واضح آرشیو وب فارسی:فرهیختگان: احسان رستمی پور زلزله و نشست زمین این روزها دو مساله مهم در ساخت بناها هستند. بلاهای طبیعی که تبدیل به مهم ترین چالش های شهرهای کنونی ایران شده اند. اما این چالش ها تنها مربوط به سال های اخیر نیست و پیشینیان این سرزمین نیز همواره با این چالش ها روبه رو بوده اند. آنها برای مقابله با بلایای طبیعی به راهکارهایی رسیده بودند که اکنون اغلب فراموش شده اند. آجرچینی، سنگفرش و نوع چیدمان پی بناهای تاریخی در نگاه اول زیبایی تاریخ معماری در این سرزمین را نشان می دهد. اما در پس این زیبایی معماری تکنیک هایی استفاده شده که ساختمان ها را نسبت به بلاهای طبیعی مقاوم و ماندگار کند. عبدالعظیم امیر شاه کرمی، عضو هیات علمی دانشگاه امیرکبیر که درباره بنا و ساختار مهندسی پاسارگاد پژوهش کرده، دستاورد پژوهش هایش درباره اسرار معماری باستان را این گونه بیان می کند: «زلزله، نشست زمین، هوا زدگی، رطوبت و نمک زایی به دلیل پوشش سرزمین ایران همواره جزء چالش های ساخت وساز بوده است. به طور کلی مهندسی خشت، مهندسی بست، مهندسی سنگ و روش توزیع انرژی در بناها تکنیک هایی بوده که برای حل چالش های ساخت وساز و ماندگار کردن بناها استفاده شده است.» غولی به نام زلزله زلزله حالا مهم ترین بلای طبیعی در شهر های ایران است و بارها ساخت وساز های غلط و بدون آینده نگری یکی از متهم های اصلی خسارت احتمالی زلزله ها اعلام شده است. اما پیشینیان این سرزمین چه شناختی نسبت به این بلای طبیعی و راه های مقابله با آن داشته اند. امیر شاه کرمی در پاسخ به این پرسش می گوید: «طبیعت قابل پیش بینی است، اگر درک صحیح و مستند سازی در این باره وجود داشته باشد. زمین همواره درحال حرکت است و ما تنها لرزش های قابل احساس را زلزله می نامیم. ایران به دلیل قرار گیری بین سه صفحه زمین شناسی همواره با این چالش روبه رو بوده است. اما حالا ما نسبت به گذشتگان در ساخت وساز های خود با خطر زلزله بیشتر روبه رو هستیم، چراکه زلزله بناهای تاریخی و مهندسی ساخت آنها را به خوبی نمی شناسیم.» استاد سازه، ژئوتکنیک و ژئوفیزیک در ادامه به معماری گیلان اشاره می کند و می گوید: «در گیلان پی غلتکی داشتیم که به راحتی امکان سرخوردن بنا را هنگام زلزله می داده و به بنا آسیبی نمی رسید. این مهندسی ساخت هم دربرابر زلزله و هم دربرابر رطوبت بنا را حفاظت می کرد.» این پژوهشگر به دانش زلزله در دوره سلجوقی اشاره می کند و می گوید: «در دوره سلجوقی مهندسی زلزله فوق العاده قوی بوده که مغفول مانده است. در بنای مقبره ارسلان در خراسان می بینیم که مهندسی مناره شبیه به منارجنبان است. این بناها زلزله های بسیاری دیده و کل بناهای اطرافش تخریب شده اما به دلیل نوع چیدمان و فاصله آجرها تنها پایه های بنا ترک خورده اند و گنبد مقبره تکان نخورده و سالم است. توزیع انرژی زلزله در بناهای تاریخی بسیار زیبا بوده و آن حس مهندسی گذشته را اکنون در بناها نداریم.» رطوبت و راه های مقابله با آن چالش دیگری در ساخت بناهاست. شاه کرمی در این باره می گوید: «در دوران جدید خیابان ها را سنگفرش می کنیم اما در کمتر از دو سال با نم زدگی و از بین رفتن آنها روبه رو هستیم. این درحالی است که در پاسارگاد هیچ رطوبت و نمک زایی نمی بینیم. پس از گذشت بیش از دو هزار سال از ساخت آن، هنوز نمی دانیم چه جزئیات و تکنیک هایی در پی بنای پاسارگاد استفاده شده که آن را اینچنین ماندگار کرده است.» فنون معماری و مهندسی این سرزمین در هزاره های گذشته حالا فراموش شده است و مهندسان حال حاضر بدون نگاه به تاریخ معماری و ساخت بناهای ماندگار تنها با اتکا به ابزار و علوم روز در تلاش برای حل این چالش ها هستند؛ چالش هایی که پیشینیان این سرزمین بدون دسترسی به ابزار و علوم روز آنها را شناخته و درصدد حل آن برآمده بودند. کلید حل مشکلات در دست باستان شناسان حالا پس از صد ها سال، معماران امروزی با دراختیار داشتن فناوری و ابزار روز در برابر بلاهای طبیعی کم می آورند. اتفاقی که یکی از دلایل آن فراموش شدن تکنیک های معماری و مهندسی ساخت وساز در اقلیم ایران است. عبدالعظیم امیر شاه کرمی درباره این اتفاق می گوید: «مشکل از سازمان میراث فرهنگی نشات می گیرد. در این ساختار برنامه ای برای حضور مهندسان و بازیابی اطلاعات مهندسی و معماری بناهای طبیعی وجود ندارد.» این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه تنها به بازدید و ثبت اطلاعات بناهای تاریخی کفایت می شود، می گوید: «ما فقط این بناها را می بینیم و به چرایی ساخت و فنون ساخت آنها نمی پردازیم. اطلاعات به دست آمده از بناها را تبدیل به دانش نکرده ایم. با دست یافتن به این دانش است که می توان اقدام به بازیابی و بازسازی فنون مهندسی و معماری گذشتگان کرد.» او با اشاره به اینکه تخریب ارگ بم به دلیل ناآگاهی ما از فنون معماری آن زمان بوده، می گوید: «اگر پاسارگاد را می شناختیم، در مرمت بم صحیح عمل می کردیم. باید دانش های سرزمین ایران را بازیابی کنیم و با استفاده از ابزار های روز، دانش نوین تری برای زندگی در این سرزمین فراهم کنیم.»
جمعه ، ۹بهمن۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فرهیختگان]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 11]