نگاهي گذرا به آثار تاريخي و طبيعي قزوين (بخش اول)

واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: استان قزوين با بيش از هزار و 100 اثر تاريخي ثبت شده در فهرست آثار ملي، يکي از استانهاي تاريخي کشور محسوب مي شود. تنوع اقليمي در محدوده جغرافياي کوچک موجب پيدايش شرايط طبيعي متفاوتي در نقاط مختلف استان شده که در مدت کوتاهي مي توان به آن دسترسي پيدا کرد. کوههاي بلند، دشت هاي وسيع، غارهاي شگفت انگيز، آبهاي شفابخش معدني، درياچه و تالاب هاي زيبا، آبشارهاي پرشکوه، شاليزارهاي سرسبز، صحراي خشک، باغهاي يک هزارو500 ساله و انواع محصولات گرمسيري و سردسيري، مجموعه کم نظيري را در آلبوم طبيعي کوچکي به نام استان قزوين گرد آمده است. اين استان جاذبه‌هاي تاريخي زيادي دارد که دژهاي متعدد، قلعه‌ها، مساجد تاريخي، زيارتگاه‌ها، مدارس،عمارت‌ها، بازارها،خانه‌هاي قديمي، دروازه‌ها، کاروانسراهاي شهري و بين راهي، کليساها، برج‌ها، مقبره‌ها، آب انبارها و گرمابه‌ها همگي روايتگر تاريخ غني و پرافتخار اين خطه است. بطور کلي در استان قزوين به سه نقطه گردشگري سراي سعدالسلطنه به عنوان بزرگترين کاروانسراي ايران، مجموع باغ فرهنگي و منطقه الموت به عنوان محورهاي مهم گردشگري مي توان اشاره کرد. از سوي ديگر‎ 180سال مرکزيت فرقه اسماعيليان در قزوين و الموت و ‎100 سال پايتختي دوره صفوي بر اهميت اين خطه افزوده و بي‌ترديد اين ثروت عظيم نيازمند توجه بيشتر و بهره‌برداري بهينه است. بازارها و کاروانسراها موقعيت جغرافيايي ممتاز قزوين و قرار گرفتن در مسير ارتباطي مناطق شمالي و غرب کشور همواره باعث پويايي اقتصاد و گسترش بازرگاني در اين شهر بوده است. مجموعه بازار سنتي قزوين ‌از با ارزش ترين آثار بجاي مانده معماري اين شهر است که تاريخ ساخت اين مجموعه به دوره صفويه و قاجاريه باز مي‌گردد. اين مجموعه با ويژگي خاص خود که آن را از بازار ديگر شهرها متمايز مي سازد، در گذشته شامل مراکز تجاري همانند سراها، مراکز فرهنگي - مذهبي مانند مدارس ومساجد و فضاهاي خدماتي مانند گرمابه وآب انبار بوده است که بخشي از اين فضاها امروز از بين رفته اند. پلان بازار قزوين که طرحي شطرنجي دارد آن را به يک پلان طراحي شده شبيه مي سازد. از مهمترين فضاهاي بازار قزوين مي توان به مسجدالنبي، سراي سعدالسلطنه، سراي وزير، سراي حاج رضا، سراي رضوي، تيمچه هاي روزباز و سرپوشيده و راسته قيصريه اشاره نمود. بازار قيصريه از شاخص ترين بازارهاي دوره صفويه با طاق هاي آجري بلند دربين مسجدالنبي وسراي رضوي واقع گرديده است وسراي وزير را به چهار سوق بازار متصل مي سازد. سراي سعدالسلطنه در زمان قاجاريه و به فرمان حاکم وقت قزوين ساخته شده و کامل ترين نمونه کاروانسراهاي ايران بوده و به تنهايي داراي تمامي فضاهاي تجاري بازار مي باشد. اين سرا واجد حياط، شترخان، بارانداز، قيصريه و گرمابه بوده و درنوع خود بي نظير است. سراي وزير در دوطبقه در انتهاي بازار قيصريه وجنب مسجدالنبي قرار گرفته است و داراي ورودي شبيه سراي حاج رضا به سبک سراهاي قزوين مي باشد. سراي رضوي در دوطبقه با حياط وسيع در چهار سوي در جنوب قيصريه و داراي دو طبقه و سه ورودي است که اين سرا متعلق به دوره قاجاريه بوده و از سراهاي فعال بازار است. سراي حاج رضا در دو طبقه بنا شده و جزو زيباترين سراهاي قزوين بوده که به مرور زمان يک طبقه آن تخريب شده است. زيباترين قسمت اين بنا ورودي آن مي باشد که داراي هشتي با گنبدي عظيم به همراه تزيينات و کاربندي است. همچنين در کنار اين بازارها براي اقامت مسافران و گردشگراني که از نقاط مختلف براي خريد مراجعه مي‌کردند و براي استراحت کاروانها وحمل و نقل کالاي آنان، کاروانسراهايي در شهر و ميان راهي ايجاد شده‌ است. کاروانسراهاي سعدالسلطنه، گلشن، ضرابخانه، پنبه، گلشن مولوي، تيمچه سرباز، تيمچه سرپوشيده، دالان دراز، حاج نقدعلي وحاج محمد از مهمترين کاروانسراهاي درون شهري قزوين بشمار مي‌روند. همچنين کاروانسراهاي ميان راهي شاه‌عباسي محمدآباد، هجيب، شاه‌عباسي آوج، آراسنج، خرزان، قاقازان و پيچ بن محلي براي استراحت کاروان‌ها بوده‌است. کاروانسراي تاريخي سعدالسلطنه قزوين با 2/6 هکتار بزرگترين کاروانسراي تاريخي کشور است که با پشت سرگذاشتن يک دوره فراموشي به‌ مکاني براي گردشگران تبديل مي‌شود، اين سرا توسط سازمان ميراث فرهنگي استان قزوين تملک و اکنون درحال بازسازي است. اين مجموعه تاريخي از ارزشمندترين آثار بافت قديم کشور است که‌ در مجموعه بازار تاريخي قزوين قرار دارد و در دوران ناصرالدين شاه قاجار و به دستور باقرخان سعدالسلطنه فرماندار اين شهر احداث شده‌ است. اين کاروانسرا بصورت چهار ضلعي احداث شده و چهار ايوان در چهار ضلع حياط دارد که طاق نماي ايوان‌ها آجرکاري وسقف داخلي ايوان داراي تزيين است. اين کاروانسرا يادآور رونق نسبي تجارت بخش خصوصي ايران در عهد قاجار با اروپا از طريق روسيه‌ است. کاروانسراي شاه ‌عباسي شهر آوج از منزل گاه‌هايي است که در مسيرهاي اصلي کشور به دستور شاه‌عباس احداث و در زمان پادشاهي شاه صفي پايان يافت. کاروانسراي هجيب در محور تاريخي قزوين- ساوه در کنار روستاي هجيب قرار دارد. اين بنا با حدود پنج هزار و ‎ 850 مترمربع مساحت، چهار هزار متر مربع زيربنا، داراي 36 حجره در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده ‌است. کاروانسراي عهد صفوي محمدآباد در ‎ 25 کيلومتري جنوب قزوين و در دشت وسيع بويين زهرا، ايام قديم در مسير کاروان ‌رو قزوين - اصفهان قرار داشت که در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است. دژها و قلعه ها قلعه الموت در شمال غربي استان قزوين در روستاي گازرخان واقع شده‌ است و به علت آنکه پايگاه اصليحسن صباح مروج مذهب اسماعيليه در دوره سلجوقي بوده، شهرت جهاني يافته ‌است. اين قلعه در شمال غربي روستاي گازرخان منطقه الموت و بر بلنداي کوهي از سنگ يکپارچه با ارتفاع دو هزار و ‎ 100متر از سطح دريا قرار گرفته است. تنها دروازه و يگانه راه ورود به قلعه در انتهاي ضلع شمال شرقي، چندمتر پايين تر ازپاي برج شرقي واقع شده است. در اين محل تونلي به موازات ضلع جنوب شرقي قلعه، در تخته سنگ بريده شده که تقريبا داراي شش متر طول، دو متر عرض و دو متر ارتفاع مي باشد. پس از گذشتن از اين تونل، برج جنوبي قلعه و ديوار جنوب غربي آن که روي شيب ساخته شده نمايان مي گردد. اين ديوار مشرف بر دشت وسيع گازرخان بوده و دره الموت رود نيز قابل مشاهده است. ضلع جنوب شرقي مرتفع ترين ديوار فعلي قلعه است که دو برج شمالي وشرقي در اين ضلع واقع شده و چون تنها راه وصول به قلعه از اين سمت است استحکامات آن بيشتر است. در اين ضلع شکاف عظيمي قرار گرفته که راه باريکي آن را قطع مي کند که اين راه صعب العبور بوده و به اتاق نگهباني که در سنگ کنده شده است منتهي مي گردد. در مدخل اين اتاق حوضي در داخل سنگ و به شکل استوانه به قطر تقريبي 1/5 متر ايجاد شده و هميشه پر از آب مي باشد. قلعه همچنين داراي يک حوض ديگر وآب انباري است که راه رسيده به آنها بسيار سخت است. قلعه لمبسر در بخش رودبار شهرستان در شمال شرقي روستاي رازميان واقع شده است و جزو مهمترين قلاع اسماعيليه در عصر سلجوقي است. اين قلعه بر بالاي کوه وسيع و مسطحي که به واسطه رودهاي اطراف در دامنه هاي غربي، شرقي وجنوبي از رشته کوههاي اطراف جداست قرار گرفته و به همين دليل و وجود پرتگاههايي مخوف از سه طرف غيرقابل نفوذ بوده و به قولي حتي از دژ الموت نيز مستحکم تر بوده است. آثاربجاي مانده از استحکامات شمالي قلعه که تنها راه نفوذ و دسترسي به قلعه را شامل مي گرديده نشانگر وجود دروازه، برج و باروهاي معظم بوده است. براي ساختن استحکامات از مصالح سنگ با ملاط ساروج و ساروج يکپارچه استفاده شده است. قلعه ميمون دژ سومين قلعه بزرگ در منطقه الموت بوده و درباره ‌محل دقيق اين قلعه مورخان با هم اختلاف نظردارند، در تاريخ جهانگشاي جويني آمده اين قلعه درسال‌هاي (618-635) و در زمان علاالدين محمد ساخته شده‌است. آثار به ‌جاي مانده از‎ 13قلعه، الموت، شيرکوه، شهرک، نويزر شاه، لمبسر، قسطين لار، ميمون دژ، قلادوش هندا بازرگاه، سپوهين، کياکلا قلعه و کياندشت هنوز مشتاقان تاريخ اسماعيليان را از گوشه و کنار جهان به اين منطقه مي‌کشاند. مقبره‌ها و برج ها برج‌هاي دوگانه خرقان، مقبره پيرتاکستان، مقبره حمدالله مستوفي، آرامگاه ملا خليلا، مقبره شهيد ثالث، سلطان اويس، کافر گنبد، برج باراجين، ميل خرم‌آباد، يل گنبد، مقبره سنگي حسن‌آباد، مقبره سنگي شاه‌کوه، مقبره رييس المجاهدين، مقبره صدر جهان، مقبره ميرحسينا و مقبره شفايي از برج‌ها و مقبره‌هاي استان قزوين است. بقعه پير تاکستان در جنوب شهر تاکستان و در مجاورت قبرستان قديمي شهر و تپه باستاني خله‌کوه قرار گرفته است. اين بنا طرحي به شکل مربع به ابعاد ‎ 6/50و‎6/10 متر دارد و پوشش آن گنبدي است که توسط چهار سکنج بر روي طرح مربع سوار شده‌ است. بناي پير تاکستان در نهايت سادگي داراي شيوه معماري استوار است و براساس نحوه ساخت مي‌توان آن را از بناهاي دوره سلجوقي بشمار آورد. بقعه پير تاکستان در سال ‎ 1330 به شماره ‎ 348 در فهرست آثار ملي به ثبت رسيد. ادامه دارد ....

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ایرنا]

[مشاهده در: www.irna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 1777]