محبوبترینها
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1831199829
راهبرد انرژي و سياست خارجي روسيه
واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: راهبرد انرژي و سياست خارجي روسيه
مقدمه
مسكو با التفات به كاهش توان نظامي (و عدم مناسبت آن در فضاي كنوني نظام بينالملل)، تنزّل موقعيت سياسي و مشكلات ساختاري اقتصاد روسيه و نيز متأثر از اصل كارآمدي ابزارها و استفاده از كارآمدترين آنها در رويكرد عمل‌گرايي خود، منابع انرژي را مهمترين برگ برندهِ اين كشور در عرصهِ رقابت‌هاي بين‌المللي مي‌داند و بر همين اساس در سال‌هاي اخير تلاش فزاينده‌اي را براي استفاده از منابع انرژي به عنوان سلاحي سياسي و اهرمي مهم در سياست خارجي مد نظر قرار داده است. پوتين در دوران هشت ساله رياست جمهوري خود به پشتوانهِ منابع عظيم انرژي روسيه و قيمت بالاي اين منابع در بازارهاي جهاني عزم خود براي تبديل اين كشور به ابرقدرت انرژي را جزم و براي عملياتي كردن آن رويكرد تهاجمي در پيش گرفت. به اعتقاد اين اولين بار طي بيست سال گذشته بود كه روسيه در سياست خارجي خود رويكرد تهاجمي در پيش مي‌گرفت. بر اين اساس تصميم پوتين به قطع گاز به اوكراين آغازِ راهبرد كلان تبديل روسيه به يك قدرت بزرگ از طريق منابع انرژي ارزيابي شد. پوتين همچنان خود را نسبت به تبديل روسيه به ابرقدرت انرژي متعهد مي‌داند و به نظر مي‌رسد اين تعهد به اظهارات او در سال 1999 كه طي آن مواد خام را اهرمي مهم براي احياء جايگاه قدرت بزرگ روسيه در عرصهِ بينالملل دانسته بود باز مي‌گردد. به همين واسطهِ تحليل‌گران، منابع انرژي و راهبرد ابرقدرت انرژي رامهمترين مؤلفهِ سياست خارجي روسيه حتي در دوران نخست‌وزير پوتين مي‌دانند.
1- اهميت منابع انرژي روسيه
ميزان منابع اثبات شده انرژي روسيه 21 درصد كل ذخاير موجود دنياست. اين منابع هم به لحاظ كيفيت و كميت و هم به لحاظ تنوع در سطح بالايي قرار دارد. ميزان ذخاير اثبات شدهِ نفت روسيه بيش از 74 ميليارد بشكه برآورد شده و اين در حالي است كه هنوز در دو سوم منطقهِ نفت‌خيز سيبري هنوز هيچ عمليات اكتشافي صورت نگرفته است. اين كشور 13 درصد ذخاير جهاني نفت و بيش از 36درصد ذخاير جهاني گاز را در اختيار دارد و هم اكنون با در اختيار داشتن سهم 11 درصدي از بازار صادرات نفت جهان پس از عربستان (7/14درصد) در مقام دوم قرار دارد. روسيه و كشورهاي حوزه‌خارج نزديك حدود 80 درصد توليد نفت خارج اُپك را در اختيار دارند كه روسه يه تنهايي 57 درصد اين ميزان را به خود اختصاص داده است. منابع نفت و گاز مهمترين منبع درآمد روسيه است. براساس گزارش بانك جهاني در ژوئيهِ 2004 افزايش توليد ناخالص داخلي روسيه عمدتاً متأثر از افزايش جهاني قيمت نفت و گاز و كاهش ارزش روبل بوده به نحوي كه حدود 75درصد توليد ناخالص داخلي و 75 درصد ارزش تجارت خارجي اين كشور از اين منبع تأمين ميشود و بيشتر بدهي‌هاي خارجي نيز به كمك همين درآمدها بازپرداخت شده است.
روسيه به عنوان اولين و بزرگ‌ترين توليدكنندهِ گاز و دومين توليدكنندهِ نفت جهان تنها قدرت مهم دنيا است كه از لحاظ منابع انرژي خودكفاست. در حال حاضر توليد روزانه نفت روسيه حدود 5/8 ميليون بشكه در روز است كه طبق پيش‌بيني‌ها اين رقم در سال 2015 به 11 تا 14 ميليون بشكه در روز خواهد رسيد. اتحاديهِ اروپا به عنوان بزرگ‌ترين بازار مصرف انرژي طرف اصلي موضوع امنيت انرژي روسيه است و در سال 2006 حدود 21 درصد نفت و 41 درصد گاز خود را از روسيه تأمين كرده است. براساس گزارش انجمن جهاني انرژي مصرف جهاني گاز تا سال 2030 به 97درصد ميزان كنوني افزايش مي‌يابد. طبق اين گزارش ميزان واردات گاز اروپا از روسيه از 41 درصد كنوني به 71درصد سال 2030 خواهد رسيد. خطوط لولهِ نفت و گاز روسيه به اروپاي مركزي و غربي شاهراه‌هايي هستند كه اقتصاد اين مناطق بدون آن قادر به فعاليت نيست. هم‌اكنون خطوط نفت روسيه در مسيرهاي داخلي حدود 46 هزار و در مسيرهاي خارجي حدود 9هزار كيلومتر است. پوتين با هدف تقويت هرچه بيشتر توان كشورش در معادلات انرژي جهان به افزايش هرچه بيشتر نقش مالكيتي و مديريتي دولت در بخش نفت و گاز اقدام و بسياري از مردان دولت خود را در مناصب بالاي شركت‌هاي بزرگ فعال در اين حوزه قرار داد و براي توان‌يابي هرچه بيشتر آنها در عرصهِ بينالملل (به ويژه شركت گاز پروم) سه هدف را در دستور كار اين شركت‌ها قرار داد.
1. تثبيت كنترل بر منابع گازي منطقهِ آسياي مركزي.
2. تثبيت و توسعهِ حضور در صنايع زيربنايي انرژي (از جمله خطوط لوله و پالايشگاه‌ها) حوزهِ خارج نزديك.
3. افزايش نفوذ در شركت‌هاي انرژي بين‌المللي به ويژه اروپايي. كرملين به خوبي آگاه است كه باقي ماندن روسيه در مقام يك عرضه‌كنندهِ عادي انرژي هرگز منتهي به تبديل اين كشور به يك عضو قدرتمند جامعهِ جهاني نخواهد شد و تنها يك كشور صادركننده مواد خام باقي خواهد ماند. پوتين با در نظر داشتن نياز كشورهاي مختلف اعم از شرق و غرب به منابع انرژي روسيه درصدد تبديل اين كشور به ابرقدرت انرژي و صنايع مرتبط با آن برآمد و براي تحقق اين هدف دو اصل؛ معرفي روسيه به عنوان يك عرضه‌كنندهِ باثبات انرژي در بازار جهاني و نوسازي صنايع نفت و گاز خود را بطور جدي مدنظر قرار داد.
2- راهبرد ابرقدرت انرژي
روسيه به خوبي از افزايش بيش از پيش نقش انرژي در معادلات اقتصادي و سياسي جهان، موضوع امنيت انرژي در قرن انرژي (قرن 21) و دغدغه‌هاي اقتصاد جهاني و بسياري از كشورها در اين خصوص آگاه است و مي‌داند كه هر كشوري به منابع انرژي تسلط بيشتري داشته باشد مي‌تواند روابط خود با ساير كشورها را از موضع برتر مورد توجه قرار دهد. روسيه با بهره‌گيري از همين اهرم پس از وقفهِ چند ساله پس از فروپاشي شوروي تحركات جديدي را با هدف تقويت جايگاه اقتصادي و سياسي خود در حوزهِ خارج نزديك، اروپا و شرق آسيا آغاز كرد و درصدد است موقعيت سياسي و قدرت چانه‌زني خود را در عرصهِ بينالملل از همين طريق افزايش دهد. به همين واسطه در سال‌هاي اخير ديپلماسي انرژي با هدف تبديل روسيه به ابرقدرت انرژي به عنصر اصلي راهبرد سياست خارجي دولت پوتين تبديل شده است.
نشست سران گروه هشت در روسيه در سال 2006 وضعيت فرصت و آزمون پيش روي روسيه نهاد. آزمون از اين جهت كه روسيه بايد با استفاده از اين مجال، شايستگي خود به عنوان عضو دائم اين نهاد به اثبات مي‌رساند و فرصت از اين جهت كه روسيه مي‌توانست به عنوان رئيس اين نشست در تعيين دستور جلسات آن از خود ابتكار عمل نشان دهد. هرچند بحث امنيت انرژي از سال 1975 به‌طور رسمي در دستور كار نشست‌هاي سران گروه هشت بوده، اما در آستانه اين نشست با توجه به بحران چندي پيش گاز ميان روسيه با اوكراين و بلاروس و به تبع آن با اتحاديهِ اروپا و نيز فضاي اقتصاد بينالملل از اهميت بالايي برخوردار شده بود. روسيه با همين ملاحظه با طرح مسأله امنيت انرژي در اين نشست كه در آن موقعيت برتر و ساير اعضا در اين خصوص نگراني‌هايي داشتند، تلاش كرد همتايان خود در اين نشست را مجاب كند با آن به عنوان يك عضو برابر رفتار كنند. برخي معتقدند با توجه به ضعف‌هاي اقتصادي روسيه و اين واقعيت كه گروه هشت مجموعه‌اي متشكل از كشورهاي بسيار توسعه يافته است، ايجاد بحران انرژي در مقطع زماني قبل از اين نشست (با اوكراين) با طرح موضوع امنيت انرژي در آن از سوي مسكو بي‌ارتباط نبود و اين بحران از سوي روسيه و با هدف افزايش وزن و اهميت خود در اين نشست انجام گرفته شد.
كارشناس آكادمي دفاعي بريتانيا معتقد است پوتين تصميم خود به استفاده از انرژي به عنوان سلاح سياسي را در سندي كه از سوي كرملين در سال 2003 تحت عنوان 2020 منتشر شد علني كرد. در اين سند منابع انرژي ارزيابي و تأكيد شده؛ به اعتقاد او روسيه در اين سند تلاش كرده به طرف‌هاي خود به‌ويژه به غرب بفهماند ، گذشته است.
منابع انرژي، سلاح سياسي نيرومندي براي روسيه در كشمكش قدرت با طرف‌هاي خارجي، در شرايط كنوني، مهمترين ابزار تعامل برتر روسيه با غرب و ابزاري براي چانه‌زني از موضع برتر است. افزايش فزايندهِ نياز اتحاديه اروپا، آمريكا و كشورهاي شرق به منابع انرژي و كمبود جايگزين براي متنوع كردن منابع واردات خود در اين زمينه، بستر مناسب براي روسيه در استفاده از منابع انرژي خود نه تنها براي ارتفاع مقاصد اقتصادي، بلكه براي تأمين اهداف سياسي و راهبردي كلان‌تر را فراهم آورده است. روسيه تلاش مي‌كند از اين برگ برنده در تعامل خود با ساير كشورها به نحو مطلوبي بهره گيرد و با كنترل بخشي از بازار انرژي نقش يك بازيگر مهم سياسي و ژئوپوليتيكي جهاني را با موفقيت ايفا كند. پوتين با آگاهي از اين توان بود كه منابع انرژي روسيه را و شركت گازپروم را در حوزهِ انرژي ناميد. پوتين درصدد بود معادلهِ نامتوازن را به كمك اهرم انرژي متوازن، شائبه روسيه، مرد بيمار اروپا را رفع و كشورش را به عنوان يك قدرت سياسي و اقتصادي مهم در عرصهِ بينالملل معرفي كند. اتحاديهِ اروپا تقريباً هيچ جايگزيني براي گاز روسيه ندارد و با توجه به نياز فزاينده و نقش اين منبع در جريان عادي اقتصاد آن، با هدف تأمين امنيت انرژي خود اقدام به تدوين كرده و از روسيه خواست به اين منشور بپيوندد، اما روسيه با آگاهي از نقش قابل ملاحظهِ انرژي در معادلات اقتصادي و سياسي بينالملل به راحتي حاضر به پذيرش محدوديت در نقش‌آفريني خود در اين زمينه نيست. در همين رابطه طي مقاله‌اي در روزنامهِ نيويورك تايمز با اين عبارت كه -20 آن است>، به اين مهم اشاره كرد.
مسكو كه پس از فروپاشي شوروي در بسياري از زمينه‌ها با موضع‌گيري‌هاي منفعلانه تسليم پيشروي‌هاي غرب شده بود، در حال حاضر با اتكاء به قدرت منابع انرژي خود تا حدودي به قدرت سلبي در برابر فشارهاي غرب دست يافته و باتقويت موقعيت سياسي خود در اين زمينه تلاش مي‌كند از ابزار انرژي به عنوان يك اهرم قدرت ايجابي نيز استفاده كند. كاندوليزا رايس در همين رابطه در سخنراني خود در آوريل 2006 در مجلس سناي آمريكا اظهار داشت؛ او درخصوص استفاده سياسي روسيه از ابزار انرژي گفت؛ ديك چني نيز در سفر آوريل 2006 خود به قزاقستان تأكيد كرد؛
با اتكاء به همين قدرت بود كه پوتين از رئيس شركت گازپروم كه آوريل 2006 در واكنش به فشارها و دخالت‌هاي اتحاديهِ اروپا در سياست انرژي روسيه، مخالفت آن با سياست اين كشور در متنوع كردن مشتريان خود، فشار براي پذيرش منشور انرژي اروپا و فشار به روسيه براي پذيرش استفاده ساير كشورها از خطوط لولهِ آن تهديد به تغيير مسير لولهِ گاز روسيه از اروپا به آسيا كرده بود، دفاع كرد و اين تهديد نيز در سال 2007 با نهايي شدن مسير اصلي خطوط انرژي روسيه از اروپا به آسيا عملي شد. از زماني كه روسيه از اهرم انرژي در برابر اروپا استفاده كرده، طرح مباحث نقض آزادي‌هاي مدني، سياسي و حقوق بشر از سوي غرب عليه روسيه پرهزينه شده و به همين واسطه لحن انتقادآميز مقامات غرب با روسيه تا حدودي تلطيف شده است. براي مثال در نشست سران اتحاديهِ اروپا و روسيه در فنلاند كه موضوع امنيت انرژي در اولويت مباحثات قرار داشت، هيچ يك از رهبران اروپايي درخصوص قتل واكنش انتقادآميزي نشان ندادند، حال آنكه اين گونه وقايع در گذشته همواره محل بحث طرفين بود.
اقدام روسيه در قطع گاز به اوكراين و بلاروس نمايش قدرت در حال ارتقاء ژئوپوليتكي روسيه بود. پس از آن نيز روسيه تلاش كرده اين توان را به كمك خطوط لوله و منابع انرژي خود در گسترهِ خارج نزديك تقويت و كنترل و نفوذ خود بر اين حوزه را به كمك همين اهرم تداوم بخشد. طي اين سال‌هارفتار روسيه با اتكاء به همين اهرم با كشورهاي حاضر در اين حوزه از جمله گرجستان، اوكراين و مولداوي كه تمايلات واگرايانه از روسيه نشان داده‌اند همواره از موضع قدرت بوده است. در همين راستا روسيه در ژانويهِ 2006 با قطع موقت گاز به اوكراين و در نتيجه اختلال در عرضهِ گاز به اروپا به كشورهاي حوزهِ خارج نزديك و نيز قدرت‌هاي اروپايي هشدار داد نبايد منافع اين كشور را ناديده بگيرند. ، تحليل‌گر مستقل مؤسسهِ همگرايي بورو - آتلانتيكي در اين باره اظهار داشت: بر اوكراين ارزيابي كرد. به عقيدهِ برخي روسيه با اتكا به همين اهرم بود كه توانست روند به اصطلاح انقلاب هاي رنگي را متوقف و آن را محكوم به شكست كند. دولت روسيه يك سال و نيم پس از گذشت به اصطلاح انقلاب تاريخي اوكراين چنان دولت طرفدار غرب در اوكراين را تحت فشار قرار داد كه با تضعيف آن نهايتاً دولت طرفدار روسيه به قدرت بازگشت. بكارگيري همين اهرم در گرجستان نيز دولت سا آكاشولي را با فشار و بحران اقتصادي قابل ملاحظه‌اي مواجه كرده است.
روسيه از توانمندي خود در بخش انرژي براي افزايش موقعيت سياسي و ژئواكونوميكي خود در شرق آسيا نيز استفاده مي‌كند. وزير انرژي و صنايع روسيه اكتبر 2005 اعلام كرد كشورش درصدد است صادرات منابع انرژي خود به آسيا را طي 10 سال آينده به 6 برابر ظرفيت موجود افزايش دهد. روسيه سه پروژه بزرگ ساخالين يك و دو و پروژه ايركوتسك با هدف تأمين نفت و گاز مصرفي كشورهاي شرق دور از جمله چين، ژاپن، كرهِ جنوبي و شمالي در دست اقدام دارد. روسيه از اين طريق كه انتفاع همهِ طرفين آن را در بر خواهد داشت درصدد است شالودهِ همكاري و مشاركت دراز مدت در منطقهِ شمال شرق آسيا را مورد تأكيد قرار داده و خود را به عنوان يك طرف مهم سياسي و اقتصادي در فرايند توسعهِ پرشتاب منطقه شرق آسيا معرفي كند. اجراي اين پروژه‌ها هر دو هدف روسيه در بخش انرژي (نوسازي صنايع نفت و گاز از طريق جذب سرمايهِ خارجي و صدور مطمئن نفت و گاز به بازار جهاني) را محقق و جايگاه آن را در معادلات سياسي و ژئواكونوميكي شرق دور آسيا تحكيم خواهد بخشيد.
نتيجه‌گيري
هدف مهم كرملين تسريع فرآيند نوسازي روسيه به منطور جبران پس‌رفت‌هاي آن از جايگاه بايستهِ اين كشور در نظام بينالملل است. تحقق اين امر تا حدود زيادي مستلزم عدم تقابل‌گرايي در فضاي وابستگي متقابل، همكاري و تعامل مثبت با همهِ طرف‌ها است.
سياستمداران جديد كرملين نيز بايد توجه داشته باشند كه در فضاي وابستگي متقابل فعلي نظام بينالملل ديدگاههاي تعارضي دورهِ جنگ سرد و بازي صفر كه منافع ملي را در تضاد با منافع محيطي تغيير مي‌كرد، مقبوليت خود را از دست داده و در اين فضا، منافع ملي در صورتي به بهترين نحو محقق خواهد شد كه با شناخت دقيق تحولات داخلي و بين‌المللي بتوان به سازگاري تعديل شده‌اي بين منافع ملي و بين‌المللي دست يافت.
پي‌گيري راهبرد ابرقدرت انرژي بدون توجه به منافع ساير كشورها و اقدام نابجا و گسترده در استفاده از انرژي به عنوان ابزاري سياسي وجههِ روسيه در اقتصاد جهاني به عنوان يك تأمين كنندهِ باثبات منابع انرژي را مخدوش مي‌كند كه اين امر در بلند مدت با تأثير منفي بر روابط تجاري و اقتصادي روسيه با شركاي خارجي خود به ويژه اتحاديهِ اروپا (به عنوان بزرگ‌ترين شريك تجاري آن) مي‌تواند فرايند توسعهِ اقتقصادي اين كشور را با مشكل مواجه كند. روسيه بايد به اين مهم توجه كند كه كشورهاي اروپايي علي‌رغم وابستگي به منابع انرژي اين كشور همانند گرجستان و اوكراين منفعل نيستند و در واكنش به سياست تهاجمي انرژي روسيه مي‌توانند از طريق ديگر به اين كشور فشار بياورند.
از سوي ديگر تنظيم رفتار سياسي و پي‌گيري راهبرد ابرقدرت انرژي با اتكاء به درآمدهاي بي‌ثبات حاصل از فروش منابع نفت و گاز مي‌تواند آسيب‌پذيري روسيه در عرصهِ بينالملل را افزايش دهد.
سه شنبه 7 خرداد 1387
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: اطلاعات]
[مشاهده در: www.ettelaat.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 356]
-
گوناگون
پربازدیدترینها