مجموعه تاريخي گنجعليخان كرمان

واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: مجموعه گنجعليخان كه يادگار ارزشمند معماري دوره صفويه است به دستور گنجعليخان، حاكم كرمان و به دست تواناي استاد سلطان محمد معمار يزدي در سال 1005 تا 1029 هجري قمري ساخته شده است. گنجعليخان از سال 1005 تا 1034 هجري قمري حاكم كرمان بود و حوزه حكومتي او از مرز فارس تا سرحد قندهار قرار داشت كه تمام كرمان و سيستان و بلوچستان را در بر مي گرفت. گنجعليخان در دوران حكومت خود اقدام به ايجاد بناهاي عمومي و عام المنفعه زيادي نمود كه از جمله آنها در كرمان مي توان به مجموعه گنجعليخان شامل ميدان، مسجد، مدرسه (كاروانسرا)، ضرابخانه، آب انبار، بازار و حمام معروف گنجعليخان اشاره كرد. به دليل موقعيت خاص اين مجموعه بعدها و بخصوص در دوران قاجاريه مجموعه هاي ديگري نيز از جمله مجموعه وكيل، حاج آقا علي و ابراهيم خان در كنار مجموعه گنجعليخان ساخته شد. چشم نواز اين اثر شگرف ميداني به طول 50 و عرض 100 متر است كه سه طرف آن را بازار احاطه كرده و در طرف ديگر آن واحدهاي تجاري واقع شده اند. ضرابخانه در شمال، حمام در جنوب، مدرسه و مسجد در شرق و آب انبار در غرب اين ميدان قرار گرفته اند. ضرابخانه بنائي با گنبدي بزرگ با فضاي داخلي هشت ضلعي و شامل چهار ايوان و سه اتاق در گوشه ها است. اين بنا در گذشته محل ضرب سكه هاي رايج حكومت بوده و در حال حاضر به موزه دائمي سكه تبديل شده است. تاريخ بناي مدرسه يا كاروانسرا مطابق كتيبه سر در آن سال 1007 هجري قمري ذكر شده است. اين بنا حدود 725 متر مربع مساحت دارد و در دو طبقه ساخته شده است. كاشيكاري نماي داخلي و بيروني مدرسه گنجعليخان از نوع معرق و معقلي و تزئينات ديگر آن كاربندي، مقرنس ساده و منقوش، نقاشي و گچبري است. آب انبار مجموعه گنجعليخان نيز كه روزگاري حيات اين اثر شگرف را در دست داشته، توسط پلكاني سنگي تشنگان را به لب آب هدايت مي كند. منبع آب انبار بطول 19/5، عرض 10 و ارتفاع 9 متر با ظرفيت دو هزار متر مكعب آب، در قديم قادر به تامين آب مصرفي بخشي از شهر كرمان بوده است. سقف اين آب انبار با دو ستون در وسط و نيم ستونهائي در اطراف پوشيده شده و سر در آن داراي مقرنس زيباي منقوش و كتيبه هاي سنگي حكاكي شده به خط نستعليق عليرضا عباسي است. مسجد گنجعليخان نيز در شمال شرقي اين ميدان و همجوار با مدرسه واقع شده است. اين مسجد گنجينه اي از تزئينات معماري اسلامي دوره صفوي نظير كاشيكاري، خطاطي، مقرنس كاري، كاربندي، حجاري و نقاشي هاي بسيار زيبا مي باشد. بازار گنجعليخان نيز نشاني از ميراث اقتصادي گذشتگان چهارصد سال قبل را به همراه دارد. بوي عطر زيره و ادويه مخصوص كرمان در سراسر اين بازار پراكنده شده و سوغاتي هايي نظير پسته، كلمپه، حنا، كتيرا و قاووت بهترين ره توشه مسافران از اين بازار است. حمام گنجعليخان نيز با هزار متر مربع زير بنا كه به موزه مردم شناسي تبديل شده است تا نيم قرن پيش كاركرد اصلي خود را حفظ كرده بود. با عبور از زير سر در اصلي حمام و راهرويي غير مستقيم كه مانع از اشراف به درون حمام و حفظ گرماي آن مي شود، فضاي بزرگ سربينه (رختكن) نمايان مي شود كه از يك فضاي مياني وسيع و غرفه هاي كوچكتر در گرداگرد آن تشكيل شده است. گرمخانه، خزينه حمام و بخش مخصوص استحمام بزرگان از ديگر بخشهاي اين حمام محسوب مي شود و گرماي اين حمام بوسيله تون تامين مي شده است. سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان كرمان در سالهاي اخير علاوه بر حفظ بناهاي ارزشمند ياد شده، اقدام به مرمت و بازسازي بناهاي آسيب ديده از عوامل فرسايشي در اين مجموعه تاريخي كرده است. ك/4 657/2624

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ایرنا]

[مشاهده در: www.irna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 702]