محبوبترینها
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
در خرید پارچه برزنتی به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1830019283
پلوتونیوم و ما ادراک ما پلوتونیوم / رودررویی قسم های والله علی اکبر صالحی با ماده ای که در برجام تعهد کرده ایم تا سال ها حتی اسمش را هم
واضح آرشیو وب فارسی:عصر امروز: مرداد ماه امسال بود که رئیس سازمان انرژی اتمی در دیدار با خبرنگاران به مناسبت روز خبرنگار از برخی اظهارات درباره تولید پلوتونیوم انتقاد کرد و گفت: در حال حاضر تولید پلوتونیوم در دنیا به شکلی است که حتی کشورهایی مثل روسیه و آمریکا نمی دانند با پسماند آن چه کار کنند؟ من به آن هایی که درباره تولید پلوتونیوم سخن گفته اند می گویم اگر می دانید تولید پلوتونیوم چه تبعاتی دارد حرف حق را بزنید؛ چرا افکار عمومی را مشوش می کنید؟به گزارش عصر امروز پلوتونیوم از عناصری است که همواره اسم آن با نوعی هراس از بمب اتمی همراه بوده و هر زمان که زمزمه ای از تولید این عنصر در کشور می شود انگشت های اتهام کشورهای غربی ایران را متهم به تلاش برای ساخت بمب اتمی می کنند. حال جای این سوال وجود دارد که آیا پلوتونیوم فقط در بمب های هسته ای کاربرد و آیا این همه هیاهو برای محدودیت در عدم دسترسی ایران به پلوتونیوم فقط به منظور جلوگیری از ساخت بمب اتمی در ایران است؟ پلوتونیوم چیست؟ پلوتونیوم عنصری نایاب در طبیعت است و مقدار بسیار کمی از آن ممکن است در معادن اورانیوم یافت شود؛ این عنصر معمولا در نیروگاه های اتمی در اثر جذب نوترون توسط اورانیوم 238 تولید می شود و دارای 15 ایزوتوپ است که مهمترین آنها عبارت از Pu 238، Pu 239، Pu 240 و Pu 241 هستند. ایزوتوپ 239 که بیشترین درصد پلوتونیوم تولید شده در نیروگاه ها را به خود اختصاص می دهد پلوتونیوم رده نظامی است که در ساخت بمب اتم کاربرد دارد. ایزوتوپ دیگر پلوتونیوم، ایزوتوپ 238 است که در اثر شکافت گرمای زیادی تولید می کند و این گرما در ژنراتورهای گرمایی رادیوایزوتوپ می تواند الکتریسیته تولید کند. در یک نیروگاه هسته ای ابتدا پلوتونیوم 239 تولید می شود که حدود یک سوم این پلوتونیوم در طول مدت کار نیروگاه شکافت میابد و انرژی تولید می کند و حدود یک ششم آن با جذب نوترون بیشتر به ایزوتوپ های بالاتر تبدیل می شود. پلوتونیوم تولید شده در نیروگاه های هسته ای، پلوتونیوم رده نیروگاهی نامیده می شود که برای ساخت بمب اتم مناسب نیست و به همین دلیل تولید پلوتونیوم رده نظامی توسط نیروگاه های خاصی که به این منظور طراحی شده اند و یا توسط نیروگاه های آب سنگین با سوخت طبیعی و یا با عملکرد کم توان نیروگاه های معمولی انجام می شود؛ از آنجای که آژانس بین المللی انرژی اتمی این نوع از نیروگاه ها را به عنوان نیروگاه های تولید کننده پلوتونیوم محسوب می کند، بازرسان آژانس حرکت کشورها به منظور ساخت این نوع از نیروگاه ها را به عنوان انحراف برنامه هسته ای یک کشور به سمت استفاده نظامی از صنعت هسته ای اعلام می کنند. پلوتونیوم 238 هرچند کشورهای توسعه یافته پلوتونیوم را به عنوان ماده اصلی بسیاری از بمب های قدرتمند هسته ای به دنیا معرفی کرده اند اما این تمام ماجرا نیست و از بیش از 60 سال پیش بلوک شرق و غرب سابق استفاده های دیگری از این عنصر را کشف کرده و هر روز بر میزان استفاده از آن افزوده اند. کاربردهای رادیو ایزوتوپ ها در فناوری فضایی آمریکا و روسیه سابقه طولانی دارد و اتحادیه اروپا نیز اخیرا در حال ورود به این حوزه است، علاوه بر موضوع کابردهای فضایی از رادیو ایزوتوپ ها، در باتری های اتمی، پیش رانش راکت ها، پهپادها، پزشکی و موارد بسیار دیگری استفاده می شود. رادیو ایزوتوپی که در این فناوری ها از آن استفاده می شود پلوتونیوم 238 است که متساعد کنند آلفاست و از خود حرارت تولید می کند؛ از خصوصیات این نوع از پلوتونیوم عدم کارایی در تسلیحات نظامی و داشتن متوسط نیمه عمر 87 است. گرمایی تولید شده توسط پلوتونیوم 238 در تمامی محل هایی که نیاز به توان طولانی مدت بدون بازرسی مداوم است استفاده می شود(شکل زیر)، البته از این گرما می توان برق هم تولید کرد. یک نمونه از پلوتونیوم 238 در تصویر زیر قابل مشاهد است: مقایسه ای از نیمه عمر گرمایی پلوتونیوم 238 با دیگر عناصر در تصویر زیر قابل مشاهده است: برنامه آمریکا برای استفاده از پلوتونیوم 238 هرچند آمریکایی ها پلوتونیوم 238 را بعد از جنگ جهانی دوم تولید نمی کردند و به وسیله بازفرآوری سوخت مصرف شده یا خرید از روسیه نیاز خود را برطرف می کردند اما از 9 آوریل 2008، مدیر ناسا طی نامه ای به وزارت انرژی آمریکا برآوردی از نیازمندی های آینده این سازمان به پلوتونیوم 238 را ارائه کرد. در این نامه، ناسا از وزارت انرژی آمریکا درخواست کرده بود تا ظرفیت تولید پلوتونیوم برای تأمین سوخت سامانه های فضایی این سازمان را فراهم کند تا بتوانند آن ها را در 12 مأموریت ناسا در دوره 20 ساله 2009- 2028 استفاده کنند و برهمین اساس از سال 2009 ایالات متحده اعلام کرد به دلیل مسائل ملی مقرر شد پلوتونیوم 238 تولید شود که این کار از سال 2012 شروع شده است. ناسا اعلام کرده است برای مأموریت های فضایی خود تا سال 2028 نیاز به 4 / 75 تا 8 / 79 کیلوگرم پلوتونیوم 238 دارد و در سال، 2013 نیز اعلام کرد که به منظور تولید پلوتونیوم مورد نیاز سالیانه 50 میلیون دلار هزینه می کند، این هزینه در حالی انجام می شود که ایالات متحده پیش از این اعلام کرده بود هر دلار سرمایه گذاری در صنعت فضایی بین 100 تا 1000 دلار بازگشت سرمایه دار خواهد داشت. براساس اطلاعاتی که توسط ایالات متحده منتشر شده این کشور مطالعات برای استفاده از پلوتونیوم 238 را از سال 1954 آغاز کرده است؛ هرچند زمان آغاز مطالعات روس ها بر روی این عنصر مشخص نیست اما معلوم شده که آنها نیز سابقه طولانی در این امر دارا هستند. تاریخچه استفاده از پلوتونیوم 238 اولین واحد تولید توان هسته ای توسط آمریکا در سال 1959 با نام Snap رونمایی شد، این Snap که به اندازه یک گریپ فروت با وزن 1.8 کیلو بود می توانست 6.11 کیلو وات برق در ساعت تولید کند که برای تولید این مقدار برق در آن زمان نیاز به باتری های به وزن 317.5 کیلوگرم بود. کاربرد پلوتونیوم 238 در صنعت فضایی در شرایطی که فضاپیماها در فضا برای ورود به کار سیستم ها، کلیه برق ابزار دقیق (سنسورها)، مسیریابی، تعیین جهت ارتباط، ارتباط با زمین و دیگر موارد، نیاز به مصرف انرژی دارند، استفاده از فناوری هسته ای برای به دست آوردن انرژی مورد نیاز آنها مورد توجه قرار گرفت و به همین منظور تا به حال دو نوع سیستم رادیو ایزوتوپی در تجهیزات فضایی مورد استفاده قرار گرفته که یکی از آنها برای تولید برق و دیگری برای گرم نگه داشتن تجهیزات است. آمریکایی ها به منظور تامین انرژی در فضاپیماهای خود در اولین فضا پیمای ساخت این کشور از واحد ( RTG ( radioisotope thermoelectric generator "مولد گرما-الکتریکی رادیو ایزوتوپی" رونمایی کردند که گونه ای باتری اتمی است؛ واحد RTG گرمای به دست آمده از واپاشی هسته ای پلوتونیوم 238 را به جریان برق تبدیل می کند. با توجه به دماهای بسیار پایین در فضا که نزدیک به صفر مطلق است، نیاز به سیستم هایی برای گرم کردن و گرم نگه داشتن تجهیزات درون فضاپیما در دمای مناسب عملکردی وجود دارد که به این منظور آمریکایی ها از سامانه های حرارت ساز رادیو ایزوتوپی را که به اختصار RHU ( Radioisotope Heater Units) نامیده می شوند استفاده کرده و روس ها سیستم حرارت سازی با نام انجل angel را رونمایی کرده اند؛ نمونه اولیه این واحدهای حرارت ساز رادیو ایزوتوپی در فضاپیماهای روس ها 8.5 وات و در فضاپیمای آمریکایی ها 1 وات انرژی تولید می کرد البته لازم به ذکر است، در حالی که آمریکایی به علت ترس از انتشار مواد رادیواکتیو و مخالفت افکار عمومی با آن عمدتا به سمت استفاده از سامانه های RTG گرایش دارند روس ها از رآکتور هسته ای یا به عبارت دیگر سیستم های شکافت هسته ای در فضاپیماهای خود بهره می برند. نمونه اولیه RHU ساخت روسیه در تصویر زیر قابل مشاهده است: نمونه ای از RHU ساخت ایالات متحده در تصویر زیر قابل مشاهده است: آمریکا در 50 سال گذشته 27 ماهواره به فضا پرتاب کرده که در آنها از 46 آرتی جی استفاده شده است و بر این اساس حدود 150-180 کیلوگرم پلوتونیوم فقط توسط آمریکایی ها به فضا فرستاده شده است. جداول ماهواره هایی آمریکایی که از ایزوتوپ های هسته ای به عنوان واحد قدرت استفاده کرده اند در تصاویر زیر قابل مشاهده است: ماهواره های آرتی جی دار شامل ماهواره های ناوبری، عبور و مرور، سامانه های تحقیقاتی و آزمایشگاهی در فضا، هواشناختی، هواشناسی و دیگر ماهواره های بین سیاره ای از سال 1961 توسط ایالات متحده استفاده شده اند که براین اساس اگر ایران همین امروز شروع به استفاده های از این فناوری در سامانه های فضایی خود اقدام کند بیش از 50 سال از کشورهایی دارای این فناوری عقب است. جدول ماموریت های ماهواره هایی آمریکایی که از ARPS* به عنوان واحد قدرت استفاده کرده اند در تصویر زیر قابل مشاهده است: ARPS* : سیستم های قدرت رادیوایزوتوپ توسعه یافته روس ها نیز تا به حال 34 ماهوراه به فضا فرستاده اند که انفجار یکی از آنها در سال 1978 در مسیر بازگشت به زمین بر روی کانادا باعث انتشار مواد رادیواکتیو در جو و علنی شدن استفاده آنها از انرژی هسته ای در سامانه های فضایی شد؛ از آنجایی که روس ها عمدتاً از این سامانه های تولید توان هسته ای در ماهواره های جاسوسی خود که کار رصد اقیانوس آرام را برعهده داشتند استفاده می کنند استفاده از ایزوتوپ های هسته ای در ماهواره های خود را علنی نمی کردند. آژانس فضایی اروپا نیز از مسابقه استفاده از رادیو ایزوتوپ ها عقب نمانده و این اتحادیه در سال 2009 تحقیقات بر روی آرتی جی را شروع کرد و قرار است تا سال 2017 اولین سامانه فضایی اروپا با استفاده از واحد آرتی جی ماموریت ها خود را انجام دهد. آمریکایی ها چندین راهبرد برای تامین توان در فضا پیش بینی کرده اند که در همه آنها استفاده از رادیو ایزوتوپ گزینه مهم پیش رو است؛ براساس اعلام ناسا این مرکز فضایی برای برنامه های تحقیقاتی خود تا سال 2028، سالیانه حداقل نیاز به 3.5-5.5 کیلوگرم پلوتونیوم 238 دارد این در حالی است که این مقدار تنها برای مصارف فضایی ناسا است و برهمین اساس می توان پیش بینی کرد که مقدار زیاد دیگری نیز در خصوص مصارف غیرفضای در چند سال آینده مورد نیاز امریکا باشد. استفاده از پلوتونیوم 238 در موتورهای استرلینگ اما صنعت فضایی تنها محل استفاده از رادیوایزوتوپ پلوتونیوم 238 نیست و از دیگر استفاده های آن در موتورهایی استرلینگ است، موتورهایی استرلینگ، موتورهایی تولید توان مکانیکی هستند که از یک منبع گرم برای عملکرد خود استفاده می کنند و تولید گرما در این نوع از موتورها در کاربردهایی فضایی که دسترسی به دیگر منابع تولید گرما در مواردی غیرممکن است با استفاده از گرمای آزاده شده از پلوتونیوم 238 اتفاق می افتد. ناسا برای استفاده از موتورهای استرلینگ در تولید برق سیستم های فضایی برنامه گسترده ای انجام داده و بودجه های قابل توجهی به این امر اختصاص داده شده است. جدیدترین نمونه موتورها استرلینگ ساخته شده توسط ناسا که به استرلینگ دوگانه معروف هستند برای تولید همزمان توان برقی و سرمایش استفاده می شوند. همچنین در حال حاضر محققان ناسا برروی موتور استرلینگی تحقیق می کنند که فاقد قطعه متحرک بوده و به موتورهای استرلینگ ترموآکوستیک معروف هستند، این موتورهای انرژی گرمایی حاصل از پلوتونیوم 238 را به انرژی صوتی تبدیل می کنند و این توان صوتی قابلیت برق و سرمایش بدون هیچ ارتعاشی را دارا است؛ این نوع از موتورهای آینده براساس نقشه راه ناسا یکی از مهمترین فناوری هایی است که این سازمان امیدوار است به وسیله آن بتواند انرژی لازم در فصاپیماهای خود را تولید کند. باتری های پلوتونیومی از کاربردهای دیگر پلوتونیوم 238 در باتری هاست، این باتری ها برای مصارف مختلف در محل هایی که به توان برقی بلند مدت نیاز است استفاده می شود و به عنوان مثال می توان باتری های موجود هسته ای در دستگاه تنظیم کننده ضربان قلب، سنسورهای صحت سنجی سلامت سیستم های دور از دسترس (مانند اعماق اقیانوس ها) و بردهای بسیار کوچک را نام برد که مزیت این نوع از باتری ها عدم نیاز به سرکشی مداوم است. نمونه اولیه باتری اتمی تنظیم کننده ضربان قلب در تصویر زیر قابل مشاهده است: از استفاده های دیگر پلوتنیوم 238 برای تولید توان در بردهای بسیار کوچک است که می تواند با ایجاد قابلیت پردازش اطلاعات در محل، سرعت انتقال داده را افزایش دهد؛ محققان کانادایی از تولید تجاری باتری های "بتاولتاییک نانو تریتیوم" خبر داده اند که می تواند بیش از 20 سال به طور مداوم انرژی نانو وات تولید کند، این نوع از باتری ها در بردهای الکترونیکی بسیار کوچک کاربرد دارند و از این فناوری می توان در حسگرهای فشار/ دمای محیطی، حسگرهای هوشمند، ایمپلنت های پزشکی، کاوشگرهای اعماق فضا، ساعت های سیلیکونی، وسایل الکترونیکی به کار رفته در اعماق چاه های نفت، گاز و همچنین پردازشگرهای کم توان استفاده کرد. هرچند روس ها ساخت این نوع از باتری ها را آغاز کرده اند و طبق برنامه ریزی آن ها تا سال 2017 ساخت آن به پایان خواهد رسید، اما نیروی هوایی ایالات متحده ادعا کرده است مرکز تحقیقاتی این نیرو توانسته، باتری های بتاولتاییکی را ایجاد کند که از رادیو ایزوتوپ به عنوان منبع انرژی استفاده می کند و به این وسیله لب تاپ های ساخته اندکه حداقل برای 30 سال نیاز به شارژ ندارند. این باتری های که در اثر واپاشی مواد رادیواکتیو، برق تولید می کنند، کاملا کوچک و نازک بوده و در اثر تولید انرژی مانند باتری های لیتیومی معمولی گرما تولید نمی کند، همچنین این نوع از باتری ها پس از استفاده از قدرت آنها کاملا بی اثر و غیرسمی می شوند که به همین دلیل به محیط زیست نیاز آسیبی نخواهد رساند. نمونه باتری های هسته ای برای استفاده 30 ساله در لب تاپ ها در تصویر زیر قابل مشاهده است: محققان دانشگاه میسوری آمریکا نیز نسل جدیدی از باتری های بتاولتاییک را اختراع کرده اند که جهت مصارف عمومی و با عمر بسیار طولانی طراحی شده اند؛ سال گذشته این دانشگاه از موفقیت در ساخت گوشی های هوشمندی خبر داد که از باتری های هسته ای به جای سلول های لیتیومی معمول استفاده می کنند. این باتری های هسته ای که با استفاده از فرآیند بتاولتاییک تولید برق می کنند نسبتا مشابه یک دستگاه فتوولتائیک هستند که به جای تولید برق از فوتون، از اشعه بتا استفاده می کنند؛ یعنی الکترون های با انرژی بالا هستند که از عناصر رادیواکتیو ساطع می شوند. اشعه ساطع شده از باتری بتاولتاییک به راحتی توسط یک قطعه نازک از آلومینیوم متوقف می شود و به همین دلیل این نوع از باتری ها به راحتی ایمن می شوند. استفاده از پلوتونیوم 238 در پهپادها دیگر استفاده ای که می توان برای رادیو ایزوتوپ ها نام برد ایجاد توان پیش رانش در سیستم های پرنده مانند راکت ها، پهپادها یا فضاپیماهاست. نیروی هوایی آمریکا در سال 2012 اعلام کرد استفاده از توان رادیو ایزوتوپ ها در پیش رانش پهپادها منجر به تولید پهپادهایی با مداومت پروازی بالای 3 ماه شده است و از پهپادهایی که ادعا شده این قابلیت را دار هستند پهپاد آمریکایی MQ9 است. تصویر پهپاد آمریکایی MQ9 با مداومت پروازی بالای 3 ماه به وسیله پیش ران هسته ای در زیر قابل مشاهده است: استفاده از پلوتونیوم در علم ربات سازی رادیو ایزوتوپ ها در علم ربات سازی نیز مورد استفاده قرار گرفته و کلیه توان مورد نیاز رباتی که توسط ناسا به عنوان آزمایشگاه متحرک در سال 2011 به مریخ فرستاده شد با وزن قریب به یک تن به وسیله انرژی آزاد شده از پلوتونیوم 238 موجود در این مریخ نورد تامین می شد. تصویر آزمایشگاه متحرک مریخ در زیر قابل مشاهده است: همانگونه که نشان داده شد برخلاف آن چیزی که عموما در مورد پلوتونیوم گفته می شود این عنصر صرفا کاربرد تسلیحاتی ندارد و مصارف صلح آمیز بسیار دیگری را می توان برای این عنصر نام برد. پلوتونیم سوخت آینده جهان اورانیوم به عنوان یک عنصر طبیعی، معادن کمی در جهان دارد و می توان گفت به طورکلی کره زمین از حیث معادن اورانیوم فقیر است و در این شرایط و در حالی که اکنون جهان با اشتیاق شدیدی به سمت ساخت راکتورهای هسته ای پیش می رود نیاز به آن روز به روز در حال افزایش است و به همین دلیل کاملا قابل پیش بینی است که اورانیوم موجود در جهان کفاف نیاز راکتورهای رو به تزاید جهان را نخواهد داد بر همین اساس قابل پیش بینی است که به زودی راکتورها باید با راکتورهایی که سوخت مصنوعی مصرف می کنند جایگزین شوند و از این جهت اکنون گرایش بسیار شدیدی در دنیا به سمت ساخت راکتورهایی که به عنوان سوخت از پلوتونیوم استفاده می کنند وجود دارد و در همین راستا از پلوتونیوم به عنوان سوخت آینده راکتورها نام برده شده است. با وجود فضاسازی که در خصوص تسلیحاتی بودن پلوتونیم وجود دارد هم اکنون بزرگترین صادر کننده پلوتونیوم در جهان ژاپنی است که حتی یک سلاح هسته ای ندارد و این کشور پلوتونیوم را به عنوان سوختی برای استفاده در راکتورهای کشورهای مشخصی صادر می کند. روش های استحصال پلوتونیوم دوشکل معمول برای تولید پولتونیوم وجود دارد که یکی از آنها استفاده از راکتور آب سنگین با اورانیوم طبیعی است که در این سیستم پلوتونیوم زیادی تولید می شود و روش استحصال پلوتونیوم به وسیله بازفرآوری از سوخت مصرف شده در راکتورها است. هرسوختی که در راکتور آب سبک یا آب سنگین قرار می گیرد در اثر فعل و انفعالات هسته ای در قلب آن عنوایی از عناصر را تولید می کند که یکی از این عناصر پلوتونیوم است، هرچند خلوص و مقدار پلوتونیوم تولید شده متفاوت است اما در نهایت در همه راکتور ها پلوتونیوم تولید می شود. بازفرآوری پلوتونیوم عملیات جداسازی پلوتونیوم از سوخت مصرف شده راکتورها را Reprocessing یا بازفرآوری می گویند که در واقع نوعی غنی سازی است که با استفاده از مجموعه ای از فرآینده های شیمیایی پیچیده، پلوتونیوم را از سوخت جدا می کند البته نوع دیگر بازفرآوری وجود دارد که در آن ماده ای تحت تابش قرار می گیرد تا مثلا مولیبدن یا ایریدیوم تولید کند که در کارهای پزشکی مورد استفاده قرار گیرد؛ در این حالت دیگر تاسیساتی که قادر به جداسازی پلوتونیوم، اورانیوم یا نپتونیم باشد تولید نخواهد شد و تنها جایی که می توان از آن استفاده کرد رادیو ایزتوپ هایی مانند کبالت-۶۰ یا مولیبدن است؛ به منظور این نوع از بازفراوری می توان موادی را که به دنبال بازفرآوری آن هستند را تحت تابش قرار دهند تا در این فرایند باز فرآوری شده و رادیو ایزتوپ مصنوعی مورد نیاز از آن تولید شود. این نوع از باز فرآوری با آن بازفرآوری که از سوخت مصرف شده استفاده می شود و پلوتونیوم را از سوخت مصرف شده جدا می کنند متفاوت است و در این نوع از بازفرآوری از تشعشات راکتور استفاده می شود. سرنوشت بازفرآوری در برجام موضوع بازفرآوری در برنامه جامع اقدام مشترک مورد توجه بوده و به غیر از متن اصلی برجام، پیوست یک آن در بخشی با عنوان "فعالیت های بازفرآوری سوخت مصرف شده" از ماده 18 تا 26 به این موضوع پرداخته است. از ماده 18 تا 20 پیوست یک برجام این لفظ مشترک استفاده شده است که "ایران به مدت 15 سال، و بدون داشتن قصدی برای بعد از آن" اقدامی در جهت محدودیت های که در ادامه این مواد وضع شده انجام نخواهد داد؛ لفظ "بدون داشتن قصدی برای بعد از آن" اعلام می کند ایران محدودیت های اعمال شده در مورد بازفرآوری در این مواد را به شکل دائمی انجام خواهد داد که این به معنای تعهدی دائمی و مادم العمر ایران در خصوص عدم بازفراوری در کشور است. بر اساس این مواد ایران برای 15 سال و بدون داشتن قصدی برای بعد از آن (ماده 18 پیوست یک)، وارد فعالیت های مربوط به بازفرآوری سوخت مصرف شده یا فعالیت های مربوط به تحقیق و توسعه بازفرآوری سوخت مصرف شده نخواهد شد، مقصود از سوخت مصرف شده در این پیوست شامل تمام انواع سوخت هایی است که تابش داده شده اند (ماده 19) سوخت های مصرف شده را بجز آنهایی که مربوط به نمونه های اورانیوم غنی شده تابش داده برای تولید رادیو ایزوتوپ های پزشکی و اهداف صنعتی صلح آمیز است، بازفرآوری نخواهد کرد، (ماده 20) هیچ تاسیساتی که قادر به جداسازی پلوتونیوم، اورانیوم، نپتونیم از سوخت های مصرف شده یا نمونه های شکافت پذیر ( fertile targets ) باشد، به غیر از آنهایی که برای تولید رادیوایزوتوپ برای مقاصد پزشکی و مقاصد صنعتی صلح آمیز است، را تکمیل، احداث و یا تامین نخواهد کرد. در حالی که این مواد محدودیت های دائمی برای بازفراوری در ایران وضع کرده بند "تولید رادیو ایزوتوپ های پزشکی و اهداف صنعتی صلح آمیز" استثنایی را برای بازفرآوری در ایران مقرر می دارد و همچنین ماده 2 پیوست یک اعلام می کند "ایران برای پشتیبانی از تحقیقات صلح آمیز هسته ای و تولید رادیو ایزوتوپ های صنعتی و دارویی، راکتور تحقیقاتی آب سنگین اراک را مدرن خواهد کرد" البته در ادامه این ماده مقرر می دارد "طراحی به صورتی خواهد بود که تولید پلوتونیم در کمترین مقدار ممکن باشد و در شرایط نرمال پلوتونیم با خصوصیات مناسب ساخت سلاح اتمی تولید نکند". فارغ از اینکه در اینجا مجوز داده شده موکول به همکاری با کشورهای 1+5 شده است اما دلیل اینکه برجام "تولید رادیوایزوتوپ برای مقاصد پزشکی و صنعتی صلح آمیز" را از محدودیت های مادم العمر استثنا کرده و آنها را در ادامه جداسازی پلوتونیوم، اورانیوم، نپتونیم آورده به این دلیل است که هرچند این عمل نیز نوعی باز فرآوری است اما در این نوع از بازفرآوری، باز فرآوری نوع اول که یک عمل پیچیده شیمایی است انجام نمی شود، استثنایی که برای تولید رادیوایزوتوپ برای مقاصد پزشکی و مقاصد صنعتی صلح آمیز ایجاد شده است کمکی به حل مشکل عدم اجازه تولید پلوتونیوم نمی کند؛ در این نوع از عملیات بازفرآوری رادیو ایزتوپ ها برای مصارف دارویی جداسازی می شوند که آن هم شکل دیگری از عملیات بازفرآوری است اما مهم این است که ایران متعهد شده است هرگز عملیات بازفراوری با هدف استحصال پلوتونیوم انجام ندهد و براین اساس هرچند می تواند عناصر دیگر مانند سرب، ید، مولیبیدیوم و عناصر دیگری که در قلب راکتور تولید می شوند و برای تولید رادیودارو مفید هستند را بازفرآوری و استحصال کند اما موضوع حائز اهمیت این است که ایران برای همیشه از حق بازفراوری پلوتونیوم محروم است. اما ماده ای که به شکل کاملا روشن محرومیت دائمی ایران برای بازفراوری پلوتونیوم در ایران را بیان داشته ماده 12 برجام است که بیان می دارد :به جز فعالیت های جداسازی صرفا با هدف تولید رادیوایزوتوپ های پزشکی و صنعتی از نمونه های تابش دیده اورانیوم غنی شده، ایران به مدت 15 سال وارد بازفرآوری سوخت مصرف شده یا ساخت تاسیسات قادر به بازفرآوری سوخت مصرف شده، یا فعالیت های تحقیق و توسعه بازفرآوری که منتج به ایجاد قابلیت بازفرآوری سوخت مصرف شده شود، نخواهد شد و پس از این مدت نیز قصد چنین کاری را ندارد"، در حقیقت جمله آخر این بند که اعلام می کند "پس از این مدت نیز قصد چنین کاری را ندارد" صراحتا بیان می دارد ایران بعد از 15 سالی که متعهد شده بازفراوری سوخت مصرف شده را انجام ندهد، خود را برای همیشه از این فعالیت محروم کرده است و در حقیقت این جمله را می توان نقطه پایان بازفراوری سوخت مصرف شده در ایران دانست. گزینه های موجود ایران برای به دست آوردن پلوتونیوم 238 هر چند پتانسیل تولید پلوتونیوم در ایران در راکتورهای تحقیقاتی تهران و بوشهر و همچنین راکتور آب سنگینی که قرار بود در اراک ساخته شود وجود دارد اما در راکتور تهران عملیات بازفرآوری انجام نمی شود و سوخت مصرف شده در بوشهر براساس قراردادی که با روس ها بسته شده بعد از مصرف باید به این کشور بازگردانده شود، بر این اساس تنها پلوتونیوم تولید شده در آب سنگین اراک بود که به منظور استفاده در کشور باقی می ماند که با بازطراحی که قرار است در این راکتور انجام شود حجم تولید این عنصر به یک هشتم کاهش پیدا خواهد کرد اما این مقدار از پلوتونیوم تولید شده در این راکتور نیز قرار نیست در کشور باقی بماند و ماده 8 برنامه جامع اقدام مشترک مقرر می دارد "همه سوخت مصرف شده در اراک برای دوره عمر راکتور به خارج از ایران منتقل خواهد شد" که این به معنای انتقال تمام سوخت این راکتور به خارج از کشور است. در ادامه ماده 11 برجام مقرر می دارد "ایران قصد دارد همه سوخت مصرف شده کلیه راکتورهای هسته ای تحقیقاتی و قدرتی فعلی و آینده خود را برای نگهداری یا اقدامات بعدی، آنگونه که در قراردادهایی که به نحو مناسب با طرف دریافت کننده منعقد خواهد شد، از کشور خارج کند."؛ از آنجایی که محدودیت های این ماده بدون محدوده زمان وضع شده اند براین اساس ایران متعهد است تمام سوخت مصرف شده در راکتورهای تحقیقاتی مانند اراک و تهران و همچنین سوخت مصرف شده در راکتور قدرت بوشهر را به همراه هر تعداد راکتور دیگری که بعد از این در کشور ساخته می شود را برای همیشه به خارج از کشور ارسال کند و به هیچ وجه حق نگهداری این سوخت مصرف شده در کشور را برای هیچ وقت ندارد که در این صورت مسیر بازفراوری سوخت مصرف شده در کشور به منظور تولید پلوتونیوم 238 برای همیشه مسدود است. آب سنگین در برجام همانگونه که پیش از این آمد یکی از روش های معمول تولید پلوتونیوم در دنیا به وسیله راکتورهای آب سنگین است؛ برجام به این موضوع پرداخته و ماده 10 آن در خصوص ساخت راکتور آب سنگین در ایران مقرر می دارد "راکتور آب سنگین دیگر، یا انباشت آب سنگین در ایران برای مدت 15 سال نخواهد بود ، همه آب سنگین اضافی برای صادرات در بازارهای بین المللی عرضه خواهد شد" و همچنین ماده 10 پیوست یک ادامه می دهد "ایران قرص سوخت، میله سوخت و مجتمع سوخت با اورانیوم طبیعی که منحصراً برای طراحی اولیه راکتور اراک که با نام IR40 توسط آژانس شناخته می شد، طراحی شده بود را نخواهد ساخت و یا آزمایش نخواهد کرد . " در شرایط که ما اکنون قرص سوخت، میله سوخت و مجتمع سوخت برای راکتور آب سنگین اراک طراحی کرده ایم این ماده مقرر می دارد که از این به بعد چنین تاسیساتی برای راکتورهایی که با اورانیوم طبیعی کار می کند ساخته یا تست نخواهد شد و همه آنها تعطیل خواهد شد که در حقیقت تعهد به عدم ساخت قرص سوخت، میله سوخت و مجتمع سوخت برای راکتوری که با اورانیوم طبیعی تولید می کند به معنای تعهد دائم برای نداشتن راکتور تحقیقاتی با اورانیوم طبیعی است. هرچند براساس ماده 10 برجام، ایران متعهد است که برای 15 سال راکتور آب سنگین نخواهد داشت اما با توجه به تعهدی که در ماده 10 پیوست یک برجام داده است اگر بعد 15 سال بخواهد چنین راکتوری داشته باشد به دلیل اینکه تعهد داده است قرص سوخت، میله سوخت و مجتمع سوخت برای این راکتور تولید نکند عملا راکتور آب سنگینی نخواهد داشت و چنین تاسیساتی مانند این است که ساختمانی ساخته شده باشد که فرد سازنده متعهد باشد به آن برق، آب و گاز وصل نکند که طبیعتا این ساختمان قابل استفاده نخواهد بود. تولید پلوتونیوم 238 به وسیله شتاب دهنده در میان روش هایی موجود برای تولید پلوتونیوم ۲۳۸، روشی وجود دارد که می توان به وسیله آن این نوع از پلوتونیوم را بیرون از راکتور و بدون نیاز به بازفراوری سوخت مصرف شده به وسیله شتاب دهنده تولید کرد؛ در این روش رادیو ایزوتوپ پلوتونیوم ۲۳۸ در اثر برخورد اورانیوم 238 با دوتریوم ایجاد می شود و به همین دلیل فرآیند تولید آن با فرآیند پلوتونیوم 239 که برای ساخت بمب اتم به کار می رود متفاوت است و به این شکل طبیعتا دیگر نباید بهانه ای برای هراس غرب از بمب اتم ایران وجود داشته باشد اما غربی ها به منظور جلوگیری از تولید پلوتونیوم با این روش هم در برجام چاره اندیشی کرده اند و به همین منظور ماده 24 پیوست یک برنامه جامع اقدام مشترک مقرر می دارد "به مدت 15 سال، ایران درگیر تولید یا دستیابی به فلز پلوتونیوم و یا اورانیوم یا آلیاژ آنها، و یا تحقیق و توسعه در خصوص فلزکاری (متالورژی) پلوتونیم یا اورانیوم (یا آلیاژ آنها) و یا قالب گیری، فرم دهی یا ماشین کاری پلوتونیم یا فلز اورانیوم را نخواهد شد" و در ادامه ماده 25 تاکید می کند "به مدت 15 سال ایران تولید، جستجو یا دستیابی به پلوتونیوم جدا شده، اورانیم با غنای بالا ) غنای بیشتر از 20 % اورانیوم 235 ( ، یا اورانیوم 233، یا نپتونیوم 237 ) بجز مواردی که به عنوان استانداردهای آزمایشگاهی و یا در دستگاه هایی که در آنها نپتونیوم 237بکار برده شده است) را نخواهد داشت" که براین اساس حداقل برای 15 سال تولید یا دستیابی به فلز پلوتونیوم، فلزکاری پلوتونیم و همچنین دستیابی به پلوتونیوم جدا شده برای ایران ممنوع است. هرچند کشور باید از هر روشی برای استفاده از فرصت های خود برای تولید پلوتونیوم استفاده کند ولی واقعیت این است که غربی ها اساسا پلوتونیوم را از لحاظ راهبردی عنصری ممنوعه برای ایران می دانند و تفکیکی بین پلوتونیوم تسلیحاتی و غیرتسلیحاتی قائل نخواهند شد همچنان که پلوتونیومی که قرار بود در راکتور اراک تولید شود نیز پلوتونیوم تسلیحاتی نبود اما آنها با آن مخالفت کردند. غربی ها که خود می دانند نوع پلوتونیوم تولید شده در قلب راکتور بر اساس مدتی که سوخت پس از خروج از قلب راکتور در چاله آب نگهداری می شود متفاوت خواهد بود و با وجود استدلالات فنی روشن مبنی براینکه پلوتونیوم تولیدی راکتور اراک به منظور استفاده در تسلیحات اتمی کاربرد نخواهند داشت اما وجود یک راکتور تحقیقاتی آب سنگین در اراک را که ممکن بود نوعی از پلوتونیوم را در ایران تولید کند قبول نکردند و اساسا فرایند بازطراحی راکتور اراک به منظور جلوگیری از دستیابی ایران به این عنصر ارزشمند اندیشیده شده است و در مجموع می توان گفت متن برجام به شکلی وضع شده که به اندازه کافی امکانات لازم را در اختیار غرب خواهد گذاشت تا بتوانند در مسیر دستیابی ایران به پلوتونیوم 238 محدودیت ایجاد کنند. جمع بندی همانگونه که مشاهده شد پلوتونیوم برخلاف آن چیزی که به ملت ایران معرفی شده، عنصری وحشتناک که فقط در بمب اتم قابل استفاده باشد نیست و جهان سال هاست که استفاده های بی شماری از این عنصر را در صنایع مختلف از فضا تا قلب انسان یافته است و پیش بینی می شود پلوتونیوم 238 به عنوان سوخت آینده راکتورهای جهان نقشی تعیین کننده در معادلات انرژی آینده داشت. اما نکته ای که در اینجا برای کشور ما حائز اهمیت است اینکه براساس برجامی که اکنون مراحل اجرایی خود را پشت سر می گذارد ایران مسیرهایی دستیابی واقعی خود برای استفاده از این عنصر ارزشمند را مسدود کرده و در شرایطی که برجام بازفرآوری پلوتونیوم را برای همیشه ممنوع می داند مسیر بهدست آوردن پلوتونیوم به وسیله شتاب دهنده نیز حداقل برای 15 سال مسدود است. در شرایطی که اگر ایران هم اکنون بخواهد مسیر دستیابی به پلوتونیوم را آغاز کند مطمئنا لازم است زمان چندین ساله ای را برای این منظور لحاظ کند می توان پیش بینی کرد این وقفه حداقل 15 سال به همراه محدودیت های دائمی در دیگر حوزه ها در میدان رقابت جهانی خسارت جبران ناپذیری را به کشور خواهد زد که میزان این خسارت برای آیندگان مملوس تر از اکنون خواهد. حال زمان آن فرارسیده است که دکتر صالحی که خود سابقه زیادی در صنعت هسته ای کشور دارند پاسخ دهند که آیا حرف حقی را که در بالا آمد به ملت ایران گفته اند و آیا همانگونه که در مجلس سوگند یاد کردند "ولله، ولله، ولله در مسایل هسته ای نه با کندی روبرو خواهیم شد نه با توقف و تحقیقاتمان سر جایش باقی است"؟
چهارشنبه ، ۲۹مهر۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: عصر امروز]
[مشاهده در: www.asremrooz.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 21]
-
گوناگون
پربازدیدترینها