واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: جمعه ها با نامداران ایران علامه حسن زاده آملی؛ حکیم عارف تهران- ایرنا- «حسن حسن زاده آملی» مجتهد، فیلسوف و عارف است. وی را به دلیل مهارت و استادی در علوم مختلف همچون ادبیات، ریاضی، نجوم، علوم طبیعی، فلسفه، عرفان، کلام و اخلاق «علامه ذوالفنون» نیز می نامند.
حسن زاده آملی به سال 1307 خورشیدی در روستای ایرای لاریجان آمل دیده به جهان گشود. در 6 سالگی به مکتب خانه رفت و خواندن و نوشتن را فرا گرفت. سپس وارد دوره ابتدایی دروس حوزوی شد. تاریخ ورود وی به حوزه علمیه مهرماه سال 1323 بود. متون ابتدایی درس حوزه را در آمل نزد محمد غروی، عزیزالله طبرسی، شیخ احمد اعتمادی، عبدالله اشراقی، ابوالقاسم رجایی و استادان دیگر فرا گرفت.وی در شهریور 1329 خورشیدی به تهران آمد و چند سالی در مدرسه حاج ابوالفتح به سر برد و باقی کتاب های حوزوی را نزد آیت الله سید احمد لواسانی خواند. چندین سال در مدرسه مروی به سر برد و زیر نظر آیت الله محمدتقی آملی و حاج میرزا ابوالحسن شعرانی طهرانی درس خواند. در سال 1342 خورشیدی به قصد اقامت در قم، تهران را ترک کرد و پس از ورود به قم، تدریس معارف حوزوی و درس ریاضی را آغاز کرد. وی در قم از محضر علامه سید محمدحسین طباطبایی استفاده برد.علامه آملی شاگردان بسیاری را تربیت کرد و یکی از بزرگترین استادان فلسفه و عرفان اسلامی به شمار می آید.***آثار علامه دارای آثاری در زمینه های فقه، فلسفه، اخلاق، عرفان، حکمت دینی، کلام، ریاضیات، نجوم، ادبیات عربی و فارسی، علوم طبیعی، طب قدیم، علوم غریبه و باطنی است.از آثار وی می توان به «نصوص الحکم بر فصوص الحکم (شرح فصوص فارابی به فارسی)»، «فص حکمة عصمتیة فی کلمة فاطمیة»، «شرح ذیج بهادری»، «هزار و یک نکته»، «دیوان اشعار»، «وحدت از دیدگاه عارف و حکیم»، «دروس معرفت نفس»، «الهی نامه»، «شرح نهج البلاغه در پنج جلد به عربی»، «مُمدّ الهمم فی شرح فصوص الحکم»، «النّور المتجلّی فی الظهور الظلّی»، «صد کلمه در معرفت نفس»، «نور علی نور در ذکر و ذاکر و مذکور»، «انسان کامل از دیدگاه نهج البلاغه»، «انسان در عرف عرفان» و «قرآن و عرفان و برهان از هم جدائی ندارند» اشاره کرد.***درس های فصوص بی شک یکی از برجسته ترین آثار در زمینه ی عرفان نظری کتاب فصوص الحکم اثر محی الدین ابن عربی است. این کتاب دارای متنی عمیق و در عین حال پیچیده است که تا کنون شرح های مختلفی از آن منتشر شده است.این کتاب مشتمل بر 27 فصّ است که هر فصّ آن به نام یکی از انسان های کامل آمده است. از آن به «کلمه» نیز تعبیر شده و در هر فصّ محور بحثْ یکی از مسایل مهم قرآنی و اصول معارف اصیل عرفانی است. برای نمونه در فصّ آدمی از وجوب خلیفه اللّه و انسان کامل، در فصّ یعقوبی از دین، در فصّ یوسفی از خواب و خیال و عالم مثال و در فصّ محمّدی از فردیت سخن به میان آمده است.(1)علامه حسن زاده یکی از اساتیدی است که به تدریس این اثر پرداخته و درس گفتارهای بسیاری از وی به جای مانده است. یکی از مطرح ترین آثار وی در این زمینه ممد الهمم در شرح فصوص الحکم است. وی همچنین کتابی با عنوان فصّ حکمة عصمتیّة فی کلمةٍ فاطمیّه را به سبک و روش فصوص الحکم ابن عربی و به منظور تتمّه و تکمیل آن به رشته تحریر درآورده است. این رساله 22 موضوع را شامل می شود که علامه آن را در 19 فصل شرح کرده است. این اثر با روش ترکیبی عقل، نقل و کشف (برهان، عرفان و قرآن) به زمینه ها و زوایای شخصیت حضرت فاطمه زهرا(س) پرداخته است.(2)***الهی نامه الهی نامه یکی از کهن ترین و مهم ترین متون عرفانی فارسی است که شامل مناجات ها، دعاها و سخنان وجد آمیز عرفانی در قالب نثری مسجع و موزون است. از این رو، هم از لحاظ عرفانی و هم از نظر ادبی اثری ارزشمند است. خواجه عبدالله انصاری نخستین نویسنده ای است که معانی بلند عرفانی را در قالب نثر مسجّع بیان داشته است.علامه حسن زاده نیز اثری با عنوان الهی نامه دارد که یادآور سخنان و سوزهای خواجه عبدالله انصاری است. علامه در الهی نامه از لطیف ترین احساس های خویش و به تعبیری تجربه های درونی، در قالب الفاظ سخن می گوید و خوانندگان را به دنیای پاک عارفانه و سیر و سلوک خالصانه خویش می برد و جرعه های زلال معنویت را به کامشان می چشاند.***اشعار علاقه مندی به شعر و شاعری از دوران کودکی در علامه حسن زاده وجود داشـت. وی در همان سن و سال به مطالعه کتاب های گلستان و بوستان سعدی و بهارستانِ جامی روی آورد. ذوق و قریحه ذاتی وی باعث شد تا اشعار بسیاری را حفظ کند. شرکت در محافل علمی و ادبی استادانی همچـون الهـی قـمشه ای و شعرایی که هر کدام در سرودن شعر و نکات ادبی مهارت کامل داشتند زمینه یی شد تا ذوق شعری علامه شکوفا شود.(3)یکی از آثار علامه حسن زاده دیوان اشعار است که حدود پنج هزار بیت دارد و در قالب های غزل، رباعی، قصیده و ترجیع بند سروده شده است اما بیشتر اشعار در قالـب غـزل و در خـصوص سـیر و سـلوک عرفانی است.دیوان اشعار علامه به سبک شاعران گذشته همچون حافظ، مولوی و شیخ محمود شبستری سروده شده اسـت. بخش فراوان این دیوان به عرفان عابدانه، عاشقانه و کشف و شهود اختصاص دارد و مبانی آن بر قرآن، حدیث و دستورهای شریعت استوار است. هچنین عرفان مطرح شده در اشعار حسن زاده، عرفان محض نیست بلکه با مباحث کلامی و فلسفی نیز آمیخته شده که بر همین اساس فهم سخن وی را برای برخی دشوار کرده است.(4)*معرفت نفس معرفت نفس از مباحث بسیار مهم و ارزشمند در حوزه اخلاق و عرفان اسلامی است که جنبه های مختلفی دارد اما به نظر می رسد جنبه اخلاقی آن اهمیت بیشتری داشته باشد. در واقع معرفت نفس یعنی خود شناسی، خودشناسی اخلاقی بدان معناست که انسان به تامل درباره خود بپردازد و ویژگی ها و استعدادهای مثبت و منفی خود را در گام نخست بشناسد و در گام دوم به یک سازندگی اصولی دست بزند. مسلم است که انسان تا از شناخت ویژگی ها و خصیصه های خود غافل باشد، نمی تواند به اصلاح خود بپردازد.(5)علامه آملی از حکیمان عارفی است که مرتبه های علمی، عرفانی، حکمی و معنوی وی گره خوردگی و آمیختگی ویژه ای با موضوع معرفت نفس و خودشناسی دارد. به نظر وی مبحث نفس ناطقه انسانی، جمع معرفت های ذوقی و مسایل حکمت و همچنین محور همه ی مطالب علوم عقلی و نقلی و اساس پایدار سعادت است. به باور وی خودشناسی، نزدیک ترین و راحت ترین راهی است که به خداشناسی منجر می شود. بنابراین خودشناسی، شناختن راه سلوک است و مراتب این سلوک نیز همان مراتب وجودی انسان است که به مقام خلیفه اللهی و مرتبه ی فنا می انجامد.(6) بی شک علامه حسن زاده آملی یکی از سرآمدان در زمینه ی عرفان نظری و عملی است. وی نه تنها تسلط مثال زدنی در زمینه عرفان نظری دارد بلکه سالک راه الی الله است. وی در کنار تسلط بر علوم مختلف دارای برجستگی های فراوان اخلاقی است.*پی نوشت ها: 1- رودگر محمد جواد، مروری بر کتاب «فصّ حکمة عصمتیّة فی کلمةٍ فاطمیّه» علامه حسن زاده، فصلنامه ی تخصصی بانوان شیعه، سال دوم، تابستان1384، شماره 4،ص2562-منبع پیشین، ص2533- فقیهی حسین، آمنی روح انگیز، مقوله های عرفانی در اشعار علامه حسن زاده آملی، نشریه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، بهار و تابستان1387،شماره 204،ص1454- منبع پیشین، ص1415- معرفت نفس و راه تحصیل آن، تارنمای حوزه قابل دسترس به نشانی http://www.hawzah.net/fa/Question/View/25586- مهدی پور محمد، بهادری محمدباقر، خودشناسی و اهمیت آن در اشعار حسن زاده آملی، نشریه زبان و ادب فارسی دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز، پاییز و زمستان 90 ، ص87*گروه پژوهش و تحلیل خبریپژوهشم**458**2054
13/09/1394
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ایرنا]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 14]