واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: د رس اول موقعیت اخلاق د ر منظومة معارف د ینی 1 ـ چنانکه می د انیم معارف و تعالیم د ینـی را بر سه بخش کلی تقسـیم کرد ه اند: الف) عقاید ب) اخلاقیات ج) احکام عملی ـ بخش «عقاید»، شامل معارف و د انسـتنی های اصولی است د ر مورد سرآغاز هستی و سرانجام آن (مبد أ و معاد) و پیام خد ا به انسان (وحی و نبوت) و مسائل د یگری از قبیل فرشتگان و جز آنها... ـ بخش «اخلاقیات»، مشتمل بر بیان ملکات و حالاتی است که انسان د ر رابطة با خد اوند و طبیعت و انسان های د یگر پـید ا می کند و جزئی از بافت روحی او می شود. از قـبیل: رازجویی، حقیقت خواهی، تواضع، تکبر، خود خواهی یا از خود گذشتگی و جز اینها... همراه با ارزش گزاری مـثبت و منفـی آنها د ر جهت تعالی یا سقوط معنوی انسان. ـ بخش «احکام»، عهد ه د ار بیان تکالیـف عملی و عباد ی و غیر عباد ی است که انسان باید د ر زند گی روزمره انجام د هد. از قبیل: نماز و روزه و کسب و کار و جز اینها... 2 ـ اگر بخواهیم موقعیت اخلاق را د ر رابطة با اعتقاد ات و احکام عملی د ریابیم، می توانیم اخلاقیات را «حلقة وصل» اعتقاد ات و احکام عملی بد انیم: به عنوان مثال، شخص به واسطة د ارا بود ن عقاید خاص، اخلاق خاصی پید ا می کند و اخلاق خاص، او را به اعـمال خاص وا می د ارد. مثلاً اعـتقاد به خد اوند، شخص را نسـبت به خود خواهـی و د نیا پرستـی، بی عـلاقه می کند و این حالت د ر شخص، ملکه می شـود و او د ر عمل، به بخشش و د ستگیری از مسـتمند ان می پرد ازد. برعکس، بی اعتقاد ی به خد ا، شخص را پول د وست و مال اند وز می کند و این حالت د ر شخص، ملکه می شـود و او به د سـت د رازی به مال د یگران می پرد ازد و به محرومان ستم می کند و همچنین... این رابـطه ممکن است به صورت «معکـوس» هم باشد. د ر این حالت نیز، اخلاق، «حلقة وصل» است: د ر این فرض، عمل خارجی، موجب پید ا شد ن اخلاق خاص می شـود و اخلاق خاص به نوبة خود، اعـتقاد خاصی را به وجود می آورد. د ر این فرض، که مصد اق واقعی/ خارجی هم د ارد، کسی د ر شرایـط خاص به سر می برد که به خد اوند عقید ه ند ارد؛ اما د ر عـمل، نوع د وسـت و خیرخواه مرد م است. عمل او موجب پید ا شد ن اخلاق خاصی می شود مانند گذشت و ایـثار و همین اخلاق، او را به ایمان به خد ا فرا می خواند. یک مثال ساد ه د ر زند گی روزمره می تواند این د و مورد را به ذهن نزد یک کند. مورد اول: کسی عقید ه د ارد سیگار برای سلامتـی انسان مـضر است: (عقید ه)؛ بر اثر این عقید ه د ر او حالت نفرت از سیگار به وجود می آید: (اخلاق)؛ د ر نتیجه از کشید ن سیگار اجتناب می کند: (عمل). مورد د وم: کسی د ر مورد سـیگار عـقید ه ای ند ارد، نه به ضرر آن و نه بی ضرر بود ن آن. مد تی سیگار می کشد: (عمل)؛ به سیگار علاقه پید ا می کند: (اخلاق)؛ بعد، کم کم عقید ه پید ا می کند که سیگار ضرر ند ارد: (عقید ه). د ر قرآن کریم و روایات به هر د و مورد اشاره د ارد. مثلاً: «الّذین آمنوا و عملوا الصّالحات»1 و آیات مشـابه بسـیاری که به اثر ایـمان بر عمل صالـح اشـاره د ارد. (با پا د ر میانی اخلاق) و آیة: «ثمّ کان عاقبة الّذین أساؤا السّوُأی انّ کذّبوا بِآیات الله»2 که به اثر عمل بد، بر بی ایمانی اشاره د ارد. (با پا د ر میانی اخلاق) نتیجه آنکه بین عـقید ه و اخلاق و عمل، رابـطة علّی و معلولی برقـرار است. به این معنی که هر یک از اینها از د یگری «تغذیه» می کند و از آن بهره می گیرد و تـکامل می یابد و به نوبة خود اثرگـذار بر د یگری است و د ر هـمة این موارد، «اخلاق»، واسطة اعتقاد ات و اعمال است. 3 ـ حضرت رسول(ص) فرمود ند: «بُعثت لاُتمّم مکارم الاخلاق» از این روایت معلوم می شود که اخلاق فاضله، هد ف بعثت پیغمبر(ص) است. از بعضی روایات چنین به نظر می رسد که مقام اخلاق، از اعتقاد، بالاتر است. مثلاً «کافر سخی، نزد یکتر است به رحمت خد اوند، از مؤمن بـخیل»؛ از آنجا که اخلاق، جزء مهمی از د ین است، پس د ر واقع، «کافر سخی» ولو کافر هم که باشد، ولی جزء مهمی از د ین یعنی «اخلاق» را د ارد. برعکس، مـؤمن بخیل، جزء مهمـی از د ین را که «اخلاق» اسـت، ند ارد. کسی که مال د نـیا را آنقد ر د وست د ارد که از خرج کرد ن آن بـخل می ورزد، د ر واقع، به حـقیقت د ین نگروید ه است. د ر د و نمود ار زیر، «اخلاق فاضله» به عـنوان «حلقة وصل» اعتقاد ات و اعمال نمایش د اد ه شد ه است: 1 ـ خد اشناسی اخلاق فاضله نیکوکاری 2 ـ نیکوکاری اخلاق فاضله خد اشناسی (نمود ار اخلاق رذیله نیز، همین گونه است) د ر پایان این د رس، د و نکتة مهم برای تأمل د انشجویان ذکر می شود: 1 ـ از میان موجود ات جهان، تنها انسان، موجود ی «اخلاقی» است. 2 ـ اخلاق فاضله یا رذیله = خوب یا بد، بافت و جوهـرة روحی انسـان است. *** بازخوانی و تمرین: ـ سه بخش معارف د ینی را شرح د هید. ـ موقعیت اخلاق را د ر مجموعة معارف د ینی بـیان کنید. (چرا اخلاق را «حلقة وصل» معارف د ینی می د انیم؟) ـ چگـونه اخـلاق، د ر اعـتقاد ات و اعـمال، اثر می گـذارد و از آنـها اثر می پذیرد؟ ـ مقام اخلاق را د ر مقایسه با اعتقاد ات و اعمال بیان کنید. ـ از آیات و روایات، شاهد بیاورید. ـ رابطة علّی و معلولی اخلاق و اعتقاد ات و اعمال یعنی چه؟ ـ ابهامات و ایراد ات این د رس را بنویسید. ـ اگر مطلب تکمیلی ای به نظرتان می رسد، مرقوم فرمایید. ـ د ر حد امکان، به آیات و روایات و منابع د یگر مراجعه کنید. ادامه دارد آیات زیاد ی را شامل می شود. 2. روم/ 10
سه شنبه ، ۳آذر۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: اطلاعات]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 11]