واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: کاپیتولاسیون؛ سند نقض استقلال و عزت یک کشور تهران- ایرنا- قانون کاپیتولاسیون، نقض کننده استقلال و عزت کشورها است که با اجرای آن شرافت و سربلندی ملت ها از میان می رود؛ مقوله ای که امام خمینی معمار بزرگ انقلاب، به شدت با آن به مخالفت پرداختند و این امر را «سند بردگی ملت ایران» لقب دادند.
کاپیتولاسیون یا حق قضاوت کنسولی، به قراردادهایی گفته می شود که به سبب آن، شهروندان یک دولت در قلمرو کشور دیگر، مشمول قانون سرزمین خود می شوند. این پیمان ها را بیشتر کشورهای اروپایی بر دولت های آسیایی و آفریقایی تحمیل می کردند.مقررات کاپیتولاسیون اگر چه از زمان حکومت صفویان به صورت نوشته نشده درباره بازرگانان و شهروندان اروپایی رعایت می شد، اما از دوره قاجار و پس از جنگ های ایران و روس به صورت قانون اجرا شد. دولت روسیه تزاری در 1206خورشیدی و به موجب عهدنامه ترکمانچای از این امتیاز استفاده کرد، پس از آن انگلیس و دیگر کشورهای اروپایی نیز این امتیاز را به دست آوردند.انگلیس با برچیده شدن سلسله قاجار و روی کار آمدن رضاخان که مانعی بزرگ در برابر نفوذ کمونیست بود، اندکی آسوده خاطر شد و دریافت که دیگر نیازی به امتیاز کاپیتولاسیون نیست، پس در ظاهر این قانون در 1306 خورشیدی در ایران لغو شد.با آغاز حکومت محمدرضا پهلوی، او با هدف برداشتن موانع حقوقی و قانونی حضور نیروهای آمریکایی در ایران و تضمین امنیت آنان، لایحه کاپیتولاسیون را به مجلس شورای ملی فرستاد. این در حالی بود که آمریکا بر اجرای سریع اصلاحات اقتصادی و سیاسی مورد نظر خود، تاکید داشت. در این شرایط تصویب امتیاز کاپیتولاسیون به منظور اعطای مصونیت سیاسی و کنسولی به شهروندان آمریکایی در کشور در دستور کار دولت قرار گرفت . سفارت آمریکا پیشنهاد این امتیاز را در اسفند 1340خورشیدی به دولت امیر اسدالله علم ارایه کرد که این موضوع در 13 مهر 1342خورشیدی در کابینه دولت و در مرداد 1343 خورشیدی در مجلس سنا به تصویب رسید. پس از آن حسنعلی منصور نخست وزیر وقت در 21 مهر همان سال این لایحه را به مجلس شورای ملی برد و این طرح با رای موافق نمایندگان مجلس، شکل قانونی به خود گرفت. امام خمینی(ره) با انتشار اخبار مربوط به این مصوبه در چهارم آبان 1343 خورشیدی در حضور علما و مردم قم، تصویب این لایحه را مورد انتقاد شدید قرار دادند. ایشان در سخنانی دخالت های غیرقانونی دولت آمریکا در ایران را محکوم کردند و فرمودند:«... عزت ماپایکوب شد، عظمت ایران از بین رفت ، عظمت ارتش ایران را پایکوب کردند. قانونی را به مجلس بردند که در آن ما را ملحق کردند به پیمان وین ... که تمام مستشاران نظامی آمریکا با خانواده هایشان ، با کارمند های فنی شان با کارمندان اداری شان ، با خدمه شان ... از هر جنایتی که در ایران بکنند، مصون هستند. آقا من اعلام خطر می کنم ، ای ارتش ایران من اعلام خطر می کنم ، ای سیاسیون ایران من اعلام خطر می کنم ... والله گناهکار است کسی که فریاد نکند. ای سران اسلام به داد اسلام برسید. ای علمای نجف به داد اسلام برسید. ای علمای قم به داد اسلام برسید...» امام خمینی(ره) در همان روز در بیانیه ای تاکید کردند : «دنیا بداند که هر گرفتاری ای که ملت ایران و ملل مسلمین دارند از اجانب است ، از آمریکاست . ملل اسلام از اجانب عموماً و از آمریکا خصوصاً متنفر است .» در این بیانیه از کاپیتولاسیون به عنوان «سندبردگی ملت ایران » یاد شده بود.رژیم پهلوی به منظور فرونشاندن مخالفت ها و اعتراض ها در 13 آبان 1343 خورشیدی امام خمینی را دستگیر و به آنکارا تبعید کرد، اما با استقامت و پایمردی ملت مبارز ایران در 22 بهمن 1357خورشیدی، انقلاب اسلامی به پیروزی رسید و سه ماه بعد، دولت موقت با تصویب شورای انقلاب، لایحه کاپیتولاسیون را لغو کرد و بدین ترتیب ایرانیان پس از سال ها طعم شیرین عزت و سربلندی را تجربه کردند. «محمدمهدی عبدخدایی» دبیرکل جمعیت فدائیان اسلام به مناسبت سالروز اعلام مخالفت تاریخی امام خمینی(ره) با لایحه کاپیتولاسیون در گفتگو با پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا با اشاره به پیشینه این امتیاز در ایران گفت: در دوره قاجار یکی از مفاد قرارداد ترکمانچای، اجرای کاپیتولاسیون در کشور بود. به این صورت که باید حقوق کنسولی روسیه در ایران اجرا و به موجب این امر اگر فردی از شهروندان روسی در ایران مرتکب خطا و گناهی می شد، دادگاه های ایران صلاحیت لازم را برای رسیدگی به این جرم نداشتند و آن فرد باید با حضور نماینده روسیه بازجویی و در کشور خودش محاکمه می شد تا آن که با انقلاب اکتبر 1919 میلادی در روسیه، لنین امتیاز مصونیت سیاسی و کنسولی در ایران را لغو کرد. در حقیقت کاپیتولاسیون استقلال قضایی ایران را نسبت به شهروندان کشور دیگر از میان برد و بعدها دولت انگلیس نیز، از این امتیاز بهره مند شد.وی در ادامه به لغو کاپیتولاسیون برای انگلیس و اجرای دوباره آن در 1343 خورشیدی به وسیله آمریکا، اشاره کرد و بیان داشت: پس از آن که حسنعلی منصور نخست وزیر وقت، اجرای کاپیتولاسیون را در جلسه غیرعلنی مجلس شورای ملی اعلام کرد، نخستین شخصی که علیه این لایحه واکنش نشان داد، امام خمینی بودند. ایشان در یک سخنرانی تاریخی فرمودند:«جانسون(رییس جمهوری آمریکا) امروز تو منفورترین انسان نزد ملت ایران هستی.» بعد از این سخنرانی محمدرضا پهلوی، رهبر نهضت اسلامی ایران را به ترکیه تبعید کرد، آنچه آشکار است در دستگیری و تبعید ایشان، آمریکا نقش اساسی داشت. حسنعلی منصور پس از افشاگری امام خمینی(ره) مدعی شد که کاپیتولاسیون به وسیله محمد مصدق امضا شده است که وی در نامه ای ابراز داشت؛ من نخستین فردی بودم که در زمان رضاخان با کاپیتولاسیون مخالفت و جزوه ای پنج هزار جلدی علیه آن منتشر کردم. دبیرکل جمعیت فدائیان اسلام در ادامه افزود: کاپیتولاسیون، سند پذیرش سلطه آمریکا بود و این کشور به مرور از 1332خورشیدی نفوذ و قدرت خود را در کشور افزایش داد و ایران برای آنها به یک جزیره آرام در میان یک دریای توفانی تبدیل شد. به هر روی، کاپیتولاسیون در جلسه غیرعلنی مجلس شورای ملی به تصویب رسید، اما با سخنرانی امام خمینی برخی از موارد آن به اجرا درنیامد، به عنوان مثال دولت ایران روزهای جمعه را تعطیل اعلام کرد و اگر بازاریان در این روز مغازه های خود را باز می کردند، باید جریمه می پرداختند که با سخنرانی امام این موضوع به مرحله اجرا در نیامد. محمدمهدی عبدخدایی درباره رویدادهایی که پس از تبعید امام خمینی در ایران به وقوع پیوست، تصریح کرد: امام خمینی در ترکیه، برای هدایت و رهبری نهضت و رساندن پیام ها و اعلامیه ها، تشکیل یک حزب یا گروه را ضروری دیدند تا این فعالیت ها و مبارزه ها به صورت برنامه ریزی شده، انجام شود، به همین دلیل بود که از به هم پیوستن هیات های مذهبی تهران، گروه موتلفه اسلامی شکل گرفت و در شاخه نظامی آن از افرادی همچون مرتضی نیکخواه، رضا صفارهرندی، مهدی عراقی، حاج صادق امانی و محمد بخارایی استفاده شد. این افراد همچنین با فدائیان اسلام همکاری می کردند.وی در ارتباط با روحیه بیگانه ستیزی امام خمینی(ره)، گفت: امام خمینی(ره) یک مرجع، عالم شیعه و انسان کامل بودند، به همین دلیل روحیه بیگانه ستیزی ایشان، ایجاب می کرد که به صورت درونی با جریان کاپیتولاسیون و نفوذ آمریکا در ایران مخالفت کنند و همین روحیه نیز سبب شد، پس از پیروزی انقلاب اسلامی لقب شیطان بزرگ را به آمریکا بدهند. ایشان در مخالفت با کاپیتولاسیون و بعد از آن با پیروزی انقلاب اسلامی به ملت ایران شخصیت داد به گونه ای که اینک، وزیر امور خارجه ایران به کشورهای غربی اعلام می کند، با ملت ایران به زبان زور صحبت نکنید، مردم ایران زور نمی پذیرد.دبیرکل جمعیت فدائیان اسلام در پایان با اشاره به حضور آمریکایی ها پس از کاپیتولاسیون در ایران، بیان کرد: اعطای مصونیت قضایی برای رایزن های آمریکایی، هزینه های سنگینی را بر مردم ایران تحمیل کرد و با حضور افراد آمریکایی در کشور یک شبیخون فکری و فرهنگی به وجود آمد. آمریکا یک دولت سلطه گر بود و همبستگی با این دولت به مرور باعث وابستگی نیز می شد. در زمان محمدرضا پهلوی و پس از کودتای 28 مرداد 1332خورشیدی، دولت ایران به آمریکا وابسته شد و تمام نمادهای این کشور در ایران گسترش یافت. امام خمینی(ره) با این گونه نمادهای سیاسی و فرهنگی مخالفت کردند و سرانجام انقلاب، ایران را به سرزمینی قدرتمند در خاورمیانه تبدیل کرد. اینک کشور به صورت مستقل عمل می کند و در واقع انقلاب اسلامی توانست شعار استقلال، آزادی و جمهوری اسلامی را به منصه ظهور برساند.*گروه اطلاع رسانی پژوهشم**9370**2059**2002
04/08/1394
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ایرنا]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 15]