واضح آرشیو وب فارسی:فارس:
پیشینه روزنامهنگاری در افغانستان؛ «شمسالنهار» نخستین نشریه
هر چند بنا به اعلام برخی مورخین، قبل از «شمسالنهار» نشریهای دیگری به نام «کابل» در زمان «امیرمحمد اعظم خان» به مسئولیت «سید جمالالدین» منتشر میشده اما به باور اغلب افراد، اولین نشریه در افغانستان «شمسالنهار» است.
به گزارش خبرنگار سایت افغانستان خبرگزاری فارس، به باور صاحبنظران و تاریخ نویسان، «سید جمالالدین» به «امیر شیرعلی خان» پیشنهاد کرد تا در افغانستان نشریهای منتشر شود و امیر نیز با پذیرش پیشنهاد وی دستور انتشار شمسالنهار را داد. شمسالنهار در 16 صفحه و در ماه 2 و یا 3 مرتبه منتشر میشد، مقالات و مطالب این نشریه عمدتا توسط «عبدالقادر پیشاوری» و تعدادی از مترجمها نوشته میشد. پس از مرگ امیر شیرعلی خان، «عبدالرحمن» با حمایت انگلیسیها به قدرت رسید و شمسالنهار نیز از چاپ بازماند؛ اما پس ازمرگ عبدالرحمن و با به قدرت رسیدن «امیرحبیب الله خان» دوران تازهای برای مطبوعات افغانستان بوجود آمد و از آن به نام شکلگیری مطبوعات نوین یاد میشود. دوره «حبیب الله خان» در سال 1901 میلادی و همزمان با به قدرت رسیدن امیر حبیب الله خان نشریه دیگری به نام «سراج الاخبار» پا به عرصه مطبوعات افغانستان گذاشت و این اولین نشریه بود که به ترویج اندیشه نوین تجدد طلبانه مبادرت ورزید. این نشریه که در هر 15 روز یکبار منتشر میشد، تنها نشریهای بود که اندیشههای تجدد طلبانه و اصطلاحات جدید سیاسی و فرهنگی را وارد جامعه افغانستان کرد و به همین سبب بود که «محمود طرزی»، مدیر مسئول این نشریه لقب «پدرژورنالیزم» این کشور را از آن خود کرد. سراج الاخبار بیشتر به نشر اندیشههای ملیگرایانه و ضد انگلیسی میپرداخت و همین امر نیز سبب شد که این نشریه پس از 8 سال فعالیت توسط فشارهای انگلیس از چاپ باز ماند. دوره «امان الله خان» با روی کار آمدن امانالله روزنامهنگاری مورد توجه بیشتر قرار گرفت و نشریههای جدیدی از جمله «ارشاد النسوان» (اولین مجله زنان افغانستان)، «سراج الاطفال»، «امان افغان»، «ستاره افغان»، «پشتون ژغ»، «انیس»، «اردو» و برخی نشریههای دیگر در این دوره در جمع نشریههای افغانستان افزوده و رادیو نیز در همین دوره (سال 1318 هـ. ش) فعالیت رسمی خود را دراین کشور آغاز کرد. در دوره امان الله خان کارهای دیگری نیز در راستای بهبود وضعیت مطبوعات در افغانستان برداشته شد، نخستین قانون مطبوعات و همچنان بندهای در قانون اساسی (نظام نامه) این کشور در مورد مطبوعات گنجانده شد. براساس قانون مطبوعات و بند 11 قانون اساسی افغانستان حق تأسیس نشریه در این کشور فقط به دولت و اتباع افغانستان داده شد. دوره «ظاهرشاه» در دوره ظاهرشاه فضا برای کار روزنامهنگاری در افغانستان بازتر شد و تعداد روزنامهها نیز افزایش یافت؛ روزنامههای «هیواد» به زبان پشتو و «کابل تایمز» به زبان انگلیسی، و همچنان اقداماتی هم در راستایی تأسیس ایستگاه تلویزیونی نیز برداشته شد. در دوران ظاهر شاه و در سال 1343 هـ.ش. ریاست مطبوعات به وزارت مطبوعات ارتقاع یافت و در همین سال قانون مطبوعات افغانستان نیز به تصویب مجلس ملی این کشور رسید. دوره «داودخان» در دوره زمامداری داود خان اتفاقی خاصی در عرصه روزنامه نگاری در افغانستان رخ نداد و مهمترین کاری که دراین دوره و در سال 1357 هـ.ش. انجام شد، نشریات امتحانی برای تلویزیون در این کشور بود. دوره کمونیستی در سال 1357 پس از کودتای هفتم اردیبهشت در کابل، نظام مطبوعاتی افغانستان به شدت تغییر پیدا کرد و بسیاری از نشریات توقیف و تنها نشریههای اجازه انتشار داشتند که اندیشهها و آرمانهای کمونیستی را منعکس میکردند. مهمترین نشریههایی که در دوران احزاب کمونیستی در افغانستان منتشر شد، میتوان به نشریه «دثورانقلاب» به زبان پشتو، «پیام»، «حقیقت انقلاب» و «حقیقت سرباز» نام برد. البته برخی صاحب نظران دوران حکومت «نجیب الله» را از دورههای دیگر زمامداران کمونیستی مستثنی قرار دادهاند؛ زیرا به باور آنان در این دوره بر اثر اتخاذ سیاستهای تنشزا تا حد زیادی قوانین حاکم بر مطبوعات تغییر کرد. نشریههایی که دراین دوره منتشرشر میشد را «اخبار هفته» و «سباوون» با سردبیری «ظاهر طنین» نمایند فعلی افغانستان در سازمان ملل متحد، «شوخک، و «آزادی» هرکدام به مدیریت «عبدالعزیز مختار» و «غلام سخی غیرت» و برخی نشریههای دیگر تشکیل میدادند. دوران نجیبالله از دورههای ارزشمند برای مطبوعات افغانستان محسوب میشود؛ زیرا در این سالها تا پیروزی مجاهدین گروههای جهادی در داخل و خارج کشور از جمله ایران و پاکستان با انتشار صدها نشریه با تیراژهای متفاوت تجربه متفاوتی را در تاریخ مطبوعات این کشور رقم زدند. دوران مجاهدین با پیروزی مجاهدین و فروپاشی نظام کمونیستی در افغانستان، روزنامه و روزنامهنگاری تا حد زیادی از رونق سابق خود افتاد و فقط چند روزنامه به نامهای «کابل»، «بالاحصار»، «صبح امید»، «شهر» و نشریههای گروههای جهادی در این دوره کماکان به انتشار خود ادامه دادند. با آغاز جنگهای داخلی در افغانستان روزنامهنگاری افول کرد و تعداد زیادی از نویسندگان و اصحاب قلم از این کشور خارج و به کشورهای همسایه مهاجرت کردند. با تسلط طالبان، رسانه و مطبوعات در افغانستان دچار یک رکود بیسابقه در تاریخ این کشور شد و رسانههای تصویری از جمله تلویزیون به طور کل از بین رفت و تنها رسانهای که در زمان طالبان نشریه داشت رادیو صدای شریعت (رادیوی تبلیغاتی طالبان) و یک هفتهنامه با همین نام و با همین محتوا بود. در این دوره برخی نشریههای قدیمی افغانستان از جمله «هیواد» و «انیس» در کابل و «اتفاق اسلام» درهرات نیز به طور نیمه و نصفه فرصت چاپ پیدا کردند؛ اما این نشریهها نیز به طور کلی مواضع و دیدگاه امارت اسلامی افغانستان را منعکس میکردند. پس از طالبان پس از فروپاشی نظام طالبان و روی کار آمدن دولت جدید به رهبری «حامد کرزی» سیلی از روزنامهها و رسانههای صوتی و تصویری در افغانستان با گرایشهای مختلف عرض اندام کردند. طبق آخرین گزارشها هم اکنون در افغانستان بیش از 100 تلویزیون، 200 شبکه رادیویی و بیش از 300 نشریه چاپی فعالیت دارد. انتهای پیام/
94/07/14 - 12:09
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 34]