واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین:
نسخههای متعددی برای درمان یک پدیده ایرانیان به سبک زندگی ـ چه در حوزه نظر و حوزه عمل و چه در مقام نقد و تحلیل ـ چگونه فکر میکنند. چرا ایرانیها به بحث سبک زندگی توجه میکنند؟ چه مشکلی در ما وجود دارد؟ سبک زندگی برای کسانی مهم است که به تغییرات زندگی توجه دارند. آیا ما الان از حجم آسیبها و ناهنجاریها آگاه شده ایم؟
به گزارش جام جم آنلاین، وقتی می گوییم سبک زندگی یک نگاه جهانشمول است که همه انسان ها ذیل آن قرار می گیرند مانند وضع مدرن و یکی هم به معنای روش بهتر زیستن است که می تواند مجموعه ای از ارزش ها و هنجارها باشد. ما به سبک زندگی چگونه نگاه می کنیم؟ و در مدتی که به سبک زندگی توجه کرده ایم به کدام یک از این دو مورد بیشتر توجه داشته ایم؟ یک پاسخ، روان شناسانه است. در این رویکرد ما انسان ها را به دنبال آرامش و آسایش بیشتر می دانیم. به فرد نگاه می کنیم یا این که فرد تعطیلات یا نظم خاصی دارد. پاسخ دوم اقتصادی ـ جامعه شناسی است. در این نگاه روابط جمعی دچار مشکل شده است و می خواهیم این مناسبات را بفهمیم و نسخه ای برایش عرضه کنیم. یعنی ما در صحبت کردن، رانندگی و مناسبات جمعی زندگی روزانه دچار مشکلاتی هستیم. اینها به وجه جمعی زندگی ما برمی گردد یعنی ما چه کنیم که دیگران حقوق ما را نادیده نگیرند و ما بتوانیم زندگی راحت تری داشته باشیم و یک وضع تنش زای اجتماعی را تجربه نکنیم. از این زاویه ما هنوز به درستی نمی دانیم مشکلات ما کجاست. در نگاه روان شناسانه می گوییم مشکل ما مثلا حرص و طمع است اما در نگاه جامعه شناسانه بسیار ساده انگارانه می گوییم مشکل قانون و حکومت است. حوزه اقتصادی هم باز به وجه جمعی آن یعنی جامعه شناسی اقتصاد برمی گردد و می گویند چون سبک زندگی عمدتا به حوزه اقتصاد و مصرف مرتبط است گاهی این مصرف را مناسبات جمعی می بینیم و گاهی از این منظر نمی بینیم. مثلا چرا بانک ها این گونه رفتار می کنند؟ چرا من نمی توانم از فواید اقتصادی کشور بهره مند شوم؟ پس حوزه ای است که در آن دو بعد اجتماعی و اقتصادی به هم تنیده هستند. سبک زندگی از دریچه متفاوت پاسخ سوم فلسفی است. ما در ایران هیچ دریچه ای برای سبک زندگی از لحاظ فلسفی نگشوده ایم. یعنی نمی دانیم در سبک زندگی چه چیزی مهم است و نمی دانیم انسان ها باید در زندگی چه چیزی را مورد جستجو قرار دهند.آیا سبک زندگی به سادگی قابل دستیابی است یا مدیون مدت طولانی از نگاه به جامعه است؟ آیا می توان از سنت و مواریث جدا بود و نوع نگاه دیگری را شکل داد؟ آیا ما به لحاظ فلسفی می توانیم این نگاه را شکل دهیم؟ نگاه فلسفی نگاه به بنیان ها و کلان تر است. چنان که درباره آزادی یک بار می پرسیم این جامعه آزادی دارد و یک بار می پرسیم علل آزادی چیست و به چه چیزی آزادی می گوییم؟ پاسخ چهارم، پاسخ فرهنگی است. پاسخ فرهنگی عناصر نیرومندی دارد. عنصر مهمش این است که می تواند فهم کند زندگی چه چیزی است. زندگی چیزی است که ما انسان ها آن را می سازیم. در نگاه فرهنگ ما می توانیم فهم درستی از زندگی داشته باشیم و زندگی را امری می دانیم که می توانیم آن را تغییر دهیم و درمان کنیم و به مقابله با ناهنجاری های آن برویم. زندگی، بیرون از ما نیست و ما آن را شکل داده ایم. عنصر مهم دوم این است که ما ناهنجاری ها، تباهی ها و رذالت ها را به دیگران ارجاع نمی دهیم و نمی گوییم این تقدیر بوده است یا مربوط به ژن ماست و آن را به نگاه روان شناسانه فرونمی کاهیم. ما در این نگاه نمی گوییم این ملت این گونه است و نمی شود کاری کرد. برصدر نشینی فرهنگ هیچ جامعه ای بیرون از قاهریت فرهنگ نیست. فرهنگ می تواند در صورت در صدر نشستن بسیاری از موضوعات را رصد کند و راه گریز برای جوامع را طراحی کند. سوم این که نگاه فرهنگ، قداست را از زندگی بیرون می برد. این گونه نیست که بگوییم این شیوه زندگی مقدس است و باید ثابت بماند. هیچ روشی از زندگی مقدس نیست و همه روش ها می توانند در آزمون تجربه و نقد قرار بگیرند. چون فرهنگ خود تغییر پذیر است، این ظرفیت را در سبک زندگی شکل می دهد که ما می توانیم حسب امیال و خواسته های مطلوب و معقول جامعه، زندگی را تغییر دهیم. ما تا به حال به پاسخ اول و دوم اندیشیده ایم. شاید به همین علت است که نتوانسته ایم در مشکلاتمان راه درست درمان را پیدا کنیم. درخصوص زندگی به نظر من درمان پاسخ خوبی نیست؛ چرا که درمان با تجویز سر و کار دارد. وقتی می گوییم درمان کنیم یعنی می خواهیم دستوری بدهیم. مراد من از درمان این است که کندوکاو و پرسشگری کنیم و به خود اجازه دهیم بگوییم جامعه ما دچار مشکلاتی است. جامعه ما جامعه ای است که انبوهی از فضایل و رذایل در آن جمعند و ما نباید اینها را با هم ببینیم. پس این به ما امکان می دهد جامعه را همچون پدیدار نگاه کنیم. به عنوان پدیده ای که در دست مطالعه قرار می گیرد. ما باید نگاه فلسفی و فرهنگی را در کنار هم داشته باشیم. در نگاه فلسفی به بنیان ها و شالوده سبک زندگی نگاه می کنیم و در نگاه فرهنگی باید بتوانیم نقدها و آسیب را رصد کنیم. می شود گفت چنین مطالعه ای در ایران تاکنون به صورت اندکی انجام شده است و می تواند دستاویز مهمی برای مطالعه در این باره باشد. دکتر قاسم پورحسن استاد دانشگاه علامه طباطبایی
 
سه شنبه 21 مهر 1394 ساعت 03:45
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جام جم آنلاین]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 33]