واضح آرشیو وب فارسی:قدس آنلاین: حسن احمدی فرد: برای سال های سال در کتاب های درسی مان خوانده ایم که دره، به فاصله میان دو کوه گفته می شود، اما بعضی از دره ها هم هستند که هیچ کوهی در اطراف شان نیست. دره «قَله زو» یکی از همان هاست؛ دره ای عمیق در شمال شهر تاریخی کلات نادری در خراسان رضوی و 15 کیلومتری مرز ترکمنستان. گفته می شود دره «قله زو» در طول مسیر 10 کیلومتری اش تا 200 متر هم عمق دارد و عرض تقریبی آن بین 100 تا 1200 مترمتغیر است. در گویش اهالی شمال خراسان، «زو» به معنی دره است و «قَله زو» که گاه به اشتباه «قُله زو» خوانده می شود در واقع «قلعه زو» به معنی «روستای دره» است. از روستای قله زو تا دره راهی نیست. درست تر آنکه انتهای کم عمق دره به روستا می رسد، جایی که بچه ها می توانند شیطنت های کودکانه شان را در پیچ و خم خاکی دره پی بگیرند. دره قله زو، از روستاهای «کبود گنبد» و «دربند» شروع می شود و تا روستای قَله زو ادامه دارد. درست است که در اطراف دره «قله زو» هیچ کوهی نیست، اما این منطقه در دل کوهستان افسانه ای «هزارمسجد» قرار گرفته است و از هر طرف، در افق می شود کوه های بلند سر به فلک کشیده را دید. قله «بابا کمال» هم که یکی از قله های شناخته شده منطقه است، در نزدیکی همین روستاست. پس اگر قله زو را «قُله زو» هم بخوانیم، به معنی جایی که هم دره دارد و هم قله، پر بی راه نیست. و همین هاست که قله زو را به جاذبه ای رعب انگیز در کلات نادری تبدیل کرده است. یک جاده خاکی در کف دره در کلات نادری، همه چیز یادی از «نادرشاه افشار»، پادشاه مقتدر ایرانی را با خود دارد. جاده روستای قله زو هم که از انتهای شهر کلات آغاز می شود و تا ایستگاه رله تلویزیونی روی قله باباکمال ادامه دارد، از کنار یک سد تاریخی می گذرد که مشهور به «بند نادر» است و به روزگار افشاریه برمی گردد. جاده تا روستای «سیرزار»، در یک مسیر هفت کیلومتری آسفالت است و پس از آن خاکی است. از سیرزار تا روستای قله زو، هفت کیلومتر دیگر راه است. دره عمیق، پیش از رسیدن به روستا، در حاشیه همین جاده قرار دارد. در حاشیه جاده می شود روی پرتگاهی ایستاد که مشرف به دیواره دره است و می شود از آنجا، چشم انداز نسبتاً کاملی را از دره دید. پهن ترین بخش قله زو، اینجا در حاشیه همین جاده است. دو طرف دره در حاشیه روستای قله زو به بیش از هزار و 225 متر می رسد. دره از دو طرف با دیواره های نسبتاً صاف و یک دستی آغاز می شود و در میانه درازای خود به سطح شیبی می رسد که دیواره ها را به کف دره می رسانند. البته دره در همه جای خودش، این قدر هندسی نیست. نزدیک روستای کبود گنبد، دره تبدیل به انبوهی از پیچ و خم های باریک و عمیقی می شود که حتی آفتاب هم نمی تواند به بخش هایی از آن بتابد. لابه لای پیچ و خم ها، آثار حوضچه های آب را می شود دید و مسیر آب های سطحی که به کف دره می ریزد. یک مسیل خشک هم در سراسر دره امتداد یافته است. بهار که بشود و باران های فصلی که برسند، مسیل کف دره پر آب خواهد شد. حالا در پاییز و پیش از آنکه باران های پاییزی شروع بشود، رودخانه کف دره خشک است و مثل جاده ای خالی و خاکی، به نظر می رسد. پیچ و خم های ماورایی دره دره های عمیق،یا حاصل فرسایش رودخانه های بزرگ در بستر خود هستند یا نتیجه شکست گسل ها. گراند کانیون، دره مشهور ایالت کلرادو آمریکا، با همه عمق و وسعتش، حاصل فرسایش بستر رودخانه کلرادو است. رودخانه خشک کف دره قله زو اما باریک تر و کم آب تر از آنی است که بتواند دره ای به این وسعت را شکل بدهد. هیچ نشانه ای هم دیده نمی شود که از وجود رودخانه ای در میلیون ها سال پیش خبری بدهد. پس احتمالاً دره عمیق قله زو، حاصل فعل و انفعالات زمین شناختی و حرکت لایه های گسلی است. بستر خاکی دره و فرسایش مدام باد و باران، حالا از دره قله زو، یک مسیر پر پیچ و خم، با فرسودگی های فراوان ساخته است. لابه لای پیچ و خم ها که در حاشیه دیوارهای دره شکل گرفته اند، می شود اشکال مختلفی را از فرسایش دره دید؛ احجام بلندی که به کلوت ها شبیه هستند و حفره های وسیع سر پوشیده ای که به تالارهای بزرگی می مانند که در دل زمین ساخته شده باشند. به خاطر نور کم آفتاب، پیچ و خم ها، بافت گیاهی چندانی ندارد. نور کم و نبود گیاه، پیچ و خم های دره قله زو را به محیطی ماورایی تبدیل کرده است؛ محیطی که جان می دهد برای ورزش های مهیجی مثل دره پیمایی و دیواره نوردی. چوپان های صخره نورد چوپان های روستای قله زو، احتمالاً چیزی از دره پیمایی و صخره نوردی نمی دانند، اما روزهای فراوانی را در شیب دره گذرانده اند. شیب دره در بهار یک دست سبز می شود. شکل خاکی دره و باران های فراوان بهاره، سبزی را به قله زو می آورد، سرسبزی دره تا ماه های گرم سال ادامه دارد. شیب ترسناک و پیچ و خم های دره در بیشتر فصل های سال، چراگاه دام های اهالی است. گوسفندها بی خیال ارتفاعی که در آن قرار دارند و بی خیال دره عمیق زیر پایشان، تمام روز را در شیب دره می گذرانند و علف های آن را می چرند. چوپان ها هم لابه لای سنگ و صخره های دره می مانند و مراقب هستند تا بز یا گوسفندی از شیب دره پایین نیفتد. از این منظر، دره قله زو احتمالاً تنها دره ای است که با وجود عمق شدید، محل رفت و آمد رمه ها و رمه دارهاست. یک زیست بوم کامل دره، در حاشیه جاده سیرزار به قله زو، کامل پهن و آفتابگیر است و جز عمق دلهره آورش، شگفتی دیگری ندارد. البته در این میان گردش متفاوت هوا جای خودش را دارد. جاده سیرزار هم مثل هر جاده دیگر می تواند هوایی آرام داشته باشد، اما درست در لبه پرتگاه، هوایی که در دره جریان دارد، باد شدیدی را به وجود می آورد. جاده روستای قله زو، به خاطر دره عمیقش هم هوای آرام دارد و هم باد شدید. البته عمق شدید دره، ماجراهای دیگری را هم شکل می دهد. پرنده های شکاری که در آسمان دره پرواز می کنند تا بتوانند از آن بالا طعمه هایشان را زیر نظر بگیرند، اگر در پروازشان، میدان وسیع تری بگیرند و چرخ کامل تری بزنند، ناگهان با ارتفاع کم، روی جاده قرار می گیرند و می توانند مسافران ناآشنا به منطقه را بترسانند. دال سیاه، عقاب طلایی، شاهین، کبوتر وحشی و انواع جوندگان و روباه، بخشی از جانورانی هستند که دره قله زو، زیست می کنند. دره خاکی قله زو، زیستگاه انواع جانوران و پرندگان است و به تنهایی می تواند یک زیست بوم کامل باشد؛ زیست بومی که هم ارتفاعات بلند دارد و هم دشتی کوچک، هم کلوت و هم رودخانه.
جمعه ، ۸آبان۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: قدس آنلاین]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 205]