واضح آرشیو وب فارسی:جوان آنلاین: نقشه جامع علمي كشور در غربت
يكي از مطالبات رهبر معظم انقلاب، لزوم تهيه نقشه جامع علمي كشور بود و بر اين اساس، طراحي و تصويب اين نقشه از سال 1385 در دستور كار شوراي عالي انقلاب فرهنگي قرار گرفت...
نویسنده : مصطفي مشفقيان
يكي از مطالبات رهبر معظم انقلاب، لزوم تهيه نقشه جامع علمي كشور بود و بر اين اساس، طراحي و تصويب اين نقشه از سال 1385 در دستور كار شوراي عالي انقلاب فرهنگي قرار گرفت و پس از تهيه چند پيشنويس و اعمال برخي اصلاحات، در ارديبهشتماه 1390 تصويب و ابلاغ شد. در اين سند به مواردي چون تعريف وضع مطلوب و اولويتهاي علم و فناوري در كشور و راهبردها و اقدامات ملي در اين زمينه اشاره شده است. در مقدمه اين نقشه آمده است: اين نقشه، مجموعهاي جامع، هماهنگ، پويا و آيندهنگر و شامل مباني، اهداف، سياستها و راهبردها، ساختارها و الزامات تحول راهبردي علم و فناوري مبتني بر ارزشهاي اسلامي، براي دستيابي به اهداف چشمانداز 20 ساله كشور است. نقشهاي كه با بيش از سه دهه تأخير تهيه و ابلاغ شد! هنگاميكه از لزوم تحقق آرمانهاي انقلاب يا گزارههايي نظير احياي تمدن عظيم اسلامي سخن گفته ميشود، نخستين ابهام، اين است كه براي تحقق اين مهم چه بايد كرد؟ و نخستين پاسخ به اين پرسش لزوم تهيه نقشه راه است. نقشه راه علمي كه داراي سه شاخصه عدالت، معنويت و عقلانيت باشد و بتواند مرزهاي علم و دانش را درنوردد و ترازي جديد از دستيابي به دستاوردهاي علمي پيشرفته را پيش روي بشر قرار دهد، به شكوفايي و كمال انسان و ايجاد زمينههاي پذيرش حكومت جهاني اسلام كمك كند و در آن نحوه طي مسير، منابع و امكانات لازم و الزامات طي اين مسير بهطور شفاف و دقيق مشخصشده باشد. اهميت اين نقشه به حدي است كه مقام معظم رهبري در ابلاغ برنامه ششم توسعه به اين موضوع پرداختند و يكي از بندهاي اين برنامه را درگرو پيشبرد نقشه جامع علمي كشور دانستند. بنابراين، تهيه و ابلاغ سند راهبردي اين نقشه در سال 90 آن هم پس از سه دهه، بيانگر اين مطلب است كه طي همه سالهاي گذشته جاي خالي اين سند جامع به عنوان نقشه راه علمي وجود داشته و اگر نسبت به تهيه و تعريف دقيق آن، در سالهاي ابتدايي انقلاب اهتمام جدي وجود داشت پس از گذشت سه دهه از اجراي آن، رتبه توليد علم و پيشرفتهاي فناوري در كشور ما به مراتب در وضعيت و جايگاه رفيعتري نسبت به زمان حاضر بود. بنابراين، اين نقشه بهمثابه نقشه راهي است كه سمتوسوي صحيح سياستگذاريهاي كلان را به دولتها و دستگاههاي مختلف كشور نشان ميدهد. برنامه توسعه علمي در كشورهاي جهان كشورهاي مختلف صنعتي جهان از جمله كشورهاي عضو اتحاديه اروپا، امريكا، استراليا، كانادا، كرهجنوبي، ژاپن، هند و چين داراي سند ملي توسعه علمي بوده و پايه توسعه مطالعات و تحقيقات داخلي خود را مبني اين برنامهها بناكردهاند. در واقع كشورهاي صنعتي و پيشرفته با رويكردهاي مختلف و با تمركز بر حوزههاي مختلف متناسب با اهداف و سياستگذاريهاي دولتي، برنامههايي را تدوين كرده و براي اجراي آن بودجههاي متفاوتي را در نظر ميگيرند. هنگاميكه نقشه جامع علمي كشور انتظارات را برآورده نميكند اگرچه در متن اين نقشه به مباني ارزشي كه مشخصكننده جهتگيريهاي نظام است اشاره شده و تلاش شده است اولويتها و بايدها و نبايدها با مبنا قرار دادن انديشه حاكميت جهاني اسلام تشريح شود و در بعد علمي نيز تلاش شده به تمام نيازهاي علمي و حوزههاي مرتبط با علم پاسخ مناسب دهد، اما گذشت بيش از چهار سال از ابلاغ اين سند راهبردي و عدم تحول در هيچ يك از حوزهها و عدم دستيابي به هيچكدام از اهداف تعريفشده، نشان ميدهد اين نقشه به تنهايي نميتواند انتظارات را برآورده كند. در تشريح چرايي اين مسئله ميتوان به چند نكته اشاره كرد: نخست آنكه در اين سند، بارها به لزوم احياي «تمدن اسلامي» اشارهشده حال آنكه مختصات مدينه فاضلهاي كه نظام بايد بهسوي آن حركت كند بهصورت دقيق و با ذكر جزئيات تشريح نشده است. به عبارتي، اين نقشه قله و هدف غايي را بهدرستي نشان ميدهد اما چگونگي دستيابي به آن و مسير دقيق حركت را نشان نميدهد. دومين نكته، ابهام در چگونگي ايجاد تحول در علوم انساني است؛ در متن اين نقشه از لزوم ايجاد تحول بنيادين علمي به خصوص دربازبيني و طراحي علوم انساني در چارچوب جهانبيني اسلامي سخن گفته شده، حالآنكه كمترين اشارهاي به كيفيت اين چارچوب نكرده است. در واقع سؤالي كه اين نقشه به آن پاسخ نميدهد آن است كه اساساً علوم انساني اسلامي در ساحتهاي گوناگون چه هدفي را دنبال ميكند و مرجع تعريف و تبيين اين علوم كدام نهاد است؟ سومين نكته، ابهام در خصوص چگونگي ارتباط صنعت و دانشگاه است. يكي از معضلاتي كه اين نقشه بايد به رفع آن بپردازد، تعريف دقيق نيازهاي صنعتي با دو هدف خودكفايي و استقلال صنعتي در زمينههاي راهبردي و ديگري دستيابي به مرزهاي جديد علم و دانش و فناوريهاي پيشرفته است. بر اين اساس، بازهم در اين سند به كليگويي بسنده شده و معلوم نيست كدام نهاد موظف است نيازهاي راهبردي صنعتي را در حوزههاي گوناگون احصا و حل آن را از مراكز علمي و دانشگاهي مطالبه كند؟ با نگاهي اجمالي، ميتوان دريافت اين سند بيش از اندازه كلي بوده و يكي از بزرگترين معضلات آن، عدم تعريف دقيق زيرمجموعهها و چگونگي دستيابي به موارد هدفگذاري شده است. چه بايد كرد؟ مهمترين حلقه مفقوده اين نقشه، عدم تشريح و ابهام در چگونگي دستيابي به اهداف اين نقشه است و تا زماني كه وظايف نهادهاي مختلف در اين رابطه به صورت دقيق و اسناد پايين دستي نقشه تعريف نشود نميتوان انتظار دستيابي به اهداف را داشت. نخستين اقدام كاربردي كردن اين نقشه، تعريف وظايف مشخص سازمانهاي رسمي در اين رابطه است؛ دومين اقدام، بهرهگيري از الگوهاي موفق پياده شده در كشورهاي مختلف در رابطه با چگونگي عملياتي اين نقشه است و سومين گام، تعريف نهادي نظارتي بر چگونگي اجراي آن است. جمعبندي نگارنده بر اين باور است كه شوراي عالي انقلاب فرهنگي با وجود اقداماتي كه تاكنون براي تهيه نقشه جامع علمي كشور به انجام رسانده، اما در تحقق اهداف اين نقشه ناتوان است؛ چراكه از يكسو چگونگي دستيابي به اهداف تعيينشده در اين نقشه مشخص نيست و از سوي ديگر براي تحقق آن، بايد نگاهي فرا دولتي به آن وجود داشته باشد. با وجود ظرفيتهاي بالقوهاي كه در ايجاد همافزايي و همكاري مشترك ميان نهادهاي مختلف در ارتباط با اجراي اين نقشه وجود دارد، اما به دليل ضعف كار گروهي در كشور، اجراي دقيق آن مورد تشكيك است اما بايد براي برپايي تمدن اسلامي و تبديل ايران به قدرت علمي در تراز جهاني پاي در ره نهاد و اين مسير دشوار را لاجرم طي كرد.
منبع : روزنامه جوان
تاریخ انتشار: ۳۰ شهريور ۱۳۹۴ - ۱۰:۳۱
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جوان آنلاین]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 22]