محبوبترینها
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
در خرید پارچه برزنتی به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1830110071
حجت‌الاسلام جلیل محبی «برجام»؛ خطوط قرمز ۱۰ گانه و منافع ملی
واضح آرشیو وب فارسی:فارس: حجت‌الاسلام جلیل محبی
«برجام»؛ خطوط قرمز ۱۰ گانه و منافع ملی
برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) دارای زوایای مختلفی است که می‌توان در آن خطوط قرمز و منافع ملی را مورد بررسی قرار داد.
گروه سیاسی خبرگزاری فارس- برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) را می توان از زوایای مختلفی مورد بررسی قرار داد. در این متن تلاش شده است که ضمن بازخوانی کامل متن برجام و پیوست های آن، نکات قابل ذکر در دو بخش ذیل استخراج شود: الف- سنجش همخوانی برجام با خطوط قرمز خط قرمز 1: لغو فوری تحریم ها و منوط نشدن لغو تحریم ها به اجرای تعهدات ایران. خط قرمز 2: روشن و غیر قابل تفسیر بودن متن توافق. خط قرمز 3: نپذیرفتن تعهدات بازگشت ناپذیر. خط قرمز 4: نپذیرفتن مصاحبه با شخصیت ها و دانشمندان ایران. خط قرمز 5: نپذیرفتن موکول کردن هر اقدامی به گزارش آژانس. خط قرمز 6: نپذیرفتن نظارت و بازرسی های غیر متعارف و ویژه ایران. خط قرمز 7: عدم بازرسی از مراکز مرتبط با حریم دفاعی کشور. خط قرمز 8: ادامه دادن و کند نشدن فعالیت های مرتبط با تحقیق و توسعه و ساخت و ساز هسته ای. خط قرمز 9: عدم پذیرش محدودیت های طولانی. خط قرمز 10: دستبابی به 190 هزار سو ظرفیت غنی سازی در آینده نه چندان دور. ب- نکات حساس برجام بخش اول: توافقنامه برجام بخش دوم: حقوق و برنامه هسته ای ایران بخش سوم: نظارت ها و بازرسی ها بخش چهارم: تعدیل و رفع تحریم ها نکته1: ضمن تشکر از تیم مذاکره کننده ایران، چه در دوره فعلی و چه در دوره های پیشین، مطالب عنوان شده در این متن به هیچ وجه نافی نکات مثبت و دستاوردهای حاصل شده از مذاکرات طولانی و طاقت فرسای تیم ایرانی - که با تعداد نفرات و امکانات محدود خود، حجم کاری معادل چندین برابر هر یک از تیم های کشورهای 5+1 داشته‌اند- نمی‌باشد. نکته 2: در این نوشتار، متن انگلیسی برجام تنها ملاک ارزیابی این توافق بوده و از اشاره به مطالب فرامتنی، که لاجرم مبتنی بر تحلیل ها و برداشت های اشخاص بوده و به طور یکسان مورد توافق تمامی طرف های مذاکرات نمی باشد، خودداری شده است. الف- سنجش همخوانی برجام با خطوط قرمز از آغاز تا پایان مذاکرات هسته ای، مقام معظم رهبری همواره خطوط قرمز جمهوری اسلامی را به تیم مذاکره کننده ایرانی و کشورهای 1+5 گوشزد کرده و بر آنها پافشاری نموده اند. در این قسمت، ضمن اشاره به برخی از خطوط قرمزی که ایشان به طور صریح در سخنرانی های عمومی خود مطرح کرده و در پایگاه اینترنتی ایشان درج شده است، میزان همخوانی برجام با این خط قرمزها مورد بررسی قرار می گیرد. خط قرمز 1: لغو فوری تحریم های اقتصادی، مالی و بانکی هنگام امضای موافقتنامه و سایر تحریم ها در فواصل معقول و منوط نشدن لغو تحریم ها به اجرای تعهدات ایران «ازجمله نقاط مهم این است: بنده تصریح میکنم، تحریم‌هاى اقتصادى و مالى و بانکى، چه آنچه به شوراى امنیتّ ارتباط پیدا میکند، چه آنچه به کنگره آمریکا ارتباط پیدا میکند، چه آنچه به دولت آمریکا ارتباط پیدا میکند، همه باید فورا در هنگام امضاى موافقت نامه لغو بشود؛ بقیهّ تحریمها هم در فاصله هاى معقول [لغو بشود]... یک نکته اساسى دیگر اینکه لغو تحریمها منوط به اجراى تعهّدات ایران نیست؛ نمی‌شود بگویند: شما رآکتور آب سنگین اراک را خراب بکنید، سانتریفیوژها را به این تعداد کاهش بدهید، این کارها را بکنید، آن کارها بکنید، بعد که کردید، بعد آن وقت آژانس بیاید شهادت بدهد، گواهى کند که شما راست میگویید و این کارها را انجام داده اید، بعد ما تحریمها را برداریم! نه، این را ما مطلقا قبول نداریم.» (2 تیر 1394) «به مسئولین گفتیم و به مردم هم عرض میکنیم، این است که در این جزئیاّت مذاکرات که خیلی هم این چند ماه آینده مهم است اتفّاقی که باید بیفتد این است که تحریمها به طور کامل و یکجا بایستی لغو بشود. اینکه یکی از آنها میگوید تحریمها شش ماه دیگر لغو میشود، یکی میگوید نه ممکن است یک سال هم طول بکشد، یکی دیگر میگوید ممکن است از یک سال هم بیشتر بشود، اینها بازیهای متعارف معمول اینها است؛ اینها هیچ قابل اعتناء و قابل قبول نیست؛ تحریمها بایستی اگر چنانچه حالا خدای متعال مقدّر فرموده بود و توانستند به یک توافقی برسند در همان روز توافق به طور کامل لغو بشود؛ این باید اتفّاق بیفتد. اگر قرار باشد که لغو تحریمها باز متوقفّ بشود بر یک فرایند دیگری، پس چرا ما اصلا مذاکره کردیم؟ اصلا مذاکره و نشستن پشت میز مذاکره و بحث کردن و بگومگو کردن برای چه بود؟ برای همین بود که تحریمها برداشته بشود؛ این را باز بخواهند متوقفّ کنند به یک چیز دیگری، اصلا قابل قبول نیست.» (20 فروردین 1394) «همه اینها برای این است که سلاح و حربه تحریم از دست دشمن خارج بشود. اگر بتوانند این کار را بکنند خوب است. البتهّ باید به معنای واقعی کلمه تحریم از دست دشمن خارج بشود ٬ تحریم برداشته بشود» (19 بهمن 1393) برجام از این خط قرمز به دو طریق عمده عبور کرده است: الف) برجام مرحله اول تعدیل تحریم ها را منوط به انجام تمامی اقدامات دفعتی ایران و تایید شدن انجام این اقدامات به وسیله آژانس کرده است. بر اساس برجام، مرحله اول تعدیل تحریم ها بعد از آن صورت می گیرد که آژانس تایید نماید[1] که ایران: 1. از پیگیری ساخت و ساز رآکتور اراک بر اساس طراحی اولیه خودداری کرده، قلب (Calandria) رآکتور را خارج و به صورتی که دیگر قابل استفاده نباشد بتن گرفته، تولید و آزمایش سوخت برای رآکتور بر اساس طراحی اولیه را متوقف و سوخت تولید شده را تحت کنترل آژانس قرار داده است. 2. تمامی آب سنگین مازاد بر نیاز ایران برای صادرات آماده شده، ایران آژانس را در مورد حجم ذخایر و میزان تولید آب سنگین کشور مطلع کرده و نظارت آژانس بر آنها را پذیرفته است. 3. ایران تعداد سانتریفیوژ های IR-1 خود در نطنز را از 15240 به 5060 دستگاه تقلیل داده و سانتریفیوژهای مازاد و تمامی زیر ساخت های مربوطه را از میان برداشته و تحت نظارت آژانس انبار کرده است. 4. سانتریفیوژهای IR-2 و IR-4 را از میان برداشته و تحت نظارت آژانس انبار کرده است؛ 5.تحقیقات و آزمایشات مکانیکی تنها با یک و یا دو تک سانتریفیوژ IR-2 و IR-4 و IR-5 و IR-6 و IR-7 و IR-8 و تنها در نطنز و مرکز تحقیقاتی تهران (در صورت عدم بهره گیری از اورانیوم) انجام می دهد. 6. هرگونه استفاده از اورانیوم را در تاسیسات فردو متوقف کرده، تعداد سانتریفیوژها IR-1 در فردو از حدود 3000 به 1044 تقلیل داده و سانتریفیوژهای مازاد و تمامی زیر ساخت های مربوطه را از میان برداشته و تحت نظارت آژانس در نطنز انبار کرده است. 7. به یک الگوی مورد توافق[2] جهت توصیف و تعریف انواع سانتریفیوژها و نحوه اندازه گیری عملکرد سانتریفیوژ های IR-1 ،IR-2، IR-4، IR-5، IR-6، IR-6s، IR-7 و IR-8 رسیده است. 8. آژانس را مطلع ساخته که پروتکل الحاقی را اجرا و پس از این اصلاحیه کد 3.1 را کاملا اجرا خواهد نمود. 9. آژانس را در مورد تمامی روتور[3]ها و بلوو[4]های موجود در کشور مطلع ساخته؛ 10. ذخایر اورانیوم غنی شده خود در هر شکل و حالتی را از حدود 10000 کیلو به 300 کیلو تقلیل داده است. ب) اگرچه در مرحله اول تعدیل تحریم ها تمامی تحریم های سازمان ملل (به غیر از تحریم های تسلیحاتی) و بخشی از تحریم های اتحادیه اروپا لغو و اجرای بخشی دیگر از تحریم های اتحادیه اروپا و بخشی از تحریم های ایالات متحده متوفق خواهد شد، اما لغو تمامی تحریم های مطرح شده در برجام، از جمله تحریم های اقتصادی، مالی و بانکی مندرج در برجام، در یک پروسه 10 ساله صورت خواهد گرفت. البته سوال باقی است که آیا برجام تمامی تحریم های مد نظر نظام را در بر گرفته است و یا خیر. خط قرمز2: روشن و غیر قابل تفسیر بودن متن توافق «همه آنچه هم قرارداد بسته میشود بین مسئولین ما و بین طرف مقابل ٬ باید روشن ٬ واضح ٬ غیر قابل تفسیر و تأویل باشد. این جور نباشد که طرف مقابل که با دبهّ کردن و چک وچانه زدن ٬ کار خود را پیش میبرد بتواند باز سر قضایای گوناگون ٬ بهانه گیری کند ٬ دبهّ در بیاورد ٬ کارها را مشکل بکند؛ نه ٬ همه ی اینها برای این است که سلاح و حربه ی تحریم از دست دشمن خارج بشود. اگر بتوانند این کار را بکنند خوب است. البتهّ باید به معنای واقعی کلمه تحریم از دست دشمن خارج بشود ٬ تحریم برداشته بشود» (19 بهمن 1393) متن برجام از پیچیدگی های خاصی برخوردار بوده و در بسیاری از موارد، مخصوصا مواردی که به تعهدات طرف های مقابل بر می گردد، از شفافیت لازم برخوردار نبوده و کاملا قابل تفسیر می باشد. به عنوان مثال: 1. برجام هیچ مکانیزم و محدودیت زمانی برای آژانس جهت تایید اقدامات ایران تعریف نکرده است. به عبارتی دیگر اگر آژانس بهانه گیری کرده و یا صدور تاییدیه ها را تا مدتها به هر دلیلی به تاخیر اندازد، ایران جز انتظار چاره ای نخواهد داشت. 2. در برجام، هنگام اشاره به تعهدات غیر تحریمی و حتی تعدادی از تعهدات مرتبط با رفع تحریم ها، طرف مقابل اجرایی کردن تعهدات خود و همکاری سایر کشورها جهت اجرای برجام را منوط به سازگاری آن تعهدات و همکاری ها با قوانین داخلی خود کرده است. به عنوان مثال: - بند 29 جمع بندی برجام اشاره دارد که کشورهای طرف مقابل، از سیاست هایی که به عادی سازی روابط تجاری و اقتصادی خود با ایران در راستای اجرای موفق برجام ضربه می زند، «تا جایی که با قوانین داخلی خود همسو باشد»[5]، خودداری خواهند کرد. - بند 30 جمع بندی برجام اشاره می کند که کشورهای 5+1 تحریم و محدودیتی علیه اشخاص حقیقی و حقوقی که مرتکب فعالیت های رفع تحریم شده توسط برجام می شوند، «تا جایی که آن فعالیت ها با قوانین داخلی کشورهای 5+1 منافات نداشته باشد»[6]، اعمال نخواهند کرد. - بندهای 4، 7، 11 و 17 پیوست 1، بند3، پاورقی 11 پیوست 2، بندهای 2 و 5 پیوست 3 انجام تعهدات و یا همکاری ها با ایران را منوط به سازگاری با قوانین داخلی کشور ها دانسته است. از آنجا که طرف مقابل اجرای چنین تعهداتی را منوط به عدم مغایرت آن ها با قوانین داخلی خود کرده است، در عمل، نتیجه انجام این تعهدات به طور واضح مشخص نبوده و ممکن است با آنچه متن برجام به آن اشاره کرده و یا مورد انتظار ایران است تفاوت های قابل ملاحظه ای داشته و یا با تصویب قوانین جدیدی در آن کشورها، زمینه عدم اجرای مطلوب این تعهدات فراهم گردد. 3. در بسیاری از جملات متن توافقنامه برجام، از قیدهایی نظیر «appropriate»، «as appropriate»،«as maybe appropriate»، «where appropriate» که جملگی به مفهوم شرایط، موقعیت ها و یا موارد مناسب می باشند، استفاده شده است. در هیچ جای برجام، مشخص نشده است که شرایط، موقعیت ها و یا موارد مناسب دقیقا به چه معنا و از چه لحاظ بوده، چه زمانی حاصل شده و مرجع تشخیص حصول «شرایط و موقعیت های مناسب» کدام نهاد و یا مرجع می باشد. از این رو، بندهای دارای چنین قیدهایی بسیار تفسیر پذیر و وابسته به طرز تلقی افراد (subjective) می باشند. نکته مهم اینجاست که اکثریت قریب به اتفاق تعهدات و قول های طرف مقابل جهت همکاری در انتقال دانش و فناوری هسته ای و حتی در برخی از موارد تعهدات مربوط به نحوه کاهش و رفع تحریم ها، با استفاه از چنین قید هایی - بدون تعریفی دقیق و غیر قابل تفسیر - منوط به وجود شرایط، موقعیت و یا موارد مناسب گردیده است. به عنوان مثال: - در بند 13[7] مفاد عمومی[8] برجام، آمده است که اتحادیه اروپا، کشورهای 5+1 و ایران در قالب برجام در مواقع مناسب در زمینه استفاده های صلح آمیز از انرژی هسته ای همکاری کرده و اقدام به انجام پروژه هایی که در زمینه فعالیت های هسته ای صلح آمیز، به طور مشترک تعریف شده اند خواهند نمود. - در پاورقی 12 پیوست 2، آمده است که مجوزهای لازم صادره توسط ایالات متحده جهت اجرایی کردن بند 5.1.1 پیوست 2، دارای شروط مناسبی خواهد بود تا مطمئن شود که فعالیت هایی که مجوز ها برای آنها صادر شده است منجر به باز-فروش و یا باز-انتقال هواپیماها، کالاها و خدمات به شخصیت های حقیقی و حقوقی مندرج در لیست سیاه آمریکا (SDN) نمی شود. - اکثریت قریب به اتفاق بندهای پیوست 3 برجام[9] که در مورد همکاری مشترک آتی میان ایران و سایر کشورها در خصوص فناوری هسته ای می باشد، دارای عبارات مشابهی می باشد که انجام این همکاری ها را منوط به وجود شرایط، موقعیت ها و یا موارد مناسب کرده است. - در بندهای 6، 23، 24، 25، 27 و 32 جمع بندی برجام، بندهای 7، 14، 46 و 59 پیوست 1، بند 4 پیوست 2 و بندهای 11، 13 و 15 پیوست 5 نیز بدون تعریفی دقیق، قابل راستی آزمایی و غیر قابل تفسیر از قیدهای مورد اشاره استفاده شده است. همانطور که در موارد فوق اشاره شد، در توافق نامه برجام از عبارات غیرشفاف و کلمات مبهم و دوپهلو بسیار استفاده شده است و از این رو، با در نظر گرفتن موارد فوق می توان به این نتیجه رسید که برجام از خط قرمز «روشن و غیر قابل تفسیر بودن متن توافق» عبور کرده است. اما نکته مهم تر اینجاست که داور، مفسر و قاضی در کلیه موارد مورد اختلاف در فرایند اجرای برجام، کمیسیون مشترک برجام است که با توجه به ترکیب و فرایند تصمیم گیری در آن، ایران در موارد مورد اختلاف و تفسیر پذیر، هیچگونه توانایی جهت به کرسی نشاندن تفسیر و نظر خود نخواهد داشت. خط قرمز3: نپذیرفتن تعهدات بازگشت ناپذیر «آمریکایی‌ها تکرار میکنند که ایران بایستی در تصمیم‌هایی که میگیرد و چیزهایی که قبول میکند، بازگشت‌ناپذیری‌ای وجود داشته باشد؛ این را ما قبول نداریم. اگرچنانچه طرف مقابل میتواند به هر بهانه‌ای باز هم تحریمها را علیه ملّت ایران برقرار کند، هیچ وجهی ندارد که هیئت مذاکره‌کننده‌ی ما بپذیرد و کاری انجام بدهد که این کار برگشت‌ناپذیر است؛ به‌هیچ‌وجه، این یک صنعت مردمی است، یک صنعت بومی است، متعلّق به مردم است، دانش آن و فنّاوری آن مال مردم است، باید پیش برود؛ این پیشرفت جزء ذات هر صنعت و فنّاوری است.» (اول فروردین 1394) اگر منظور از برگشت ناپذیری، امری مطلق باشد، هر اقدامی در نهایت برگشت پذیر بوده، و به نظر می رسد که برجام از این لحاظ، به جز در مورد خارج کردن و بتن گیری قلب رآکتور آب سنگین اراک، تعهد برگشت ناپذیر دیگری را به ایران تحمیل نکرده باشد. اما از تاکیدات مقام معظم رهبری این طور به نظر می رسد که از این عبارت به طور نسبی استفاده شده و منظور از برگشت پذیری تعهدات و اقدامات کشور، برگشت پذیری در دوره ای معقول و در مقایسه با سرعت برگشت پذیری تعهدات طرف مقابل می باشد. به عبارت دیگر، انتظار از توافق برجام این بوده است که برگشت پذیری اقدامات ایران، به لحاظ زمانی با برگشت پذیری تحریم ها متناسب بوده و زمان مورد نیاز صنعت هسته ای ایران برای بازگشت به شرایط پیش از توافق، با زمان مورد نیاز طرف مقابل جهت وضع مجدد تحریم ها، تقریبا برابر باشد. حال براساس بند 36 و 37 جمع بندی برجام، هر یک از اعضای دائمی شورای امنیت می توانند ظرف یک پروسه 30 روزه – که در ادامه این متن توضیح داده خواهد شد - تمامی تحریم های شورای امنیت سازمان ملل که بر اساس برجام لغو شده اند را دوباره برگردانند و دور از ذهن نیست که در صورت وقوع چنین رویدادی، اتحادیه اروپا و ایالات متحده نیز تحریم های سابق خود را برگردانده و حتی تحریم های جدیدی نیز علیه ایران وضع کنند. بر همین اساس می توان این بازه زمانی 65 روزه را، زمان مورد نیاز طرف مقابل جهت بازگشت از تعهدات برجام و وضع مجدد تحریم ها در نظر گرفت. با توجه به این نکته، می توان هر یک از تعهدات ایران که زمان لازم برای برگرداندن آن به شرایط پیش از برجام، بسیار بیش از 30 روز باشد را جزو تعهداتی دانست که از خط قرمز «نپذیرفتن تعهدات بازگشت ناپذیر» عبور کرده است. حال با در دست داشتن چنین ملاکی، برخی از تعهدات و اقدامات دفعتی ایران و دوره برگشت پذیری آن ها در جدول ذیل بررسی گردیده اند: برخی از تعهدات و اقدامات دفعتی ایران زمان مورد نیاز جهت بازگشت به پیش از برجام خارج کردن قلب (Calandria) رآکتور آب سنگین اراک و بتن گرفتن آن به صورتی که دیگر قابل استفاده نباشد قطعا بسیار بیش از دوره زمانی 65 روزه است کاهش تعداد سانتریفیوژ های IR-1 در نطنز از 15,420 به 5,060 و انبار کردن مابقی در نطنز به احتمال زیاد بیش از دوره زمانی 65 روزه است از میان برداشتن سانتریفیوژهای IR-2 و IR-4 و انتقال به انبار تحت نظر آژانس به احتمال زیاد بیش از دوره زمانی 65 روزه است کاهش تعداد سانتریفیوژ های IR-1 در فردو از 3000 به 1044 و انبار کردن مابقی در نطنز به احتمال زیاد بیش از دوره زمانی 65 روزه است کاهش ذخایر اورانیوم غنی شده ایران در هر شکل و حالتی از حدود 10,000 کیلو به 300 کیلو قطعا بسیار بیش از دوره زمانی 65 روزه است از طرف دیگر، عواملی که در طی فرایند احتمالی پذیرش و اجرای تعهدات تغییر خواهند کرد فراتر از مسائل فنی بوده و عواملی نظیر تغییرات سیاسی و حقوقی پیش آمده در پرونده هسته ای کشور و انتظارات و تبعات پیش آمده در داخل و خارج از کشور و همچنین عوامل گوناگون دیگری که بعضا غیر قابل پیش بینی می باشند، ممکن است حتی پس از بازگشت فنی به شرایط پیش از برجام، لزوما امکان بازگشت کامل نداشته باشد. تنها به عنوان یک مثال، اگر چه پیش از پذیرش برجام، کشورهای تحریم کننده ایران ظرفیت لازم برای تشدید تحریم ها را تا حد زیادی از دست داده بودند، اما ممکن است شکست برجام، علی رغم بازگشت شرایط و ظرفیت های فنی به دوران پیش از برجام، ظرفیت جدیدی برای اعمال تحریم های شدید تر از قبل بر علیه کشورمان فراهم کند. خط قرمز4: نپذیرفتن مصاحبه با شخصیت ها و دانشمندان ایران «با بازرسى‌هاى غیر متعارف هم بنده موافق نیستم؛ پرس وجوى از شخصیتّ ها را هم به هیچ وجه قبول ندارم.» (دوم تیر 1394) «ما اجازه نمیدهیم به حریم دانشمندان هسته ای ما و دانشمندان در هر رشته ی حسّاس و مهمّی، اندک اهانتی بشود. من اجازه نمیدهم بیگانگان بیایند با داشمندان ما، با فرزندان برجسته و عزیز ملتّ ایران که این دانش گسترده را به اینجا رسانده اند، بخواهند بنشینند حرف بزنند. در دنیا هیچ عاقلی اجازه نمیدهد، هیچ دولتی اجازه نمیدهد؛ دانشمندانشان را مخفی میکنند، نمیگذارند اسمهایشان را هم کسی بفهمد. دشمن پُررو و وقیح توقعّ دارد اجازه بدهند راه را باز کنند و بیایند با دانشمندان ما، با اساتید ما، با محّققین ما گفتگو کنند، مذاکره کنند. درباره ی چه؟ درباره ی یک پیشرفت اساسی بومی علمی در کشور. این اجازه مطلقا داده نخواهد شد.» (30 اردیبهشت 1394) بر اساس بند 14 جمع بندی توافق برجام و بند 66 پیوست 1 این توافقنامه، یکی از تعهدات ایران تحت توافق برجام، همکاری با آژانس و اجرای کامل «نقشه راه شفاف سازی موضوعات باقیمانده گذشته و کنونی مربوط به برنامه هسته ای ایران» مورد توافق بین ایران و آژانس می باشد. در حال حاضر، ابعاد گوناگون این نقشه راه محرمانه بوده و تعهدات ایران در قالب آن انتشار عمومی نیافته اند. اما قبل از حصول توافق بر سر اجرای این نقشه راه و از سال 2009، همزمان با شروع دوران دبیر کلی آقای آمانو تا کنون، آژانس همواره تاکید داشته است که بررسی ابعاد نظامی احتمالی برنامه هسته ای ایران (PMD) و مسائل باقی مانده گذشته و کنونی بدون دسترسی به شخصیت ها، دانشمندان، اسناد و برخی اماکن غیر ممکن می باشد. با توجه به این نکات، اگر نقشه راه مورد توافق ایران و آژانس متضمن درخواست های پیشین آژانس یعنی دسترسی به شخصیت ها و دانشمندان ایران باشد، پذیرش این بند از توافق برجام، عبور از خط قرمز «نپذیرفتن مصاحبه با شخصیت ها و دانشمندان ایران» محسوب می گردد. اظهار نظر دقیق دراین خصوص نیاز به بررسی و استعلام از سازمان انرژی اتمی دارد. خط قرمز5: نپذیرفتن موکول کردن هر اقدامی به گزارش آژانس «یک نکته اساسى دیگر این است که ما با موکول کردن هر اقدامى به گزارش آژانس مخالفیم. ما به آژانس بدبینیم؛ آژانس نشان داده که هم مستقل نیست، هم عادل نیست؛ مستقل نیست زیرا تحت تأثیر قدرتها است؛ عادل نیست [چون ]بارها و بارها برخلاف عدالت حکم کرده و نظر داده.» (دوم تیر 1394) الف- بر اساس بندهای 18، 19، 21 و بخش سوم بند 34 جمع بندی و بند 10 پیوست 5 توافق برجام، مرحله اول تعدیل تحریم ها منوط به انجام تمامی اقدامات دفعتی ایران و تایید انجام شدن این اقدامات به وسیله آژانس می باشد. در این زمینه برجام از خط قرمز «نپذیرفتن موکول کردن هر اقدامی به گزارش آژانس» عبور کرده است. ب- همچنین بر اساس بند 14 جمع بندی توافق برجام و بند 66 پیوست 1 توافقنامه برجام، ایران ملزم گردیده است تا همکاری های لازم با آژانس را انجام دهد تا آژانس بتواند گزارش برآورد خود از موضوعات باقی مانده گذشته و کنونی مرتبط با برنامه هسته ای را تا تاریخ 15 دسامبر 2015 ارائه دهد. البته یکی از ابهامات توافق، ابهام در خصوص تاثیر نتیجه بررسی های آژانس در خصوص موضوعات باقی مانده گذشته و کنونی مرتبط با برنامه هسته ای - چه در حالت تایید کاملا صلح آمیز بودن فعالیت های پیشین و فعلی ایران و چه در صورت عدم تایید صلح آمیز بودن برنامه هسته ای کشورمان – است. اما آنچه که به نظر می رسد این است که تایید آژانس در خصوص همکاری ایران با این نهاد جهت تدوین گزارش 15 دسامبر 2015، لازمه ی متهم نشدن ایران به کارشکنی و در نتیجه اجرایی شدن تعهدات طرف مقابل می باشد. در نتیجه ممکن است برجام از این جنبه نیز از خط قرمز «نپذیرفتن موکول کردن هر اقدامی به گزارش آژانس» عبور کند. خط قرمز6: نپذیرفتن نظارت و بازرسی های غیر متعارف و ویژه ایران «با بازرسى هاى غیر متعارف هم بنده موافق نیستم؛ پرس وجوى از شخصیتّ ها را هم به هیچ وجه قبول ندارم و موافق نیستم؛ بازرسى از مراکز نظامى را هم نمیپذیریم همچنان که قبلًا هم گفتیم؛ زمانهاى 15 سال و 25 سال که مدام میگویند 15 سال براى فلان چیز، 25 سال براى فلان چیز و این زمانهاى این جورى را هم ما قبول نداریم.» (دوم تیر 1394) «تذکرّ بعدی این است که هیچ شیوه ی نظارتی غیر متعارف که جمهوری اسلامی را به یک کشور اختصاصی از لحاظ نظارت تبدیل میکند، به هیچ وجه مورد قبول نیست. همین نظارتهای متعارفی که در همه ی دنیا معمول است، اینجا هم همان نظارتها [باشد]، و نه بیشتر.» (20 فروردین 1394) «مذاکره کنندگان کشورمان هیچ حرف زوری را نباید از طرف مقابل قبول کنند و روابط آژانس بین المللی انرژی اتمی با ایران نیز باید بصورت متعارف و غیرفوق العاده باشد.» (20 فروردین 1393) برجام حداقل به دو طریق از این خط قرمز عبور کرده است: الف) بند 11 مفاد عمومی برجام[1] تصریح و تاکید دارد که: «کلیه مفاد و اقدامات مندرج در این برجام صرفاً برای اجرای آن بین گروه 5+1 و ایران می باشد و نمی بایست به منزله ی ایجاد سابقه برای هیچ دولت دیگری، یا برای اصول بنیادین حقوق بین الملل و حقوق و تعهدات وفق معاهده ی عدم اشاعه سلاح های هسته ای و سایر اسناد مربوطه، و همچنین اصول و رویه های شناخته شده ی بین المللی تلقی گردد.» این بند به خوبی تصریح می کند که تعهدات و نظارت هایی که در برجام آمده است کاملا منحصر به فرد و ویژه ایران طراحی شده و از این حیث هیچ شباهتی میان ایران و سایر کشورها وجود ندارد و در آینده نیز نخواهد داشت. ب) برجام نظارت های ویژه ای برای ایران در نظر گرفته است. اگر حتی نظارت های پروتکل الحاقی را متعارف بدانیم، نظارت های مندرج در برجام به مراتب فراتر از پروتکل الحاقی بوده و سابقه ای در طول حیات 60 ساله آژانس ندارد. موارد ذیل از جمله اقدامات نظارتی برجام است که فراتر از پروتکل الحاقی می باشد: 1. انجام بازدید از مجتمع تولید آب سنگین و نظارت بر میزان تولیدات آب سنگین ایران (بدون محدودیت زمانی) 2. نظارت بر انبار سانتریفیوژهای مازاد و لزوم کسب مجوز آژانس جهت تعویض سانتریفیوژهایی که آژانس خرابی آنها را تایید کند با سانتریفیوژهای انبار شده (10 سال) 3. نظارت آژانس بر تمامی معادن اورانیوم ایران و تمامی اورانیوم های خامی که ایران از سایر کشور ها وارد کند. (25 سال) 4. نظارت بر تمامی روتورها و بلووهای تولید شده و آنهایی که تولید خواهند شد. (20 سال) 5. نظارت بر تمامی کارگاه های تولید سانتریفیوژ (20 سال) 6. بر اساس برجام ایران به آژانس اجازه میدهد تا تمامی طرح های مرتبط با غنی سازی ایران، من جمله طرح های مرتبط با تحقیق و توسعه غنی سازی، را در اختیار کشورهای 1+5 بگذارد. 7. دسترسی و بازرسی از هر مکان و به هر شیوه ای که آژانس تشخیص دهد. در صورت اعتراض ایران، آژانس اجازه خواهد یافت از هر مکان و به هر شیوه ای که مورد تایید حداقل 5 عضو از 8 عضو کمیسیون مشترک برجام، متشکل از آمریکا، انگلستان، فرانسه، آلمان، اتحادیه اروپا، ایران، روسیه و چین، باشد بازرسی کند. (زمان به طور صریح مشخص نشده، اما از آنجا که موضوع بررسی و هدف بازرسی، راستی آزمایی پایبندی ایران به برجام می باشد، می توان گفت که آژانس تنها تا طول زمان برقراری هر یک از تعهدات ایران در چارچوب برجام می تواند جهت راستی آزمایی پایبندی ایران به آن تعهدات به تشخیص خود و یا کمیسیون مشترک برجام، از هر مکان – به هر شیوه ای – بازرسی کند). خط قرمز7: عدم بازرسی از مراکز مرتبط با حریم دفاعی کشور «با بازرسى هاى غیر متعارف هم بنده موافق نیستم؛ پرس وجوى از شخصیتّ ها را هم به هیچ وجه قبول ندارم و موافق نیستم؛ بازرسى از مراکز نظامى را هم نمیپذیریم همچنان که قبلًا هم گفتیم.» (2 تیر 1394) «گفتیم که اجازه نمیدهیم از هیچ یک از مراکز نظامی هیچ بازرسی ای از سوی بیگانگان صورت بگیرد.» (30 اردیبهشت 1394) «که به هیچ وجه اجازه داده نشود که به بهانه ی نظارت، اینها به حریم امنیتّی و دفاعی کشور نفوذ کنند؛ مطلقا.ً مسئولین نظامی کشور به هیچ وجه مأذون نیستند که به بهانه ی نظارت و به بهانه ی بازرسی و مانند این حرفها، بیگانگان را به حریم و حصار امنیتّی و دفاعی کشور راه بدهند.» (20 فروردین 1394) برجام هیچ استثنائی برای مراکز نظامی و امنیتی کشور قائل نشده است. برجام به آژانس اجازه می دهد که طی یک پروسه حداکثر 24 روزه، به تمامی نقاط کشور دسترسی پیدا کرده و از آنها بازرسی کنند. همچنین بر خلاف برخی مطالب مطرح شده، برجام به مقامات ایرانی این اجازه را نمی دهد تا از بازرسی از مکان و یا استفاده از شیوه بازرسی خاصی، ممانعت کنند. بر اساس بخش Q (بند های 74-78) پیوست 1 برجام، پروسه دسترسی آژانس به مراکز غیر اعلامی به عنوان مراکز هسته ای به شرح ذیل می‌باشد: 1. در صورتی که آژانس «نگرانی هایی» مبنی بر وجود مواد و یا فعالیت های هسته ای اعلام نشده و یا فعالیت هایی که با برجام ناسازگارند داشته باشد، آژانس نگرانی های خود و دلیل آن را به ایران مخابره کرده و از ایران درخواست پاسخ خواهد نمود. 2. اگر پاسخ ایران آژانس را قانع نکند، آژانس می تواند به صورت مکتوب و با ارائه دلایل مرتبط، درخواست کند تا به اماکن مورد نظر خود - جهت اطمینان از عدم وجود مواد و یا فعالیت های هسته ای اعلام نشده و یا فعالیت هایی که با برجام ناسازگارند – دسترسی پیدا کند. 3. ایران می تواند در جواب درخواست آژانس، راه های جایگزین دیگری جهت کسب اعتماد آژانس پیشنهاد کند. 4. اگر پیشنهادات ایران نگرانی های آژانس را مرتفع نکرده و یا ایران و آژانس نتوانند ظرف مدت 14 روز به راهکاری جهت ایجاد اطمینان از عدم وجود مواد و یا فعالیت های هسته ای اعلام نشده و یا فعالیت هایی که با برجام ناسازگارند، دست یابند، ایران با مشورت کمیسیون مشترک برجام، تلاش خواهد کرد تا با آژانس به توافقی دست یابد که موجب برطرف شدن نگرانی ها شود. 5. اگر پس از کسب مشورت کمیسیون مشترک برجام، ایران و آژانس نتوانستند به توافق برسند، کمیسیون مشترک برجام با اکثریت مطلق (حداقل 5 از 8 عضو) آراء، نحوه جلب اعتماد آژانس توسط ایران را تعریف خواهند نمود. 6. از زمان کسب مشورت از کمیسیون مشترک برجام (روز بعد از سپری شدن مهلت 14 روزه) تا زمان ارائه راهکار توسط کمیسیون مشترک برجام نباید بیش از 7 روز به طول انجامد. 7. ایران باید راهکار ارائه شده توسط کمیسیون مشترک برجام را ظرف مدت 3 روز به اجرا گذارد. 8. برجام هیچ استثنائی – چه در مورد اماکن و چه در مورد روش های بازرسی – در نظر نگرفته و اصل را بر برطرف کردن نگرانی آژانس به هر روش ممکن قرار داده است. خط قرمز 8: ادامه دادن و کند نشدن فعالیت‌های مرتبط با تحقیق و توسعه و ساخت و ساز هسته ای «در همین مدّتِ محدودیتّ هم که ما قبول میکنیم، کار تحقیق و توسعه و ساخت و ساز باید ادامه پیدا کند.» (2 تیر 1394) «در این زمینه؛ توسعه ی علمی و فنیّ هسته ای در ابعاد گوناگون، به هیچ وجه نبایستی متوقفّ بشود. توسعه باید ادامه پیدا کند، توسعه ی فنیّ. حالا محدودیتّهایی را ممکن است لازم بدانند قبول بکنند، ما حرفی نداریم. برخی از محدودیتّها را قبول کنند، اّما توسعه ی فنیّ حتما بایستی ادامه پیدا بکند و با شدّت و قدرت پیش برود.» (20 فروردین 1394) «این مذاکرات به هیچ وجه به معنای این نیست که جمهوری اسلامی از حرکت علمی و فناوری هسته ای ذره ای کوتاه خواهد آمد... این [حرکت علمی] هیچ نبایستی متوقف شود و کند حتی شود.» (20 فروردین 1393) اگرچه بندهای1 ، 3، 5، 15 و16 جمع بندی برجام و بندهای 18، 24، 26، 31 الی 43، 45، 50، 52، 61، 63، 72، 73 و 81 پیوست 1 توافق برجام، محدودیت های مختلفی را در زمینه تحقیق و توسعه فعالیت های هسته ای کشورمان اعمال می کند، اما رئیس سازمان انرژی اتمی معتقد است که این محدودیت ها، عموما فرآیند توسعه و کسب دانش هسته ای توسط کشورمان را کند و یا مختل نخواهد کرد. ایشان طی صحبت های گوناگون بر این نکته تاکید داشته است که حتی اگر برجام بخش تحقیق و توسعه برنامه هسته ای را محدود نکرده بود، سیر طبیعی کسب دانش و فناوری های نوین هسته ای به گونه ای است که میزان پیشرفت و توسعه فناوری هسته ای کشور نمی توانست بیش از آنچه که اکنون در قالب برجام می توانیم به آن دست یابیم، باشد. اما همانطور که مقام معظم رهبری بارها[1] تاکید داشته اند «دانشمندان جوان کشورمان قادر به کارهای خیره کننده و شگفت آور هستند» و این موضوع در دستیابی به فناوری و تولید سوخت مورد نیاز رآکتور تحقیقاتی تهران نمود واضحی داشته است. از این رو به نظر می رسد که تعیین سقفی به این کوتاهی برای سطح توانمندی جهت پیشرفت دانشمندان جوان کشورمان، به نوعی مبتنی بر بی اعتمادی به ظرفیت های داخلی و عدم آگاهی از تصاعدی بودن روند کسب دانش و مهارت های فنی می باشد. به عبارت دیگر همانطور که تجربه ایران در صنعت هسته ای نیز نشان داده است، اگر چه روند پیشرفت های علمی و فنی در مراحل اولیه سرعت چندان زیادی ندارد، اما با اندوختن تجربه و عبور از موانع علمی اولیه، معمولا سرعت کسب دانش افزایش چشمگیری پیدا می کند. به عنوان مثال، در حالی که از سال 1369 تا 1376 و در طی حدود 7 سال، ایران تنها توانست دو دستگاه سانتریفیوژ IR-1 را پایدار نماید؛ بعد از آن و تا سال 1385، حدود 9 سال طول کشید تا یک آبشار 164 عددی از IR-1 تکمیل شود. اما از آن به بعد و از سال 1385 تا 1394، و در زمانی مشابه و حدود 9 سال، علاوه بر بیش از 100 آبشار IR-1، یک آبشار IR-2، یک آبشار IR-4 و تحقیق، توسعه و تولید سانتریفیوژهای IR-6، IR-6s، IR-7 و IR-8 انجام پذیرفته است. با توجه به اینکه یکی از عوامل اصلی شتاب دهنده و تصاعدی کننده رشد علمی، انگیزه دانشمندان جهت کشف ناشناخته ها و دستیابی به قله های علمی می باشد، سرعت رشد هر علمی، مبتنی بر تعریف و هدف گذاری قله های آن می باشد. از این رو، اگر سقفی برای اهداف علمی در نظر گرفته شود - مخصوصا اگر آن سقف پایین تر از علم روز و بسیار پایین تر از سطح علمی جهان در زمان پایان محدودیت ها باشد - این امر قطعا باعث کاهش انگیزه دانشمندان جهت فعالیت علمی و دستیابی به افق های جدید علمی گردیده، دانشمندان مستعد و با انگیزه را به فعالیت در صنایع دیگر و یا مهاجرت به کشورهایی که چنین محدودیت هایی ندارند سوق داده و در نتیجه باعث کاهش رشد علمی و فنی کشور خواهد گردید. همانطور که مقام معظم رهبری بارها تاکید نموده اند، کند کردن روند پیشرفت علمی کشور در زمینه های مختلف و به ویژه در دانش هسته ای، همواره یکی از اهداف اصلی دشمنان ایران بوده و این هدف در برجام نمود واضح و انکار ناپذیری یافته است. از آنجا که طرف مقابل ایران، خود قبلا مسیر دستیابی به علوم مختلف مرتبط با برنامه هسته ای و سکوهای پرش موجود در این روند را طی کرده و به خوبی به آن ها اشراف دارد، بسیار ساده انگارانه به نظر می رسد که بر این باور باشیم که تمامی محدودیت هایی که برجام در زمینه تحقیق و توسعه هسته ای برای ایران قائل شده است، محدودیت هایی واهی، عبث و غیر تاثیر گذار در روند رشد علمی و فنی کشور بوده و پذیرش چنین محدودیت هایی، عبور از خطوط قرمز کشور نباشد. خط قرمز 9: عدم پذیرش محدودیت های طولانی « ما گفتیم ما محدودیتّ ده سال و دوازده سال و مانند اینها را قبول نداریم؛ ده سال یک عمر است؛ همه ى آنچه ما در این مدّت به دست آوردیم، در حدود ده سال طول کشیده است! ... محدودیتّ ده ساله را ما قبول نداریم.» (2 تیر 1394) برجام از این خط قرمز نیز عبور کرده است؛ چرا که به غیر از نظارت های اعمال شده، طول زمان اکثریت قریب به اتفاق محدودیت های اعمال شده بر ایران از ده سال شروع می شوند: طول محدودیت نوع محدودیت 15 سال عدم ذخیره آب سنگین مازاد بر نیاز رآکتور اراک 15 سال عدم انجام بازفراوری 15 سال عدم انجام تحقیقات مرتبط با بازفراوری 15 سال عدم انجام غنی سازی فراتر از 3.67 درصد 10 سال محدود نگاه داشتن سانتریفیوژهای نطنز به تعداد 5060 سانتریفیوژ از نوع IR-1 10 سال انجام تحقیقات و توسعه با استفاده از اورانیوم تنها بر روی سانتریفیوژهای IR-4 و IR-5 و IR-6 و IR-8 10 سال استفاده از حداکثر 10 عدد سانتریفیوژ IR-4 جهت تحقیق و توسعه 10 سال استفاده از حداکثر یک عدد سانتریفیوژ IR-5 جهت تحقیق و توسعه 8 سال و نیم استفاده از حداکثر یک عدد سانتریفیوژ IR-6 جهت تحقیق و توسعه 8 سال و نیم استفاده از حداکثر یک عدد سانتریفیوژ IR-8 جهت تحقیق و توسعه 10 سال عدم استخراج اورانیوم غنی شده از سانتریفیوژ IR-6 و IR-8 15 سال انجام تحقیقات و توسعه با استفاده از اورانیوم تنها در سایت نطنز 15 سال عدم انجام هر گونه غنی سازی اورانیوم و استفاده از مواد هسته ای در فردو 15 سال محدود نگاه داشتن سانتریفیوژهای فردو به تهداد 1040 سانتریفیوژ از نوع IR-1 15 سال محدود نگاه داشتن ذخایر اورانیوم غنی شده در هر شکل و حالتی به 300 کیلوگرم 15 سال عدم ساخت تاسیسات لازم جهت تبدیل قرص سوخت به گاز UF6 10 سال ساخت سانتریفیوژ جدید تنها به منظور جلوگیری از کاهش تعداد کل سانتریفیوژهای IR-1 انبار شده به زیر 500 عدد 15 سال انجام هرگونه غنی سازی تنها در نطنز 15 سال عدم انجام هرگونه تعامل و یا صادرات در زمینه غنی سازی با هر کشور دیگر بدون کسب موافقت کمیسیون مشترک برجام 10 سال عدم انجام تحقیق و توسعه و یا عملیات غنی سازی با استفاده از فناوری هایی به غیر سانتریفیوژهای گازی خط قرمز 10: دستبابی به 190 هزار سو ظرفیت غنی سازی در آینده نه چندان دور «مسئولین ما میگویند ما به 190000 سو احتیاج داریم. ممکن است این نیاز مال امسال و دو سال دیگر و پنج سال دیگر نباشد ٬ اّما این نیاز قطعى کشور است ٬ خب ٬ باید نیاز کشور تأمین بشود.» (16 تیر 1393) «نیاز ما برای یک فاصله زمانی مورد توافق، یعنی هشت ساله آینده برای تامین سوخت سالانه نیروگاه اتمی بوشهر، حدودا 190 هزار سو است تا بتوانیم پس از اتمام قرارداد با روسیه، سوخت این نیروگاه و رآکتور تحقیقاتی تهران و رآکتور اراک را تامین کنیم.» دکتر صالحی در تبیین سخنان مقام معظم رهبری – خبرگزاری جمهوری اسلامی کد خبر: 81230268 (4114394) - تاریخ خبر: 17/04/1393 پر واضح است که به دلیل زمان بندی و نوع محدودیت هایی که برجام بر ایران تحمیل می کند، در بهترین شرایط ایران تا 15 الی 20 سال آتی امکان دستیابی به 190 هزار سو ظرفیت غنی سازی را نخواهد داشت. این زمان دو الی سه برابر زمان 8 سالی است که آقای دکتر صالحی در تاریخ 17/04/1393 در تبیین فرمایشات مقام معظم رهبری در خصوص زمان نیازمند بودن کشور به دستیابی به ظرفیت غنی سازی به میزان 190 هزار سو عنوان کرده است. ب- نکات حساس برجام برجام علاوه بر نکاتی که در بخش قبل ذکر گردید، دارای نکات حساس و قابل تامل دیگری نیز می باشد که در این بخش به ذکر برخی از نکات حساس پرداخته می شود. برای کوتاه شدن مطلب، ضمن عدم تکرار نکات ذکر شده در بخش قبل، سعی در اختصار و بیان نکات مهمتر بوده است. مجددا تاکید می گردد که نگاهی که در تدوین این متن مد نظر بوده، تنها مبتنی بر متن منتشر شده برجام بوده و تلاش شده است تا فارغ از هر گونه تحلیل های شخصی، فرامتنی و یا مبتنی بر حواشی مذاکرات باشد. بخش اول: توافقنامه برجام 1- بندهای 36 و 37 جمع بندی برجام که به تشریح مکانیزم حل و فصل اختلافات احتمالی در خصوص مسائل مرتبط با برجام می پردازد، می تواند مشکلات متعددی را برای کشورمان ایجاد نماید (به روندنمای شماره یک مراجعه شود). بر اساس این دو بند، در صورتی که هر یک از طرف های برجام – از جمله ایران- نسبت به عملکرد یکی دیگر طرف های برجام اعتراضی داشته باشد، باید اعتراض خود را به کمیسیون مشترک برجام - متشکل از کشورهای 5+1، ایران و اتحادیه اروپا – ارائه کند. اعضای این کمیسیون می بایست راه حل های پیشنهادی خود را - که باید از طریق اجماع به آن برسند - ظرف پروسه ای 35 روزه ارائه کرده و در نتیجه یا رضایت طرف معترض را از طریق راه حل ارائه شده جلب کرده و یا طرف معترض از ادامه پیگیری اعتراض خود صرفنظر کند. در غیر اینصورت، طرف معترض می تواند در روز 36 ام، موضوع را به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع دهد. شورای امنیت می بایست در فرصتی 30 روزه، منطبق با رویه های خود، در خصوص قطعنامه ای برای «تداوم لغو تحریم ها» رای گیری نماید. نتیجه فرایند رای گیری، در شورای امنیت، یکی از حالات زیر خواهد بود: - رای آوردن قطعنامه تداوم لغو تحریم ها در شورای امنیت بدون وتو توسط اعضای دائمی: در این صورت تحریم های شورای امنیت سازمان ملل برنخواهند گشت، ولی در عمل، خواسته و شکایت طرف معترض، تغییری در رفتار سایر طرف های برجام به وجود نیاورده و در صورت تداوم شکایت، طرف معترض می تواند فرایند فوق را مجددا بیازماید. - رای آوردن قطعنامه تداوم لغو تحریم ها در شورای امنیت و وتو شدن قطعنامه توسط یکی از اعضای دائمی: اعضای دائمی شورای امنیت متشکل از آمریکا، روسیه، چین، انگلستان و فرانسه - که پنج عضو از هشت عضو کمیسیون مشترک برجام نیز می باشند - می توانند قطعنامه های شورای امنیت را وتو و بی اثر نمایند. در صورتی که شورای امنیت به تداوم لغو تحریم ها رای دهد، ولی هر یک از اعضای دائمی شورای امنیت با تداوم لغو تحریم ها علیه ایران مخالف باشد، تمامی تحریم های لغو شده توسط شورای امنیت بر اساس توافق برجام، بازخواهند گشت و به احتمال زیاد، آمریکا و اتحادیه اروپا نیز تحریم های خود را متعاقبا باز خواهند گرداند. - رای نیاوردن قطعنامه تداوم لغو تحریم ها در شورای امنیت: اگر در فرصت 30 روزه، شورای امنیت سازمان ملل به تداوم لغو تحریم های ایران رای ندهد، تمامی تحریم های لغو شده توسط شورای امنیت بر اساس توافق برجام، به طور خودکار باز گشته و به احتمال زیاد، آمریکا و اتحادیه اروپا نیز تحریم های خود را متعاقبا باز خواهند گرداند. روند رسیدگی به شکایات و اعتراضات طرف های برجام دارای مشکلات متعددی است که مهمترین آن ها عبارتند از: 1.1- این روند به دلیل اجماعی بودن، باعث می شود که در صورتی که کشورهای 5+1 در انجام تعهدات خود کوتاهی کرده باشند، در صورت اعتراض ایران، کشور خاطی به دلیل حضور در جایگاه قضاوت و تصمیم گیری بتواند از اتخاذ هرگونه تصمیم بر علیه خود در کمیسیون مشترک برجام جلوگیری کند. در این حالت، ایران یا می بایست نسبت به موضع اعتراضی خود کوتاه آمده و از اعتراض خود صرف نظر کند، و یا اینکه شکایت خود را به شورای امنیت سازمان ملل متحد ببرد. از آنجا که کشورهای مورد اعتراض ایران همگی به جز آلمان، از اعضای دائمی و پر نفوذ شورای امنیت سازمان ملل بوده و در آن شورا دارای حق وتو می باشند، احتمال اینکه ایران بتواند در شورای امنیت به نتیجه دلخواه خود دست یابد بسیار اندک بوده و حتی دادخواهی ایران در شورای امنیت به دلیل مکانیزم تعریف شده در برجام، می تواند منجر به بازگشت مجدد تمامی تحریم های سازمان ملل علیه ایران گردد. 1.2- همچنین به دلیل اجماعی بودن روند تصمیم گیری در کمیسیون مشترک برجام، در صورتی که ایران مورد اعتراض هر یک از کشورهای 5+1 قرار گیرد، یا ایران باید برای جلوگیری از ارجاع موضوع به شورای امنیت به درخواست های طرف معترض تن در دهد و یا اینکه موضوع به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع خواهد شد. از آنجا که کشورهای اعتراض کننده به ایران، همگی به جز آلمان، از اعضای دائمی و پر نفوذ شورای امنیت سازمان ملل بوده و در آن شورا دارای حق وتو می باشند، در صورتی که ایران اعتراض آن ها را وارد نداند، این کشورها می توانند موضوع را در شورای امنیت مطرح کرده و در آن شورا با استفاده از نفوذ خود، ایران را به پذیرش خواسته های خود و یا تن دادن به بازگشت دوباره تمامی تحریم ها مجبور کنند. 1.3- باید توجه داشت که در صورت بازگشت مجدد تحریم های شورای امنیت سازمان ملل متحد پس از اجرای برجام، ایران در وضعیتی به مراتب نامناسب تر از شرایط پیش از اجرای برجام قرار خواهد گرفت. از آنجا که بسیاری از اقداماتی که ایران می بایست پیش از مرحله اجرای برجام انجام دهد، اقداماتی برگشت ناپذیر و یا دارای دوره برگشت پذیری طولانی می باشند، در صورت بازگشت مجدد تحریم ها، بازگشت وضعیت فعالیت های هسته ای کشور به شرایط پیش از اجرای برجام، زمان و هزینه زیادی خواهد طلبید. همچنین به دلایلی نظیر تغییرات سیاسی و حقوقی پیش آمده در پرونده هسته ای و انتظارات و تبعات پیش آمده در داخل و خارج از کشور، ممکن است ایران حتی پس از بازگشت شرایط فنی به وضعیت پیش از برجام، در سایر موضوعات، به موقعیت پیش از اجرای برجام دست نیافته و حتی زمینه هایی برای اعمال تحریم ها و فشارهای بیشتری علیه کشورمان نیز فراهم شود. 1.4- با توجه به موارد ذکر شده در بندهای قبل، عواملی از جمله 1) زمان، 2) هزینه های مادی و سیاسی لازم برای بازگشت به شرایط پیش از برجام و همچنین 3) مراحل غیر منطقی و نامتوازن رسیدگی به شکایات و اعتراضات در قالب برجام و احتمال بازگشت تحریم ها در صورت رجوع به شورای امنیت، باعث خواهد شد تا در صورت کوتاهی و یا تخطی طرف مقابل، چندان به صرفه نباشد که ایران نسبت به این کوتاهی ها اعتراض کرده و بر اعتراض خود پافشاری کند. این موضوع سبب خواهد شد تا طرف مقابل برای کوتاهی در انجام تعهدات خود انگیزه مضاعفی پیدا کرده و این کوتاهی ها هر روز ابعاد تازه تری به خود گیرد. 2- بند 54 پیوست 1 برجام تصریح می کند که: «تا قبل از روز اجرا، ضروری است تا یک مدل و نمونه توافقی شامل شرح انواع مختلف سانتریفیوژها (IR-1, IR-2m, IR-4, IR-5, IR-6, IR-6s, IR-8) و تعاریف مربوطه تهیه گردد.» همچنین در بند 55 پیوست 1 آمده است: «تا قبل از روز اجرا ضروری است تا یک پروسه و روند توافقی برای اندازه گیری داده های مربوط به کارکرد سانتریفیوژ های IR-1، IR-2m و IR-4 تهیه گردد.» از طرفی در بند 15 پیوست 5، مجددا تاکید شده است که این دو پروسه و روند توافقی می بایست حتما پیش از «روز اجرا» انجام پذیرفته باشد. در خصوص این بخش از برجام، نکات ذیل قابل توجه می باشد: 2.1- در این دوبند تصریح نگردیده است که دو توافق مورد بحث اولا میان ایران و کدام کشور و یا نهاد و ثانیا در طول چه مدت زمانی می بایست انجام پذیرند. 2.2- همانطور که پیش از این نیز اشاره شد، بسیاری از اقداماتی که ایران باید پیش از روز اجرای برجام انجام دهد، اقداماتی دفعتی بوده که بازگرداندن آن ها پس از انجام، پر هزینه و زمان بر می باشد. از این رو لازم است که ایران تاکید داشته باشد تا پیش از اجرایی کردن تمامی اقدامات عملی و دفعتی خود، این دو توافق حاصل شده باشند. میزان همکاری طرف این دو توافق برای نهایی شدن آن ها پیش از انجام گرفتن اقدامات دفعتی ایران، می تواند به عنوان یکی از شاخص های حسن نیت و راستی آزمایی قصد طرف های مقابل، مورد استفاده ایران قرار �
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[مشاهده در: www.farsnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 31]
-
گوناگون
پربازدیدترینها