واضح آرشیو وب فارسی:فارس: در لابلای تاریخ/30
نگاهی بر پیشینه ورود مهاجرین افغانستانی به ایران-بخش سوم
خرید زمین از سوی تجار در دوران مشروطه به اوج خود رسیده که در این دوره مهاجرین افغانستانی اغلب از شهر هرات هستند.

به گزارش خبرنگار سایت افغانستان خبرگزاری فارس، در زمان ناصرالدین شاه قاجار بود که وضعیت جغرافیایی مرزهای ایران و افغانستان تثبیت شد و تفاوتی بین ایران و افغانستان بوجود آمد. در قسمتهای گذشته، به جدایی افغانستان از ایران و آغاز مهاجرت افغانستانیها به ایران در زمان ناصرالدین شاه اشاره شد. همچنین در قسمت گذشته این مطلب، پیشینه حضور هراتیها در شهر مشهد و نقش آنان در فعالیتهای اقتصادی مورد تحلیل و ارزیابی قرار گرفت. در این قسمت نیز به نقش مهاجرین هراتی مقیم مشهد در سیاست ایران و حضور آنان در دوره مشروطه، با استفاده از نظرات «علی نجف زاده» پژوهشگر و محقق ایرانی اشاره خواهد شد. نقش تجار هراتی در سیاست برخی از تجار هراتی در سیاست آن زمان ایران نیز نقش داشتند، و آنگونه که در کتاب، «گروههای مهاجر به مشهد از صفویه تا کنون» ذکر شده «معین التجار هروی» که از آغاز جنبش مشروطه در آن مشارکت داشت، نماینده مجلس شد و در ردیف تجار بزرگ ایران قرار گرفت و اقدام به سرمایه گذاری در جنوب ایران و رودخانه کارون کرد و مخالفت وی با برادران «لینچ» باعث دردسر سفارت انگلیس در تهران شد. «حاجی محمد حسن صراف» ابتدا قصد داشت املاک «حاجی محمد کاظم ملکالتجار» را به اجاره بگیرند یا بخرند، اما ملکالتجار بعد از ورود به مشهد در یک بازی، 30 هزار تومان از «حاجی محمد حسین صراف معاونالتجار» برد و بعد از آن روابط آنان تیره و به دعوا منجر شد. یکی دیگر از اختلاف معاونالتجار با انگلیسیها در 1319 قمری، پیش آمد. «نجد السلطنه» به عزم تهران در «باغ گل خطمی»، در زمین حاج معاونالتجار چادر زده بود اما والی خراسان، نجد السلطنه را احضار کرد، حاجی عبدالرحیم برادر کوچک حاجی معاونالتجار نزد «ترنج»، سرکنسول رفت و گفت اگر والی، نجد السلطنه را از ملک ما به زور به شهر بیاورد باعث خفت ما خواهد شد و درخواست حمایت سیاسی کرد، اما ترنج در جواب گفت «من تازه آمدهام کاری به این کارها ندارم». این امر باعث شد نجد السلطنه را به شهر آوردند و حساب وی را گرفتند، صرافان هراتی نیز از انگلیسیها مایوس شدند. رابطه معاونالتجار با حاج حسین ملک علاوه بر رقابت اقتصادی به خاطر موضعگیری نسبت به مشروطه و مشکل اراضی فریمان با «عین الدوله» بود. «شوشتری» درباره نفوذ و موقعیت معاونالتجار در خراسان نوشته است «همه میدانند در آن زمان از اول پل ابریشم که ابتدای خاک خراسان است تا انتهای خاک خراسان یعنی سرحد روسیه و افغانستان و هندوستان هیچ کس به اندازه معاونالتجار مورد تکریم و احترام نبود و مفهوم واقعی نافذالکلمه بودن در وی صدق پیدا می کرد و دارای صفاتی ممتاز و مردانگی عجیبی بود». مجد الاسلامی کرمانی درباره نفوذ حاجی معاونالتجار در 1324 ق. نوشته «همه کاره بلکه فرمانفرمای خراسان است». فعالیت هراتیها در زمان مشروطه در مشهد نجف زاده در ادامه همین بخش به فعالیت هراتیهای مقیم مشهد در زمان مشروطه اشاره کرده است و می نویسد، در دوره مشروطه هراتیهای مقیم مشهد زیاد بودند و انجمن مهاجرین هرات را تشکیل دادند که اطلاع دقیقی از اعضا و فعالیت آن به دست نیامده است. یکی از تجار هراتی دوره مشروطه، «حاجی محمد تقی تاجر هروی» ساکن مشهد بود که پسرش حسن آقا در درگیری با ابراهیم،، نوکر سالار مکرم نایب الایاله، بی گناه کشته شد و تجار و اهالی آستانه مشهد به این واقعه اعتراض کردند. یکی دیگر از مهاجران افغانستانی دوره مشروطه ملا یوسف تفنگ ساز بود که دکانی در پشت مدرسه نواب داشت و زمستان ها در آنجا تفنگ سازی می کرد. برخی از تجار هراتی در مشهد کاروانسرا داشتند و دو کاروانسرا مهم مشهد متعلق به هراتی ها بود. تعداد پذیرش هر یک از کاروانسراها میزان جمعیت و ترددها را نشان می دهد. کاروانسرای حاجی میرزا هراتی با ظرفیت 150 نفر و کاروانسرا حاجی غلام حسین هراتی 200 نفر هر دو در پایین خیابان قرار داشتند، این منطقه جایی بود که مسیر ورود افغانستانیها به مشهد بود و از دروازه عیدگاه وارد مشهد میشدند. «حاج محمد تقی هراتی» از تجار هراتی مقیم مشهد یکی از 5 وکیل تجار مشهد در مجلس وکلای تجار ایران نیز بود. برخی دیگر از این تجار هراتی در سال 1341 قمری، «حاج محمود هراتی»، «سید حسن هراتی»، «حاج محمد کاظم هراتی» و «محمد امین هراتی» بودند. حاجی محمود هراتی، مشهورترین تاجر هراتی مقیم مشهد، از آزادی خواهان خراسان و بزرگ خاندان احمد زاده هروی و پدر طاهر، هاشم و کاظم احمد زاده هروی بود. نام تجارت خانه وی «تجارت خانه حاجی محمود و برادران احمداف هروی» بود و منزلش در محله «چهارباغ» قرار داشت و کوچهای به نام «حاج محمود هراتی» نامگذاری شده بود. وی از مستاجران بزرگ املاک آستان قدس بود و حمام «محمودیه» در کوچه چهارباغ را در اجاره داشت و قبل از 24 شهریور 1314 خورشیدی فوت کرد. از دیگر تجار افغانستانی مقیم مشهد در اواخر دوره قاجار «شیخ سردار»، «جمعه خان»، «شیخ معصوم خان»، «میر احمد خان» و «حاجی عبدالحسین» بودند که شترداران افغانستانی برای ایشان از بندرعباس کالا میآوردند. در سفری که «حسین قلی جهرمی» همراه کاروان افغانستانیها مسافرت کرد، دسته تجار افغانستانی مسافر مشهد به ریاست بدین خان، 300 شتر برای این تجار افغانستانی کالا حمل کرد. انتهای پیام/
94/06/29 - 10:25
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 25]