واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: نگاهی به پیشنهاد تازه تهران مجمع گفت وگوی منطقه یی؛ چیستی و چرایی تهران- ایرنا- ایجاد یک مجمع گفت وگوی منطقه یی در خلیج فارس در شرایط گسترش تهدیدهای امنیتی و نیز هدف قرار گرفتن امنیت جمعی کشورهای منطقه، می تواند به تقویت روند همکاری دولت های حوزه ی خلیج فارس برای رویارویی مشترک با این تهدیدها بیانجامد.
سیاستمداران و اندیشمندان روابط بین الملل طی سال ها بر این مساله تاکید داشتند که امنیت یک مساله ی ملی یا فروملی است و هر کشوری باید با تکیه بر توانایی های خود امنیتش را تامین کند. این دیدگاه به طور ویژه در دورانی که کشورهای اروپایی یکه تاز عرصه ی بین الملل بودند و در رقابت شدید با یکدیگر روابط بین الملل کنونی را شکل می دادند، به شدت بر اندیشه ی کنشگران این عرصه حاکم بود.تکیه بر این اصل بنیادین که فضای بین الملل بی بهره از یک اقتدار مشروع و مرکزی است و هیچ مرجع حاکمی برای پشتیبانی از دولت ها وجود ندارد نیز این نتیجه را به دنبال داشته که دولت ها برای حفظ امنیت خود باید تنها بر توانایی های خودشان تکیه کنند. به همین دلیل، تلاش برای حفظ امنیت از طریق افزایش انواع توانایی ها به رقابتی پایان ناپذیری بین کشورها می انجامد.در چنین چارچوبی، امنیت یک کالای کم یاب تلقی می شود که همه ی کشورها به دنبال آن هستند و تنها آن هایی سهم بیشتری از آن دارند که از توان نظامی بالاتری برخوردار باشند. نتیجه ی حاکم شدن چنین دیدگاهی بر اروپا منجر به 2 جنگ جهانی بنیان برافکن و میلیون ها کشته و ویرانی های بسیار بود.این دیدگاه هرچند هنوز باور غالب در روابط بین الملل به شمار می آید اما تغییر و تحولاتی که در عرصه های مختلف از جمله حوزه های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، حمل و نقل، فناوری و ... رخ داده، این دیدگاه را اندکی تعدیل کرده و برخی اصول زیربنایی آن را تغییر داده است.به همین دلیل، نگاه سیستمی (نظام مند) به روابط بین الملل رفته رفته جایگزین نگاه خُرد و این مساله پذیرفته شد که به دلیل پیچیدگی و به هم پیوستگی فزاینده ی ارتباط دولت ها، نمی توان امنیت را مساله یی تک بعدی و محدود که هر کشور به تنهایی از عهده ی تامین آن بر می آید، در نظر گرفت. این امر به ویژه زمانی اهمیت بیشتری یافت که برخی تهدیدها گستره یی منطقه یی و جهانی یافت و کشورها دیگر قادر نبودند به تنهایی از عهده ی مقابله با آن بر آیند. مهم ترین این تهدیدها، تهدید هسته یی، تغییر آب و هوایی، مهاجرت و بحران های اقتصادی است.بر این پایه، عده یی از هم پیوندی امنیتی دولت ها سخن به میان آوردند و اعلام کردند که وابستگی متقابل دولت ها، حساسیت و آسیب پذیری متقابل آن ها را به دنبال خواهد داشت. همچنین حساسیت نسبت به تحولات مربوط دولت ها، محیط پیرامون و آسیب پذیری نسبت به تهدیدهای گوناگون محیطی باعث افزایش هم پیوندی آن ها خواهد شد. این امر فضا را برای گسترش فرایندهای همکاری منطقه یی و جهانی فراهم کرد و کشورهای صنعتی را به سمت گسترش همیاری جمعی برای مقابله با تهدیدهای پیش رو سوق داد. بخشی از علت های شکل گیری بسیاری از سازمان های منطقه یی و جهانی را باید در چنین بافتی جست.با وجود چنین تحولی در نگرش دولت ها به مقوله ی امنیت و بقا، برخی مناطق به دلیل عقب ماندگی های ساختاری همچنان با نگاهی دولت محور با همان شکل گذشته در پی تامین امنیت خود با تکیه ی صرف بر توانایی های خود هستند.خلیج فارس از جمله این مناطق است. آمار نشان می دهد که این منطقه همچنان در صدر فهرست خریدهای تسلیحاتی قرار دارد و اختلاف های مرزی، سرزمینی و هویتی به منازعه های دامنه داری بین کشورهای واقع در این حوزه انجامیده است.این در حالی است که به دلیل تغییر و تحولات یاد شده، تهدیدهای محیطی سراسر خاورمیانه و خلیج فارس گسترده و به مساله یی عمومی تبدیل شده است که امنیت همه ی کشورهای واقع در این منطقه را زیر تاثیر قرار می دهد. به این ترتیب از تهدیدهای زیست محیطی مانند بحران ریزگردها گرفته تا تهدیدهای امنیتی مانند گسترش تروریسم و افراط گرایی همه ی کشورهای منطقه را درگیر کرده است.با توجه به آنچه گفته شد مقابله با این تهدیدها نیازمند اقدام جمعی همه ی کشورهای واقع در این منطقه است. با وجود ضرورت های پیگیری اقدام های مشترک، به دلیل فضای حاکم بر روابط کشورهای حوزه ی خلیج فارس، این کشورها در سال های گذشته نه تنها در عمل توجهی به این ضرورت نشان نداده اند بلکه حتی با تکیه بر نگاه امنیت محور خُرد، امنیت خود را در گروی ناامنی رقیبشان تعریف کرده اند. به همین دلیل به تقویت دامنه ی ناامنی های منطقه یی پرداخته اند.در این میان، با توافق هسته یی ایران و گروه 1+5، دگرگونی قابل توجهی در فضای خلیج فارس رخ داده و شرایط برای افزایش تعامل منطقه یی بین کشورها بیش از هر زمانی فراهم شده است. در کنار این رخداد، بحران های اخیر و پیامدهای امنیتی آن برای همه ی کشورهای منطقه، آن ها را به این نتیجه رسانده است که برای رویارویی با تهدیدهای پیش رو باید از تک روی های امنیتی دست بردارند و به سمت همکاری جمعی روی آورند.جمهوری اسلامی ایران در این زمینه ابتکار عمل را در دست گرفته است تا با تکیه بر دیپلماسی، همکاری های منطقه یی را برای مقابله با تهدیدهای مشترک گسترش دهد. در این راستا، «محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه ی ایران، با ارایه ی طرح ایجاد یک مجمع گفت وگوی منطقه یی تلاش دارد فضای همکاری های خاورمیانه یی را با تکیه بر ایجاد یک سازوکار جمعی تقویت کند.این طرح که بر گفت وگوهای درون منطقه یی چندجانبه متکی است می تواند آغازگر دوره یی تازه در روابط بین کشورهای حوزه ی خلیج فارس باشد. ایجاد یک مجمع گفت وگوی منطقه یی را باید پیش درآمد شکل دادن به یک نظم درون منطقه یی به حساب آورد که می تواند بر کاهش بحران در روابط کشورهای این منطقه و نیز دخالت های خارجی تاثیری مثبت داشته باشد.بنابراین می شود امیدوار بود که حلقه ی گم شده ی امنیت در خلیج فارس که همان نبود توافق بر سر دستورهای کار امنیت منطقه یی است، با شکل گرفتن یک مجمع گفت وگوی منطقه یی رفع شود و همکاری ها در این زمینه شکلی عملی به خود بگیرد.**گروه پژوهش و تحلیل خبری پژوهشم**9347** 9279**
27/05/1394
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ایرنا]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 14]