واضح آرشیو وب فارسی:فارس: در لابلای تاریخ/32
نظری بر پیشینه ورود مهاجرین افغانستانی به ایران- بخش پنجم
قندهاریها گروه دیگری از مهاجرین افغانستانی ساکن در مشهد بودند که شغلهای مختلفی همچون تجارت و خادمی حرم رضوی را برعهده داشته و از خود آثار و موقوفات زیادی بجا گذاشتند.
به گزارش خبرنگار سایت افغانستان خبرگزاری فارس، در قسمتهای گذشته، به جدایی افغانستان از ایران، و آغاز مهاجرت افغانستانی به ایران در زمان ناصرالدین شاه اشاره شد. همچنین در قسمت گذشته این مطلب، پیشینه حضور هراتیها در شهر مشهد و نقش آنها در فعالیتهای اقتصادی، سیاسی و اجتماعی مورد تحلیل و ارزیابی قرار گرفت. در این قسمت به پیشینه حضور مهاجرین قندهاری در مشهد و نقش آنها در فعالیتهای اقتصادی و اجتماعی، با استفاده از نظرات «علی نجف زاده»، پژوهشگر و محقق ایرانی و نویسنده کتاب «گروه های مهاجر به مشهد از صفویه تاکنون» اشاره خواهد شد. قندهاریها، گروه دیگری از افغانستانیهای مشهد بودند. با اینکه در قندهار جمعیت شیعه زیاد نبود، ولی برخی از آنها از دوره مختلف از زمان قاجار به بعد به صورت پراکنده به سوی ایران رهسپار شدند. بر اساس تحقیقات نجف زاده، تعداد پراکنده قندهاریهای مشهد را باید شیعیان و ساداتی دانست که به قصد زیارت و تجارت به مشهد آمده و ساکن این شهر شدهاند. اسامی برخی از قندهاریهای مقیم مشهد در دوره قاجار از لابلای وقفنامهها و مستمری بگیران آستان قدس به دست آمد که چند تاجر مشهور هم در میان آنها هست. تجار قندهاری در ایران حاجی مهدی قلی خان پسر حاجی طاهر قلی خان قندهاری یکی از تجار مهم مشهد در سال 1272قمری بود که از طریق هرات با بخارا تجارت میکرد. یکی دیگر از تجار قندهاری مقیم مشهد به نام حاجی محمد مهدی در سال 1293 قمری، مالک باغ خونی در مشهد بود. حاجی غلامعلی قندهاری یکی دیگر از تجار مهم مشهد در زمان قاجار بود که سرچشمهای در اطراف «شاندیز» به نامش نامگذاری و معروف بود. در روزنامه «سفر خراسان» آمده است که ناصرالدین شاه هنگام سیاحت در شاندیز به سرچشمه حاجی غلام علی قندهاری رسید و از پیران کهنسال شنید که وی را مردی بازرگان و جواهرفروش و صاحب مکنت معرفی کردند که در کمال عزت و جلال زندگی کرد و در اواخر عمر دست از تجارت و مکنت شست و در کنار چشمهای منزوی گشت و باغی و سایبانی برای خویش مهیا ساخت و به ریاضت مشغول شد تا عمرش به پایان رسید. حاجی عبدالسلام قندهاری مشهورترین تاجر دیگر قندهاری در مشهد بود که در محله سجده گاه مشهد سکونت داشت و دالانی نیز به نام وی وجود داشت؛ وی مالک نیمی از یک رشته قنات میل کاریز در خارج دروازه «نوغان» و نصف کل مزرعه جنب دروازه واقع در بلوک تبادکان بود. موقوفات قندهاریها قندهاریها نیز مانند هراتیها هر چند کمتر موقوفاتی را از خود در مشهد به یادگار گذاشتهاند. حاجی «عبد السلام» قندهاری که از مشهورترین تجار بود، هر چند خودش چیزی را وقف نکرد، ولی فرزندانش حاجی عبدالکریم و حاجیه زهرا موقوفات بزرگی از املاک پدر را وقف کردند. دختر عبدالسلام قندهاری، در سال 1316 قمری املاک خود را به برادرش انتقال داد و برخی را از جمله قطعه باغ انگور «امین آباد» واقع در خارج دروازه قوچان، و یک سهم مشاع ملکی از مدارس و دو سهم کل یک آسیاب مشهور به آسیاب النگ یاقوتی را وقف کرد. بر اساس تحقیقات علی نجف زاده، شاید زمین قندهاری که قنات آب میرزا در آنجا ظاهر میشد متعلق به همین تاجر قندهاری باشد. حاج «سیدرضا قندهاری» پسر محمد یکی دیگر از واقفان بزرگ قندهاری است که در وقف نامه قندهاریالاصل و مشهدی المسکن آمده است. موقوفات وی بیشتر در تون است، ولی در مشهد نیز هشت جوی انگور و یک قطعه «دالستان» خود را، برای عزاداری خامس آل عبا در شبهای قدر وقف کرد. کربلایی عبدل قندهاری پسر «صدقی زینل» و فرزندان حاج آقا «محمد مدرس قندهاری» به نامهای شیخ «سلیمان عطار» و شیخ حافظ از دیگر واقفان قدیم قندهاری در مشهد بودند. این دو برادر یک حیاط واقع در محله سر شور مشهد را برای عزاداری حضرت سید الشهدا(ع) در نهم شوال 1350 وقف کردند. مستمری بگیران قندهاری همه قندهاریهای مشهد نیز ثروتمند و واقف نبودند و اسامی بسیاری از قندهاریهایی که از آستان قدس مقرری و مواجب و شهریه می گرفتند، نیز وجود دارد. طبق اسناد سال 1304قمری که نجف زاده به آنها اشاره کرده است، «سید محمد پسر سید احمد قندهاری» در ماه رمضان پنج هزار قران نقد و پانزده من نان دریافت میکرده است. «سید ابوطالب قندهاری» نیز مبلغ یک تومان وجه نقد و 10 من نان برای ماه رجب دریافت کرده است. خانم «صغری بیگم قندهاری» نیز 20 من نان برای ماه رجب دریافت نموده و برخی نظیر «حاجی محمد حسین قندهاری» نیز برای ماه شعبان تنها دوازده تومان مقرری دریافت کرده است. نکته بسیار جالب این که برای دوره قاجار و به طور مثال در برآورد اسناد شهریه و کمک بگیران ماه رجب 1304 قمری، مشخص شد از بین پانزده مورد افراد با خاستگاههای مختلف، قندهاریها با 3 مورد بیشترین تعداد را داشتند که نشان میدهد وضعیت اقتصادی این مهاجران چندان مناسب نبوده و آستانه نیز توجه ویژهای به آنان داشته است. خدام قندهاری آستان قدس یک قندهاری به نام «حاج عبد الغفار» فرزند «حاجی محمد ابراهیم قندهاری» نیز در تشکیلات آستانه فعالیت میکرد و خادم کشیک دوم بود که در 8 جمادی الاولی 1315قمری پای یک وقفنامه را مهر کردهاست. سفیر قندهاری ایران در افغانستان در سال 1286 قمری و بعد از تسلط کامل «امیر شیر علی خان» بر افغانستان که همزمان بود با دوره ناصرالدین شاه قاجار، دولت ایران سفیری به افغانستان فرستاد با نام «سید ابوالحسن شاه قندهاری» و آنگونه که در کتاب «گزارش سفارت کابل»، آمده است، «سید ابوالحسن قندهاری» پیش از ورود به ایران، حکیم باشی قندهار بوده و در ضمن برای دولتمردان قاجار واقعه نگاری میکرده است و به همین علت ترک دیار کرده و به ایران میآید. انتهای پیام
94/07/05 - 10:03
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 18]