل است، عقل در اختیار آنهاست، آن قدر اینها قوی اند که علم و عقل به معنای «ما عُبد به الرحمن»3، مقهور اینهاست چه اینکه اگر در نقطه مقابل، کسی گرفتار جهل بشود، او مرکب جهل است. در سوره مبارکه «اسراء» حرف ابلیس را که نقل می کند می فرماید ابلیس می گوید من سوار بر افراد تبهکار می شوم؛ حنک و تحت حنک اینها را در اختیار می گیرم: (لَأَحْتَنِکَنَّ ذُرِّیتَهُ) 4 اِحتنک که از باب افتعال است یعنی سوار بر مرکب شد و حنکش را گرفت اینها که سوارکارند مسلّط بر حنک و تحت حنک این اسبند، افسارش در اختیار راکب است، ابلیس گفت من چنین حالتی دارم: (لَأَحْتَنِکَنَّ ذُرِّیتَهُ) یعنی سوار آنها می شوم، آ نها مرکوب من هستند، به من سواری می دهند. بنابراین اگر کسی به جایی رسید که اول عاقل بود بعد عَقیل شد بعد عقیله شد (فَهُوَ عَلَی نُورٍ مِن رَبِّهِ)5 است، اول باید کوشید عاقل شد که این عاقل اسم فاعل است بعد عقیل شد که این صفت مشبهه است و دلالت بر ثبات دارد، بعد عقیله شد که این «تاء»،«تاء» مبالغه است. ما اگر خواستیم از عقل سخن بگوییم باید سیره و سنّت و سریرت این ذوات قدسی را بشناسیم و بپذیریم و عمل کنیم و به دیگران منتقل کنیم. پیروی از سیره ائمه(ع)، راه آسان شدن کارهای سخت این راه ها شدنی است، آنچه شدنی نیست و کسب کردنی نیست، آن مقام شامخ نبوّت و رسالت و امامت است که: (ا... أَعْلَمُ حَیثُ یجْعَلُ رِسَالَتَهُ) 6 اما عاقل شدن، عقیل شدن، عقیله شدن ممکن است. شما گاهی می بینید هم درباره مردان هم درباره زنان روایاتی هست که ائمه(علیهم السلام) فرمودند فلان شخص «منّا أهل البیت»7 این اختصاصی به سلمان(رض) ندارد، به مقام سلمان و اباذر و مقداد و عمّار رسیدن ممکن است، اما به مقامات اهل بیت (ع) رسیدن به آن سِمت رسیدن مقدور کسی نیست. بنابراین، این راه باز است بویژه برای کسانی که اوایل سنشان است (یک) و در حوزه های علمی تلاش و کوشش می کنند (دو)؛ این دو سبب کمک می کند اینها این راه را طی کنند و بشوند (فَهُوَ عَلَی نُورٍ مِن رَبِّهِ 8 در مقابل عدّه دیگری که در ظلمت فرو رفتند. اگر انسان مواظب راه خودش، گفتار خودش، کردار خودش بود اولاً از هر تاریکی نجات پیدا می کند بعد وقتی که راه را پیدا کرد، طی آن راه برایش آسان می شود. درست است که اول، گردنه صعب العبور است، اما همین عقبه کئود که فرمود: (فَلاَ اقْتَحَمَ الْعَقَبَه* وَمَا أَدْرَاکَ مَا الْعَقَبَه) 9 برای انسان سالک آسان می شود. فرمود: (فَأَمَّا مَنْ أَعْطَی وَاتَّقَی * وَصَدَّقَ بِالْحُسْنَی * فَسَنُیسِّرُهُ لِلْیسْرَی)10 این به آسانی، کار خوب می کند. اگر نماز شب برای دیگران دشوار باشد برای او آسان است، اگر فهمیدن مطالب عمیق برای دیگران سخت باشد، عقبه کئود باشد، این به آسانی حل می کند و می فهمد. اینکه فرمود: (فَسَنُیسِّرُهُ لِلْیسْرَی) اختصاصی به خصلت های عملی ندارد، اگر مراحل علمی باشد این طور است مراحل عملی باشد، این طور است. درست است که بعضی از مسایل سخت است. طبق آن بیان نورانی حضرت امیر(ع) که درباره قضا و قدر فرمود: «بحرٌ عمیقٌ فلا تلجه»11 دریای تاریک است عمیق است وارد این بحث نشو، مسأله قضا و قدر یک مسأله روشنی نیست، مسأله جبر و تفویض یک مسأله آسانی نیست، این کار دشواری است به هر کسی نمی رسد، اما همین مطلب عمیق برای برخی ها خیلی شفاف و روشن حل می شود. فرمود: (فَسَنُیسِّرُهُ لِلْیسْرَی) که این اختصاصی به برنامه های عملی ندارد، همان طوری که خواندن نماز شب برای بعضی ها آسان است، گرفتن روزه های مستحبّی برای بعضی ها آسان است، مواظبت از چشم و گوش برای بعضی ها آسان است، فهمیدن مطالب عمیق علمی هم برای بعضی ها آسان است. اینکه گفتند: «دُم علی الطهاره یوسع علیک رزقک»12 یعنی همواره با وضو باشید روزی شما زیاد می شود، تنها روزی به معنای نان و آب و اینها نیست، علم روزی است، اخلاق روزی است، عقل روزی است، فضیلت ها روزی است، روزی های ظاهری هم روزی است. فرمود: «دُم علی الطهاره» همواره با وضو باشید این خیلی اثر دارد از همین راه ها شروع می شود. خدای سبحان وعده داد این اختصاصی به وجود مبارک پیغمبر(ص) ندارد برای آنها خدا مراحل عالیه را آسان می کند، فرمود: (أَلَمْ نَشْرَحْ لَکَ صَدْرَکَ * وَوَضَعْنَا عَنکَ وَزْرَکَ* الَّذِی أَنقَضَ ظَهْرَکَ * وَرَفَعْنَا لَکَ ذِکْرَکَ) 13 وجود مبارک موسای کلیم هم گفت: (رَبِّ اشْرَحْ لِی صَدْرِی) 14 کارهای صعب العبور را که مقدور دیگران نیست خدا برای اینها آسان می کند، اما کارهایی که از ما خواستند مقدور ما هست ولی سخت است خدا آن کارهای سخت را برای ما آسان می کند فرمود: (فَأَمَّا مَنْ أَعْطَی وَاتَّقَی * وَصَدَّقَ بِالْحُسْنَی * فَسَنُیسِّرُهُ لِلْیسْرَی) این سین ها سین های تحقیقی است نه تسویفی نظیر (اسْتَکْبَرَ) و مانند آن که مبالغه را نشان می دهد نه اینکه ما بعدها برای او آسان می کنیم یعنی تحقیقاً برای آنها آسان می کنیم. بنابراین عاقل شدن، عَقیل شدن، عقیله شدن مقدور دیگران هم هست اما به اندازه خودشان. آن اوجش که مربوط به اهل بیت عصمت و طهارت(ع) است مقدور خود آنهاست، اما مراحل میانی و ضعیف، مقدور دیگران هم است. پی نوشت ها: 1- قلم/ 4. 2- زمر/22. 3- الکافی/ ج1, ص11. 4- اسراء/ 62. 5- زمر/22. 6- انعام/ 124. 7- عیون اخبار الرضا، ج2، ص64؛ الامالی (شیخ طوسی)، ص45 و 525. 8- زمر/22. 9- بلد/ 11 و 12. 10- لیل/ 5 ـ 7. 11- التوحید (شیخ صدوق)، ص365. 12- فیض القدیر شرح الجامع الصغیر، ج4، ص361.13- انشراح/ 1 ـ 4. 14- طه/ 25. منبع:قدس 211008
سه شنبه ، ۲۰بهمن۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: عقیق]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 29]