واضح آرشیو وب فارسی:تعامل نیوز: زمانی که گروه های مختلف قبایل بدوی که یکدیگر را به خوبی نمی شناسند یا به یکدیگر اعتماد ندارند، به مبادله ی کالا می پردازند و نیازمند رهگیری دقیق مبادلاتشان می شوند، اعداد بالاتر را به زبانشان می افزایند. قطعا هزاران سال پیش در زبان های رایجی که امروز می شناسیم چنین تغییری رخ داده است.مهدی مومن زاده- در بعضی جوامع بدوی، کار شمارش صرفا به عددهای یک، دو و سه ختم می شود. در زبان آن ها، هیچ کلمه ای برای عددهای بالاتر وجود ندارد. آن ها برای کمیت های بیشتر، از کلمات مختلفی مثل «خیلی» استفاده می کنند. این موضوع عجیب به نظر می رسد؛ ولی بد نیست بدانیم جوامع کوچک و ساده ی باستانی که هنوز هم در بعضی مناطق جهان می توان باقی مانده ی آن ها را یافت، این چنین بودند. ولی در طول تاریخ، بعضی جوامع شروع به یاد گرفتن عددهای بیشتر و شمارش کمیت های بزرگتر کردند. این دقیقا کاری است که هزاران سال پیش در ریشه ی بیشتر زبان های زنده ی امروز دنیا انجام شد و اکنون ما می توانیم تا عددهای خیلی زیاد بشماریم. پژوهشی جدید در یک خانواده ی زبانی بومی استرالیایی، نشان می دهد که چگونه زبان ها در طول زمان توانایی شمارش کمیت های زیاد را به دست آوردند یا کاملا بالعکس، از دست دادند. در بعضی جوامع، عددهای بزرگ کاملا بی معنی هستند. یک چوپان را از قبیله ای بدوی تصور کنید که بلد نیست کمیت های زیاد را بشمارد؛ ولی دقیقا می داند گله اش چقدر گوسفند دارد. او این اطلاع را نه از راه شمارش گوسفندها، بلکه از شکل ظاهری کلی گله اش (گشتالت) بدست آورده است. «پتینس اپس» (Patience Epps) که زبان شناسی از دانشگاه تگزاس در استین است، می گوید: «این موضوع ممکن است برای مردم جوامع دیگر عجیب به نظر برسد.» او می گوید گاهی اوقات مردم از او می پرسند چگونه ممکن است کسی بدون اینکه شمارش بلد باشد، بداند مثلا چند تا بچه دارد؟ پتینس اپس همین سوال را از مردم قبیله ای در آمازون که رویشان تحقیق می کند می پرسد؛ او می گوید: «آن ها به خاطر این سوال عجیب، با تعجب به من نگاه می کنند. آن ها اسامی بچه هایشان را می گویند، با انگشت هایشان می شمارند، ولی اعداد را در ذهنشان نمی آورند.» در زبان بعضی جوامع خیلی ساده و بدوی، اساسا کلمه ای برای شمارش کمیت های بزرگتر از ۳، ۴ یا ۵ وجود ندارد. آن ها اسامی بچه هایشان را می گویند، با انگشت هایشان می شمارند، ولی اعداد را در ذهنشان نمی آورند. نکته این جاست که در زندگی ساده ی جوامع بسیار کوچک، اساسا نیاز مبرمی به شمارش اعداد بزرگ احساس نمی شود. ولی وقتی جمعیت یک قبیله زیاد و سبک زندگی پیچیده تر می شود، مردم نیاز بیشتری به شمارش ذهنی پیدا می کنند. اپس می گوید زمانی که گروه های مختلف قبایل بدوی که یکدیگر را به خوبی نمی شناسند یا به یکدیگر اعتماد ندارند، به مبادله ی کالا می پردازند و نیازمند رهگیری دقیق مبادلاتشان می شوند، اعداد بالاتر را به زبانشان می افزایند. قطعا هزاران سال پیش در زبان های رایجی که امروز می شناسیم چنین تغییری رخ داده است. بررسی اینکه چگونه زبان های مجهز به اعداد کم می توانند اعداد بالاتر را کسب کنند یا آن ها را از دست بدهند، می تواند به فهم ما از چگونگی ساخته شدن سیستم های عددی کمک کند. ولی کشف الگوهای تکامل سیستم عددی زبان ها، به جمع آوری داده های زیاد از آن ها در طول تاریخ احتیاج دارد. خانواده ی زبانی «پاما-نیونگان» (Pama-Nyungan) زمانی در بیشتر استرالیا بین بومیان این قاره استفاده می شد. این خانواده ی زبانی شامل ۳۰۰ زیرمجموعه ی زبانی می شود که اکنون ۲۵۰ هزار نفر به آن ها صحبت می کنند. البته احتمالا در گذشته جمعیتی که به این زبان ها تکلم می کردند به ۲ میلیون نفر می رسیده است. در بیشتر این زبان ها تا عدد پنج بیشتر نمی توان شمرد. «کلر باورن» (Claire Bowern) که زبان شناسی از دانشگاه ییل است، داده های کنونی و تاریخی این زبان ها را جمع آوری کرده است. او توانست به همراه یک دانشجو به نام «کوین ژو» (Kevin Zhou) چگونگی تکامل اعداد در این خانواده ی زبانی طی ۶۵ هزار سال گذشته را بازسازی کند. او برای بررسی اینکه چگونه در طول زمان این زبان ها به یکدیگر مربوط می شوند، از روش بررسی تکامل موجودات در علم زیست شناسی استفاده کرد. او داده های خود را وارد یک مدل کامپیوتری کرد و بدین ترتیب محتمل ترین درخت تکاملی برای سیستم های عددی همه ی زبان های این خانواده را بدست آورد. او سپس چگونگی بدست آوردن یا از دست دادن اعداد در این سیستم ها را رهگیری کرد. حد نهایی شمارش در سیستم عددی این زبان ها، بین ۳، ۴ و ۵ متغیر بود. در طول زمان حتی سیستم های عددی کوچک گاهی اوقات یک یا دو عدد خود را از دست دادند، ولی به طور کلی اعداد بالاتر را کسب می کردند. البته نه لزوما به صورت قطاری و یکی یکی پشت سر هم، بلکه مثلا به یکباره از عدد ۵ به ۱۰ یا ۲۰ می رسیدند. معمولا عدد ۵ سکوی پرتاب بود و جوامعی که به آن می رسیدند، ممکن بود به یکباره به ۲۰ هم جهش کنند. در ضمن سیستم های عددی با سقف عدد ۵ در خانواده ی زبانی پاما-نیونگان نادر هستند. باورن اشاره می کند: «این واقعیت وقتی که می بینیم انگشت های دست و پا ابزارهایی برای شمارش بوده اند، شگفت انگیزتر می شود.» اضافه کردن یا از دست دادن عدد ۴ پر تکرارترین تغییر بوده است. (بیشتر اوقات کلماتی که برای عدد «چهار» استفاده می شد، از ترکیب کلمه ی «دو» ساخته می شد نه با ساختن کلمه ای جدید برای چهار.» باورن فکر می کند که اعداد به دلایلی کاربردی به صورت دسته ای ساخته می شدند. اگر شما نیاز دارید کمیت هایی بیشتر از پنج را بشمارید، احتمالا به اعدادی خیلی بیشتر از هفت یا هشت هم نیاز دارید. باورن فکر می کند که در شمارش کمیت های بالای پنج، نوعی تغییر شناختی هم رخ می دهد. او می گوید: «وقتی شما به اعدادی بیشتر از پنج می رسید، خیلی آسان تر می توانید به بی نهایت هم برسید.» این پژوهش به طور کلی به ما دید خوبی از بهره گیری سبک زندگی انسان ها از توانایی های بالقوه ی آن ها می دهد. اینکه اگر لازم باشد از توانایی هایی استفاده می کنیم که در صورت عدم نیاز، به صورت خفته باقی می مانند.
جمعه ، ۱۳آذر۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تعامل نیوز]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 13]