واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: چالش های پایتخت در مواجهه با زمین لرزه احتمالی- مهدی زارع* امروز سالروز زلزله 5 دی ماه 1382 بم است. زلزله ای که متأسفانه به فاجعه ای بزرگ برای یکی از شهر های مولد و با مردمانی کارآفرین در کنار کویر لوت تبدیل شد. در ساعت 5:26 دقیقه بامداد جمعه 5 دی ماه 1382 در بم زلزله ای بعد از چند پیش لرزه، که شب قبل و ساعتی قبل از لرزه اصلی حس شده بود، درست در کنار شهر بم و روی گسل بم با بزرگای 5/6 درجه در مقیاس ریشتر رخ داد.
با وجودی که بعضی از مردم از شب قبل کمابیش به خاطر چند پیش لرزه بیدار مانده بودند، ولی عملاً 25% از جمعیت 106 هزار نفری شهر بم در هنگام زلزله در این رخداد کشته شدند (آمار رسمی تلفات: 26271 نفر کشته) گزارش هایی از آسیب فیزیکی و روانی به حدود 50 هزار نفر از جمعیت بم (47% جمعیت شهر) موجود است. این آمار نشان می دهد که 72% از جمعیت یک شهر حدود 100 هزار نفری ما در رخداد یک زمین لرزه با بزرگای 5/6 ریشتر کشته و مجروح شدند. نگارنده در بهمن 1392 در یکی از مسافرت ها به شهر بم در بازدیدی که از یک مرکز بهزیستی در شهر بم داشت، مشاهده کرد که بعد از یک دهه هنوز شهروندان بمی که در سنین مختلف در زلزله بم آسیب های فیزیکی دیده و بعضاً دچار معلولیت شده اند، در ساعات مشخصی از روز نیازمند کمک های فیزیوتراپی برای ادامه زندگی به صورت نسبتاً معمولی هستند. گزارش یک پایش علمی دیگر که در سال 1392 منتشر شد نشان داد که آسیب های روانی (بویژه استرس بعد از سانحه PTSD) در بیش از 60% از جمعیت بازماندگان زلزله بم مشاهده شده است.زلزله بم بعد از زلزله منجیل (در 31 خرداد 1369) دومین زلزله مهم شهری در سی سال اخیر است که هر دو موجب آسیب مهم به مناطق شهری ما شدند. در زلزله سال 1369، منجیل، رودبار و لوشان تقریباً به طور کامل ویران شدند یا آسیب های جدی علاوه بر انسان ها به ساختمان ها و البته به زیرساخت ها و شریان های حیاتی وارد شد. این زلزله های مهم نشان می دهد که شهر های ما تا چه حد در مقابل زلزله - بویژه هنگامی که زلزله با بزرگای 6 ریشتر یا بیشتر در فاصله کمتر از 15 کیلومتری شهر رخ دهد، آسیب پذیر هستند. بسیاری از دانشجویان که در خوابگاه های دانشجویی بم بودند، نیز کشته شدند. نه آگاهی از قبل از رخداد زمین لرزه مهم در ساعت 5:26 بامداد وجود داشت و نه دستورالعمل تخلیه برای مکان های جمعی (مانند خوابگاه ها). هنگامی که مثلاً چند لرزه کوچک رخ می دهد و احتمال رخداد زمین لرزه ای مهم ممکن است وجود داشته باشد، اگر دستورالعملی از قبل برای تخلیه مکان های جمعی تهیه شود، می توان ریسک فجایعی مانند زلزله بم را تا حدی کم کرد. تنها دستگاه لرزه نگاری که در محل وجود داشت دستگاه شتابنگاری بود که به صورت خط خاموش (offline) کار می کرد (و همچنان با همان کیفیت کار می کند) بنابراین هیچ امکان هشدار پیش هنگام هم وجود نداشت و همچنان نیز در چنین شرایطی در دوازدهمین سالروز زلزله بم هنوز امکان هشدار پیش هنگام زلزله در ایران وجود ندارد. منظور نگارنده "سامانه هشدار پیش هنگام زلزله" است و نه الزاماً پیش بینی زلزله. از سوی دیگر بسیاری از ساختمان های قدیمی و حتی نوساز (متأسفانه) در بم فرسوده و در مقابل زمین لرزه بسیار آسیب پذیر بودند. بنابراین با آن وضعیت که همچنان تا حد زیادی در بسیاری از شهرهای دیگر کشور برقرار است اگر فاجعه ای مانند زلزله بم 1382 در صورتی که زمین لرزه ای شدید (با بزرگای بیش از 6 ریشتر) با عمق کم (که در زلزله بم 5/8 کیلومتر بود) و در نزدیک شهر یا هر منطقه مسکونی رخ دهد، متأسفانه همان فاجعه تکرار می شود.در طی بیست سال اخیر بر اساس گزارش های مرکز آمار ایران حدود 24 میلیون نفر از هموطنان ما در داخل کشور مهاجرت کرده اند (مساله خشکسالی دلیل مهم بسیاری از این مهاجرت های داخلی بوده است). همین آمار نشان می دهد که در 70% از این جابه جایی جمعیت از روستاها به شهر ها، بویژه کلانشهر ها و مراکز استان ها بوده است (حدود 17 میلیون نفر به شهر ها مهاجرت کرده اند). طی همین مدت جمعیت ما از حدود 60 میلیون نفر به حدود 80 میلیون نفر رسیده است که حدود 80% از این افزایش جمعیت مربوط به شهرها بوده است. بنابراین مشخص است که ما در طی بیست سال اخیر با افزایش حدود 33 میلیون نفر از هموطنان مان در شهر های ایران مواجه شده ایم. این موضوع برای ما که در یک شهر 100 هزار نفری مانند بم حدود 75 هزار کشته و مجروح و مصدوم تجربه می کنیم، بسیار نکته هشداردهنده و مهمی است. توجه کنید که مرکز آمار ایران مهم ترین سرعت مهاجرت و جا به جایی جمعیت در 10 ساله اخیر را مربوط به جا به جایی جمعیت از استان البرز به استان تهران می داند. این موضوع نمایانگر چالش اصلی در پایتختی است که با مخاطره و ریسک بالای زمین لرزه مواجه است. یاد جان باختگان زمین لرزه 5 دی ماه 1382 بم گرامی باد.*استاد زلزله شناسیمنبع: روزنامه ایران 05/010/1394پژوهشم**1197**1459
05/10/1394
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ایرنا]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 35]