ديدني هايي از هنر قجري و صفوي

واضح آرشیو وب فارسی:مهر: يك قدم تا بهار/مجموعه هايي بي نظير در قلب شهر كرمان/ ديدني هايي از هنر قجري و صفوي
مجموعه هايي بي نظير در قلب شهر كرمان/ ديدني هايي از هنر قجري و صفوي
كرمان - خبرگزاري مهر: مجموعه هاي فرهنگي - تاريخي شهر كرمان شامل گنجعليخان، وكيل، ابراهيم خان و حاج آقا علي، پربيننده ترين جاذبه هاي گردشگري اين شهر ايام نوروز امسال نيز همچون گذشته آماده پذيرايي از گردشگران هستند.

به گزارش خبرنگار مهر، گنجعليخان حاكم كرمان در عصر صفويه، محمد اسماعيل خان نوري و ابراهيم خان ظهيرالدوله حاكمان قجريِ كرمان و حاج آقا علي معروف به زعيم الدوله از بازرگانان سرشناس كرمان بودند كه در زمان حيات خود با احداث مجموعه هايي شامل بازار، ميدان، مسجد و ساير ابنيه بر غناي فرهنگي اين خطه كوشيده اند؛ مجموعه هايي كه هم اينك به اصلي ترين مراكز گردشگري اين استان تبديل شده اند.

شگفت انگيزترين اثر تاريخي عصر صفوي

مجموعه گنجعليخان، شگفت‌انگيزترين اثر تاريخي عصر صفوي، شامل ميدان، بازار، حمام، ضرابخانه، مدرسه، مسجد، چهار سوق و آب انبار بوده كه در مركز شهر كرمان و در حاشيه بازار واقع شده است.

ميدان اين مجموعه كه مركز داد و ستد شهر قديم و مستطيلي شكل بوده، در سه ضلع خود بازار و در ضلع ديگر، مدرسه گنجعليخان را جاي داده است.

حمام گنجعليخان از آن دسته بناهاي تاريخي كرمان است كه با كاشي كاري‌، گچ بري و مقرنس‌كاري هاي بي نظير، جاي خود را در دل بسياري از علاقمندان هنر و تاريخ و معماري بازكرده است.

اين حمام در ضلع جنوبي ميدان و در ميانه بازار بزرگ كرمان واقع شده كه تا حدود 60 سال پيش داير بوده است اما در حال حاضر نقش و كاركرد توريستي پيدا كرده و به موزه مردم شناسي تبديل شده است.

در اين حمام مجسمه ‌هاي مومي ملبس به لباس ‌هاي محلي كرمان قرار دارد كه به گونه اي ساخت و جانمايي شده كه شيوه سنتي استحمام را نمايش مي دهد. رختكن، گرمخانه، سرسرا، دالان و قسمت حاكم نشين از بخش هاي اين حمام است. دو تخته سنگ صورتي رنگ در دو قسمت شرق و غرب اين حمام قرار دارد كه در گذشته زمان طلوع و غروب خورشيد را نشان مي داده تا مشكلي براي اداي فريضه نماز پيش نيايد. سيستم آبرساني حمام نيز بسيار كامل بوده و به آساني آب همه قسمتها را تامين مي كرده است.

مسجد گنجعليخان هم كه تاريخ احداث آن سال 1007 قمري بوده، از ديگر اجزاي اين مجموعه تاريخي است كه در ضلع شرقي و در مجاورت سراي گنجعليخان واقع شده است. ورودي آن از طريق طاق ‌نماهاي ميدان بوده و تمامي سطح داخلي گنبد اين مسجد با مقرنس كاري مرسوم به دوره صفويه تزيين شده است.

در اواسط بازار غربي و در شمال ميدان هم موزه سكه گنجعليخان قرار دارد كه محل ضرب سكه و مسكوكات طلا و و نقره دولتي در آن زمان بوده است؛ در حال حاضر انواع سكه ‌هاي قديمي در غرفه ‌هاي آن به نمايش گذاشته شده و يكي از معتبرترين موزه‌هاي سكه ايران است. در حد مياني بازار غربي آب انباري قرار دارد كه در سال 1029 قمري به دستور عليمردان خان پسر گنجعليخان بنا شده است.

سراي گنجعليخان در ضلع شرقي ميدان قرار دارد. نماي آن داراي كاشيكاري معرق بوده و طرح ‌هاي مورد استفاده در آن، تحت تاثير هنر نقاشي چين و مغول ترسيم شده است. بازار گنجعليخان هم از ديگر اجزاي اين مجموعه بوده كه 3 كليومتر طول داشته و در دو طرف آن، دو دروازه ورودي و خروجي شهر قديم كرمان، يعني دروازه ارگ و دروازه مسجد (وكيل) قرار دارد. اين بازار شامل كاروانسرا، سراها و تيمچه‌ است.

كاروانسراي گنجعليخان نيز از ديگر آثار اين مجموعه است كه در ضلع شرقي ميدان قرار دارد و گفته مي شود روزگاري به عنوان مدرسه استفاده مي شده چرا كه با ساير كاروانسراهاي عصر صفوي شباهت ندارد. از جمله شاهكارهاي اين كاروانسرا وجود نقش بزرگ يك اژدهاي بالدار به سبك چيني و مغولي در پيشاني داخل آن است.

يادگارهايي از حاكمان قجر

مجموعه فرهنگي – تاريخي وكيل هم از ديگر جاذبه هاي گردشگري است؛ كافي است آدرس يك مكان ديدني از يك كرماني پرسيده شود، در پاسخ حتما به اين مكان هدايت خواهيد شد.

اين مجموعه بين ميدان و بازار گنجعليخان و قيصريه قرار دارد و يادآور همت محمد اسماعيل خان نوري و پسرش مرتضي قليخان دو تن از حاكمان خدوم عصر قاجار است.

مجموعه وكيل شامل بازار، حمام، مسجد، كاروانسرا، قيصريه و آب انبار است كه با الهام از از معماري گنجعليخان و ابراهيم خان ظهيرالدوله ساخته شده است.

حمام وكيل از زيباترين اجزاي اين مجموعه است كه تا پايان حكومت پهلوي داير بوده اما پس از آن تعطيل شده و امروزه به عنوان چايخانه مورد استفاده قرار مي گيرد. اين بنا در ميانه راسته بازار و بخشي كه به بازار وكيل معروف است قرار دارد و داراي بخش هاي مختلف ورودي، رختكن، هشتي، گرمخانه و خزينه است. در اين چايخانه، ستون هاي سنگي يك پارچه، حجاري حوضچه ها و تزيينات مختلف و كاربندي هاي چشم نوازي ديده مي شود كه هر كدام به نوبه خود از جمله هنر نمايي معمار اين بنا بوده است.

مسجد و بازار وكيل در حال حاضر داير شده و قابل استفاده است. كاروانسراي وكيل اما به دليل بي توجهي، بخشهاي زيادي از آن تخريب شده و طرحي كه قرار بود با اجراي آن اين كاروانسرا به هتل تبديل شود، همچنان روي كاغذ مانده است.

از ديگر مجموعه هاي تاريخي، بناهايي است بازمانده از زمان حكمراني ابراهيم خان ظهيرالدوله بر كرمان در عهد قاجار.

وي با ساختن مجموعه اي شامل مدرسه، حمام، آب انبار، بازار و خانه مدرس بر غناي فرهنگي اين شهر افزوده است.

بازار ابراهيم خان يا قيصريه زرگري هنوز از رونق خاصي برخوردار است. مدرسه آن نيز پايگاه طلاب علوم ديني بوده كه ساعتي قديمي و بزرگ از جمله ديدني هاي اين مجموعه به حساب مي آيد.

مسجد وكيل كرمان

مجموعه حاج آقا علي هم از آثار عصر قجر و شامل مسجد، آب انبار، بازار و كاروانسرا است. حاج آقا علي معروف به زعيم الدوله از بازرگانان نامي كرمان بود كه به جز اين مجموعه، منزل باشكوهي در رفسنجان احداث كرده كه هنوز برقرار است.

از زيباترين اجزاي اين مجموعه مسجد حاج آقا علي است كه درراسته خيابان شريعتي قرار دارد و به سبك مسجد وكيل شيراز بنا شده و داراي چهل ستون سنگي است.

اما حتي اگر هيچ كدام از اين بناها را نديده باشيد، بازار گنجعلي خان را حتما ديده ايد. اين بازار خط مستقيمي است كه در دو سوي آن دو دروازه ورودي و خروجي شهر يعني دروازه ارگ و دروازه مسجد (وكيل) قرار دارد. طول آن حدود 3 كليومتر است و از كاروانسراها، سراها و تيمچه‌هايي تشكيل شده كه همگي در دو راستاي عمود بر هم جاي گرفته‌اند.

بخشي از بازار بزرگ كرمان در مجاورت مجموعه گنجعلي‌خان قرار دارد كه بازار مسگري و بازار گنجعلي‌خان از آن جمله‌اند. بازار مسگري در امتداد بازار كلاه مالي در ضلع شمالي و شرقي ميدان گنجعلي‌خان هستند كه عناصري مثل ضرابخانه و آب انبار در آن قرار گرفته‌اند.

بازار جنوبي گنجعلي‌خان هم كه حمام در اواسط آن قرار دارد و بخشي از بازار بزرگ (راسته بازار) را تشكيل مي‌دهد و در امتداد بازار سراج‌ها قرار دارد. اما در تلاقي بازار غربي و جنوبي در گوشه جنوب غربي، چهار سوق بزرگي شكل گرفته كه معماري اين فضا در نوع خود كم نظيراست.

بعيد است كه كسي به كرمان سفر كند و سري به تاريخي ترين مجموعه فرهنگي اين شهر نزند. مجموعه گنجعلي‌خان كه در هر گوشه آن مي توان ردي از فرهنگ و تاريخ صفويه را ديد. گنجعلي خان يكي از سرداران سلحشور دربار صفويه بود كه در سال 1005 قمري به فرمان شاه عباس صفوي حاكم كرمان شد. مردي لايق و حاكمي دلير و مدير كه در دوران حكومتش كرمان روشن‌ترين دوران تاريخي خود را پشت سر گذاشت.

ثبات سياسي، اقتصادي و اجتماعي هديه اي بود كه گنجعلي خان به كرمان داد و البته به جز آن، آباداني و رونق فرهنگي اين شهر در سال هاي 1005 نت 1034 قمري كه نتيجه اي جز تبديل شدن شهر ضعفا به دهكده اغنيا نداشت.

از جمله بناهاي عام المنفعه اي كه به دستور اين حاكم در شهر كرمان ساخته شد، مجموعه گنجعلي‌خان است كه در دوران حكومت او احداث و امروزه از جاذبه‌هاي تاريخي و ديدني شهر كرمان محسوب مي‌شوند.

مجموعه گنجعلي‌خان شامل ميدان، مسجد، حمام، بازار، سرا و ساير ابنيه ديگري است كه در مركز شهر كرمان و در حاشيه بازار واقع شده و در ساخت، شكل گيري و تكامل بازار كرمان تأثير گذار بوده است.

مساحت اين مجموعه حدود 11هزار متر مربع است و تمام بناهاي آن در محورهاي شرقي – غربي و شمالي – جنوبي ميدان شكل گرفته‌اند. با توجه به كاربري‌هاي متفاوت اين مجموعه، بازارها و مساجد كوچكي در چهار جناح ميدان بنا كرده‌اند و يك مسجد اختصاصي در ضلع شرقي ميدان وجود دارد كه با توجه به تزيينات منحصر به فرد، مي‌توان آن را موزه‌اي از هنرهاي بديع معماري برشمرد.

حمام گنجعلي‌خان يكي از مهمترين بناهاي مجموعه است كه در ضلع جنوب ميدان و در ميانه بازار بزرگ كرمان واقع است و در سال 1020 قمري به دست سلطان محمد، معمار يزدي ساخته شده است.

در حمام گنجعلي‌خان مي توانيد نمونه هاي جالبي از نقاشي‌ها، مقرنس كاري‌ها، كاشيكاري‌ها و گچبرهاي زيبا را ببينيد كه همراه با استفاده از تزيينات سنگي بسيار ظريف جلوه گري مي كنند. اين حمام شامل سردر، دالان ورودي، رختكن، هشتي حدفاصل گرمخانه، خزينه، چال حوض، بخش خصوصي و تون است و تا حدود 60 سال پيش داير بوده اما در حال حاضر كاربري گردشگري پيدا كرده و همه روزه به ويژه در ايام تعطيل، پذيراي بازديدكنندگان بسياري است.

در اين حمام مجسمه‌هاي مومي ملبس به لباس‌هاي سنتي مردم كرمان، صحنه‌هايي از استحمام به شيوه سنتي را به نمايش گذاشته‌اند. در كنار اين مجسمه‌ها وسايل مختلف حمام نيز نمايش داده مي‌شود. اين مجسمه‌ها در سال 1352 در دانشكده هنرهاي زيباي تهران، طراحي و به اين محل منتقل شدند.

اما از ديگر آثاري كه از مجموعه گنجعلي‌خان بر جاي مانده، ميداني در بخش مركزي شهر كرمان است كه در حاشيه بازار بزرگ واقع شده است و همانند ميدان‌هاي نقش جهان در اصفهان و يا ميرچخماق در يزد، در اطراف خود بعضي از عناصر شهري را گردآورده است. در 3 ضلع ميدان گنجعلي‌خان بازار واقع شده و در ضلع ديگرش سراي گنجعلي‌خان قرار دارد. وجود حمام، آب انبار، ضرابخانه و همجواري با بازارها و چهار سوق، اين مجموعه به هم تنيده را كامل كرده است. طاق‌نماهاي آجري، كاشيكاري، فضاي سبز، حوض آب و ديگر آثار ديدني، بر زيبايي اين ميدان افزوده اند.

مسجد گنجعلي خان هم در ضلع شرقي و در جوار سراي گنجعلي‌خان واقع شده است. ورودي آن از طريق طاق‌نماهاي ميدان بوده و در بدنه داخلي طاق‌نما تزيينات گچبري با طرح گره ديده مي‌شود. تاريخ احداث مسجد سال 1007 قمري است. نقشه گنبدخانه مربع است كه در پاكار تبديل به 8 و در مركز گنبد تبديل به نورگير 12 ضلعي شده است. تمامي سطح داخلي گنبد با مقرنسكاري و تزيينات مرسوم دوره صفويه تزيين شده است.

موزه سكه گنجعلي خان اما در اواسط بازار غربي و در شمال ميدان واقع است. نقشه آن چهار طاقي و به شكل 8 ضلعي مي باشد كه داراي گنبد مركزي و ايوان هاي جانبي است. طاق‌ها و ايوان‌هاي ضرابخانه با گچبري‌هاي زيبايي تزيين شده است. اين بنا از آثار اواخر دوره گنجعلي‌خان است و محل ضرب سكه و مسكوكات طلا و و نقره دولتي بوده است و در حال حاضر انواع سكه‌هاي قديمي در غرفه‌هاي آن به نمايش گذاشته شده و يكي از معتبرترين موزه‌هاي سكه ايران است.

آب انبار گنجعلي خان را مي توانيد در حد مياني بازار غربي ببينيد كه داراي سردري زيبا با تزيينات مربوط به دوره صفويه است و تاريخ احداث آن به 1029 قمري برمي گردد. اين آب انبار به دستور عليمردان خان پسر گنجعلي‌خان بنا شده و يكي از معتبرترين آب انبارهاي شهر در عصر خود تلقي مي‌شده است.

سراي گنجعلي‌خان را اما مي توانيد در ضلع شرقي ميدان ببينيد. در محور اين سرا سردر بلند و زيبايي وجود دارد كه تاريخ احداث آن به سال 1007 قمري مي رسد. نماي اين سرا داراي كاشيكاري معرق بوده و طرح‌هاي مورد استفاده در آن نقوش مرسوم عصر صفويه است كه تحت تأثير هنر نقاشي چين و مغول ترسيم شده اند.

بخشي از بازار بزرگ كرمان در مجاورت مجموعه گنجعلي‌خان قرار دارد كه بازار مسگري و بازار گنجعلي‌خان از آن جمله‌اند. بازار مسگري در امتداد بازار كلاه مالي در ضلع شمالي و شرقي ميدان گنجعلي‌خان هستند كه عناصري مثل ضرابخانه و آب انبار در آن قرار گرفته‌اند.

بازار جنوبي گنجعلي‌خان هم كه حمام در اواسط آن قرار دارد و بخشي از بازار بزرگ (راسته بازار) را تشكيل مي‌دهد و در امتداد بازار سراج‌ها قرار دارد. اما در تلاقي بازار غربي و جنوبي در گوشه جنوب غربي، چهار سوق بزرگي شكل گرفته كه معماري اين فضا در نوع خود كم نظيراست.

مجموعه بازار

پيكره به هم تنيده بازار در مركز بافت قديم كرمان با مظاهر زيبايي از ادوار گذشته به يادگار مانده است و ويژگي‌هاي معماري آن بينندگان را متحير مي‌كند. بازار كرمان يكي از مهمترين بازارهاي ايراني به شمار مي‌رود مجموعه هاي با ارزشي را در خود جاي داده است از جمله مجموعه گنجعلي‌خان، ابراهيم خان، وكيل و ...

بعيد است كه كسي به كرمان سفر كند و سري به تاريخي ترين مجموعه فرهنگي اين شهر نزند. مجموعه گنجعلي‌خان كه در هر گوشه آن مي توان ردي از فرهنگ و تاريخ صفويه را ديد. گنجعلي خان يكي از سرداران سلحشور دربار صفويه بود كه در سال 1005 قمري به فرمان شاه عباس صفوي حاكم كرمان شد. مردي لايق و حاكمي دلير و مدير كه در دوران حكومتش كرمان روشن‌ترين دوران تاريخي خود را پشت سر گذاشت.

ثبات سياسي، اقتصادي و اجتماعي هديه اي بود كه گنجعلي خان به كرمان داد و البته به جز آن، آباداني و رونق فرهنگي اين شهر در سال هاي 1005 نت 1034 قمري كه نتيجه اي جز تبديل شدن شهر ضعفا به دهكده اغنيا نداشت.

از جمله بناهاي عام المنفعه اي كه به دستور اين حاكم در شهر كرمان ساخته شد، مجموعه گنجعلي‌خان است كه در دوران حكومت او احداث و امروزه از جاذبه‌هاي تاريخي و ديدني شهر كرمان محسوب مي‌شوند.

مجموعه گنجعلي‌خان شامل ميدان، مسجد، حمام، بازار، سرا و ساير ابنيه ديگري است كه در مركز شهر كرمان و در حاشيه بازار واقع شده و در ساخت، شكل گيري و تكامل بازار كرمان تأثير گذار بوده است.

مساحت اين مجموعه حدود 11هزار متر مربع است و تمام بناهاي آن در محورهاي شرقي – غربي و شمالي – جنوبي ميدان شكل گرفته‌اند. با توجه به كاربري‌هاي متفاوت اين مجموعه، بازارها و مساجد كوچكي در چهار جناح ميدان بنا كرده‌اند و يك مسجد اختصاصي در ضلع شرقي ميدان وجود دارد كه با توجه به تزيينات منحصر به فرد، مي‌توان آن را موزه‌اي از هنرهاي بديع معماري برشمرد.

حمام گنجعلي‌خان يكي از مهمترين بناهاي مجموعه است كه است و در سال 1020 قمري به دست سلطان محمد، معمار يزدي ساخته شده است.

در حمام گنجعلي‌خان مي توانيد نمونه هاي جالبي از نقاشي‌ها، مقرنس كاري‌ها، كاشيكاري‌ها و گچبرهاي زيبا را ببينيد كه همراه با استفاده از تزيينات سنگي بسيار ظريف جلوه گري مي كنند. اين حمام شامل سردر، دالان ورودي، رختكن، هشتي حدفاصل گرمخانه، خزينه، چال حوض، بخش خصوصي و تون است و تا حدود 60 سال پيش داير بوده اما در حال حاضر كاربري گردشگري پيدا كرده و همه روزه به ويژه در ايام تعطيل، پذيراي بازديدكنندگان بسياري است.

© 2003 Mehr News Agency .

چهارشنبه|ا|10|ا|اسفند|ا|1390

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: مهر]

[مشاهده در: www.mehrnews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 209]