محبوبترینها
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1831156682
هرات؛ شهري در مسير راه ابريشم (1)
واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
هرات؛ شهري در مسير راه ابريشم (1) نويسنده:شهرزاد ساسان پور چکيده: اين مقاله با هدف بررسي راه ابريشم از مسير هرات، به نگارش درآمده است. بدين منظور با روش کتابخانه اي از چند دسته منبع شامل منابع اختصاصي و مقاله هايي پيرامون راه ابريشم، تواريخ عمومي، اختصاصي و دودماني، سفرنامه ها و پژوهش هاي تازه استفاده شده است. در اين مقاله پس از مقدمه اي کوتاه درباره اهميت راه ابريشم، در دو بخش به وضعيت اين راه در دوران ايران باستان، دوران اسلامي تا معاصر، مسيرهاي مختلف راه ابريشم ( راه هاي اصلي و فرعي ) پرداخته شده است. بخش سوم به بررسي راه ابريشم از مسير هرات و افغانستان اختصاص يافته است. در مجموع مي توان گفت که هرات در يکي از مسيرهاي مهم راه ابريشم واقع شده و نه تنها يک راه تجارتي، بلکه يک راه زيارتي، به ويژه در راستاي گسترش آيين بودا بود. کليد واژه: تاريخچه راه ابريشم – هرات – افغانستان – ايران. مقدمه شواهد و مدارک موجود نشان مي دهد چين سرزمين اصلي پرورش کرم ابريشم و توليد محصول ابريشم بوده است. ايران نيز از جمله کشورهايي است که در مسير راه ابريشم قرار داشته و در دوران باستان و سپس دوران اسلامي، نقش بسيار مهمي را در روابط بين شرق و غرب ايفاء نموده است. البته با سقوط دولت روم شرقي به دست ترکان عثماني، راه ابريشم دچار بحران شد و اهميت خويش را از دست داد.(1) هدف از نگارش اين مقاله، بررسي راه ابريشم از مسير هرات بوده است. هرات در اين مسير قرار داشت و کاروان هاي تجاري از اين شهر مي گذشتند. اين مقاله با روش کتابخانه اي و با استفاده از چند دسته منبع شامل منابع اختصاصي و مقاله هاي مربوطه، تواريخ عمومي و اختصاصي، منابع دودماني، سفرنامه ها و پژوهش هاي نوين، تهيه شده است. نويسنده مقاله پس از ارائه شرح کوتاهي درباره راه ابريشم و اهميت تاريخي آن، نخست به به وضعيت اين راه در دوران ايران باستان، دوران اسلامي تا معاصر و مسيرهاي مختلف راه ابريشم ( مسيرهاي اصلي و فرعي ) پرداخته و سپس راه ابريشم را از مسير هرات و افغانستان مورد بررسي قرار داده است. بخش اول: راه ابريشم و اهميت آن بر اساس نوشته هاي رنه گروسه، نخستين بار کلود بتوليه، جغرافي دان مشهور، در حدود سال هاي 170- 150م. اين راه را بر اساس اطلاعاتي که از مارن، نويسنده يوناني – رومي، که او نيز به نوبه خود از آگاهي هاي يک تاجريوناني – شامي به نام مائي تيتيانوس بهره مند شده بود، معرفي نموده است .(2) اين راه و برخي داستان ها و افسانه هاي مربوط بدان در سفرنامه مارکوپولو شرح داده شده است. مارکوپولو در سفرنامه خود از شهرهاي باستاني، شنزارها، سلاطين چادرنشين با لباس هاي ابريشمين و شهرهاي شرقي به صورت مفصل بحث کرده است. اين راه در واقع بزرگ ترين راه جهان باستان، راه داريوش، اسکندر، چانگ چين و چنگيز خان بوده است. تاريخ سنتي گشايش اين راه، سال 105 يا 115 پيش از ميلاد است؛ زماني که چيني ها تا نيمه راه آسيا پيش آمدند و به مسير مشابهي که از مديترانه به آسياي مرکزي کشيده شده بود، برخورد کردند، اما راه ابريشم در واقع بسي کهن تر از اين است و شايد دوهزار سال و حتي بيش از اين، قدمت داشته باشد. اين راه دست کم براي چهار هزار سال، راه ارتباطي اصلي بين مديترانه و چين بوده است.(3) راه ابريشم نه تنها راه مبادله کالاهاي بازرگاني و ابريشم بود، بلکه راه تبادل افکار و گسترش ادياني چون اسلام، مسيحيت، يهوديت و آيين هاي زرتشت، ماني، بودا، مزدا، کنفوسيوس ... و نيز راهي براي رسيدن برخي گياهان، گل ها و مرکبات از چين به غرب بوده است. از مديترانه تا چين، راه ابريشم سراسر در يک سرزمين باير و صحرايي قرار داشت. تنها عده انگشت شماري توانسته اند سفر کاملي در سراسر اين راه داشته باشند. طول اين شاهراه، هشت هزار کيلومتر بود. از آن جا که راه ابريشم در فلات ايران از باريکه اي مي گذشت که قابل بستن بود، هر گاه فرمانروايان محلي ايران مي خواستند، مي توانستند از تماس غرب و شرق جلوگيري کنند. تنها در زمان مغول ها که بيشتر آسيا به تصرف آنان درآمد، اين راه چنان امن گرديد که مسافرت شرقي – غربي در آن به تقريب رايج شد. با از ميان رفتن مغولان و گسيخته شدن ملل آسيايي، باز هم راه ابريشم افسانه اي شد و خط ارتباطي شرق و غرب گسيخته گرديد.(4) فصل اول: راه ابريشم در دوران ايران باستان 1-1-1: راه ابريشم در عصر هخامنشيان گويا دولت هخامنشي نخستين حکومتي بود که به اهميت راه ابريشم و لزوم گسترش آن پي برد و در راه گسترش آن کوشيد. عواملي چون لزوم سرعت بخشيدن به بسيج نيروهاي نظامي و بهره هاي اقتصادي اين راه، مورد نظر امپراتوري هخامنشي بود. « قديم ترين راه بزرگ ايران، جاده شاهي بود که از بابل شروع مي شد و با گذر از تنگناي زاگرس به کرمانشاه و اکباتان ( همدان ) مي رسيد؛ از آن جا به ري مي رفت و در امتداد جنوب البرز به باکتريا ( بلخ ) مي انجاميد. اين راه از روزگاران کهن، اصل ترين راه پيوند شرق و غرب بود. بدين ترتيب، راه ابريشم، راهي نو بنياد نيست، بلکه همان مسير قديم است که در گذر روزگاران از آسياي مرکزي به چين پيوسته و سرازير شدن کاروان هاي ابريشم، اين نام را بر آن نهاده است.» (5) 2-1-1: راه ابريشم در عصر سلوکيان: در دوره سلوکيان، نيمه غربي راه ابريشم به دست سلوکوس نيکاتور افتاد. افزون بر آن، افغانستان، بلخ، ايران، بين النهرين، ارمنستان، سوريه و بخش هايي ازآسياي صغير، حوزه حکومتي وي را تشکيل مي دادند. در برابر، رقيب وي، بطلميوس که نواحي مصر و انتهاي غربي راه ادويه را که از هند آغاز مي شد و شهرهاي فنيقي را که داراي کارگاه هاي رنگرزي ارغواني بودند، در اختيار داشت و سلوکيان هر چه کوشيدند وابستگي ابريشم به شرهاي فنيقي را از بين ببرند، موفق نشدند. سلوکيان ازآن رو که مي خواستند جانشينان اسکندر را در انتهاي غربي آسياي صغير و سواحل اژه، ترکيه و يونان در امرتجارت ابريشم سهيم کنند، به تدريج سوريه را به نقطه مرکزي غرب راه ابريشم تبديل کردند. انطاکيه و ديگر شهرهاي تجاري سلوکي در اين راستا ايجاد شدند. از سوي ديگر راه قديمي عطريات که از زمان هاي قديم از جنوب عربستان به حلب مي رفت، از انطاکيه مي گذشت. شهر جديد سلوکيه در بيست و چهار کيلومتري جنوب بغداد به تدريج به صورت يک شهر چهار راهي بين النهريني براي تجارت راه ابريشم ساخته شد. دست کم هشت شهر به نام سلوکيه و شانزده شهر به نام انطاکيه در اين زمان ساخته شدند. همچنين شهرهاي اوروپوس و هکاتومپيلوس ( صد دروازه )، پالميرا و پترا نيز رونق يافتند. به تدريج مهاجران يوناني و مستعمره نشينان نظامي يوناني در نقاط دور افتاده و خطرناک امپراتوري اسکندر، از جمله بخش هاي ايراني و بلخي راه ابريشم اسکان داده شدند و آنان با مردم تراکيه آسياي صغير، سوريه و بين النهرين که همگي از مسير راه ابريشم رهسپار بلخ و فراسوي آن بودند، درآميختند.(6) در سده نخست ميلادي دو تحول مهم، افزايش شبکه هاي سنتي تجاري را موجب گرديد. يکي وجود راه ابريشم که با عبور از آسياي صغير و انطاکيه، با چين مرتبط مي شد و ديگري مسير مستقيم دريا که بازرگانان اسکندراني از راه آن به هند دسترسي مي يافتند. 3-1-1-: راه ابريشم در عصر اشکانيان هر چند منابع موجود از امور تجاري ميان ايران و چين آگاهي کافي به دست نمي دهند، اما شواهد نشان مي دهند که در عصر شاهاني چون مهرداد دوم (120 تا 88 پيش از ميلاد ) سفيري از چين به ايران آمد و بار دوم کان ينينگ از سوي يان چائو، براي ايجاد روابط تجاري ايران و روم فرستاده شد، اما به قول پيرنيا: پارتيان مي خواستند انحصار اين راه را خود داشته باشند.(7) هم زمان با دوره اشکانيان راه ابريشم با گذر از آسياي مرکزي، ايران و چين را به هم پيوند داد، اما علت اين امر چه بود ؟ « اشکانيان که با روميان رقابت سياسي داشتند، تجار رومي را به آساني اجازه عبور نمي دادند. در اواسط قرن دوم ميلادي تجارت ابريشم از اين راه به کلي موقوف شد و کشتي هاي چيني از راه دريا ابريشم را به مالاکا، سيلان و ساحل شرقي هندوستان مي آوردند و تجار يوناني و رومي آن را در آن نقاط از آنان مي خريدند.» (8) در حدود سال 140 پيش از ميلاد، اوو، امپراتور نامدار دودمان هان ( HAN)، قدرت را در چين به دست گرفت. وي پس از شکست دادن اشراف طايفه مجار ( Hunnish Race) که مهم ترين مانع راهيابي چينيان به سرزمين هاي باختري بودند، رو به غرب آورد تا هم به دره فرغانه، مرکز توليد و پرورش اسب، دست يابد و هم امپراتوري خويش را تا مرزهاي امپراتوري پارت بگستراند. از اين رو، در سال 139 پيش از ميلاد نماينده اي را به نام جانگ چيان راهي سرزمين هاي غربي کرد تا وي ضمن آشنايي با اوضاع سياسي، نظامي، جغرافيايي، اقتصادي و فرهنگي آن منطقه، زمينه را براي گشودن راهي به سوي غرب فراهم آورد. در سال 116 پيش از ميلاد جانگ چيان براي دومين بار در راس هيئتي سيصد نفره، در حالي که مقدار زيادي طلا، نقره و پارچه ابريشمين همراه خود داشت، به سرزمين هاي غربي راهي شد. در همين سفر، دستيار وي نيز تا سرزمين اشکاني راه پيمود و بدين سان بين حکومت هاي غربي و اشکانيان روابط رسمي برقرار شد. با اين تمهيدات، امپراتور چين کوشيد ابريشم چين را به کشورهاي باختري صادر کند. براي اين منظور، نيروي انساني فراواني را به کار گمارد و سرمايه بسياري گذارد تا از اين راه نوگشوده، بهترين بهره را ببرد. او توانست در کرانه هاي شمالي و جنوبي کوير تاکلاماکان ( Taklamakan) راهي بزرگ و پر از کاروانسرا پديد آورد که تا آن سوي پامير ( Pamir) امتداد يابد و از آن جا به راه هاي مرکز، غرب و جنوب آسيا بپيوندد. با گشوده شدن اين راه، نخست مأموران سياسي چين و سرزمين هاي آسياي مرکزي کالاهاي گوناگون را از اين سو به آن سو مي بردند، اما ديري نپاييد که بازرگانان سغد، کوشان و پارت رشته کار داد و ستد را در دست گرفتند؛ کساني که در سالنامه هاي چيني از آن با نام بازرگانان چو ( Chou)، يعني بيگانگان يا افراد غير هان، ياد شده است. اين بازرگانان که به گويش هاي گوناگون ايراني سخن مي گفتند، کاروان هاي بزرگي از شتر روانه مي کردند که بارشان عطر، جواهر و بلور بود.(9) مهم ترين حرکت سياسي براي حذف ايران از راه اصلي ابريشم، جنبش کوشانيان و چيرگي آنان بر مسيرهاي شرقي بين ايران و چين ( آسياي مرکزي و ماوراء النهر ) بود. روميان مي کوشيدند با فتح بين النهرين يا ارمنستان و قفقاز، راهي ديگر به سوي چين بگشايند که بيشتر اين کوشش ها با پايداري ايرانيان ناکام ماند. در اين دوره رشته بازرگاني در آسياي مرکزي و ماوراء النهر در دست بازرگانان سغدي و خوارزمي بود. خوارزميان رو به غرب داشتند و سغديان با چينيان در داد و ستد بودند. تا زمان پيدايش اسلام، کانون پيوند اقتصادي شرق و غرب در آسياي مرکزي قرار داشت.(10) کوشش سغديان و خوارزميان سبب شد بازرگانان عرب، قبايل و خاندان هاي با سابقه در امر تجارت ابريشم را در مناطق مسکوني راه اصلي ابريشم اسکان دهند و اين پاسداري از اين راه تا عصر صفويان ادامه يافت. در واقع جنگ هاي صفويان با همسايگانشان، به ويژه ازبکان و عثمانيان، ريشه در اين امر داشت.(10) سغديان پيرو کوشانيان بودند و در منطقه سمرقند زندگي مي کردند. آن ها درتجارت حوزه هاي تاريم و پامير تخصص داشتند، به صورتي که زبان سغدي در نيمه شرقي راه ابريشم زبان همگاني شده بود. سربازان و مسافران بازرگان بيشترين مشتريان راه ابريشم بودند. به تدريج آيين بودا توسط بازرگانان سغدي و کوشاني و تا حدودي به وسيله مبلغان رسمي به چين رسيد. در نواحي پامير، کاروان سالاران بيشتر کالاهايشان را به دست حاملان ديگر مي سپردند. سغديان تجارت شمال چين را از راه ترکمنستان غربي به استپ اوراسيا، بلخي ها يا کوشانيان تجارت سمت جنوب و راه اصلي به هند، و هنديان تجارت راه هاي فرعي قره قوروم و گذرگاه هاي کشمير را در دست داشتند.(12) بلخ هم چنان اهميت پيشين خود را داشت و گرچه کوشانيان پايتخت خود را از بلخ به پيشاور هند منتقل کرده بودند، بلخ نه تنها از رونق بيفتاد، بلکه نام هندي بالهيکا ( Balhika) بدان گذارده و به تدريج به بلخ مشهور شد. کالاها از هند به ايران و از آنجا به غرب برده مي شدند. کاروان ها در پناه قبايل محلي و نظاميان شتر سوار حکومتي به تدريج منزلگاه ها را گذرانده و به بين النهرين سرازير مي گشتند. شهر جديد ديگري که در سي و دو کيلومتري جنوب شرقي بغداد ساخته شد و در مسير راه ابريشم قرار گرفت، تيسفون بود. هسوان – تسانگ، مبلغ بودايي که براي گسترش اين آيين از مسير راه ابريشم گذشت، در ادامه سفرش به سوي سمرقند، کوشيد بسياري از زرتشتيان را به آيين بودا دعوت کند. سپس از راه غربي ترين قسمت کوهستان پامير راهي بلخ شد و از آن جا از راه کوهستان برفي و هراس انگيز هندوکش به سوي هند رفت. او با پيشروي در اعماق دره هاي هندوکش، راهي شهر باميان شد که داراي مجسمه هاي بلندي از بودا با زيورهاي گران بها بود. وي از راه کارواني زيارتي هندوکش به دره رودخانه کابل و سرزمين افغان ها رسيد. سپس به قندهار، کانون هنر بودايي هندي – يوناني رفت و سپس وارد پيشاور و سرزمين هند شد. او پس از سال ها مسافرت و تبلغ آيين بودا، از يک راه زميني ديگر و از راه کوه هاي آن سوي رودخانه رود کابل و سپس از راه شاخه جنوبي راه ابريشم به چين بازگشت. او در راه بازگشت از سوي پادشاهان بودايي همچون حارشا، واپسين شهريار بزرگ بودايي هند، شاه کاپيسا و کشمير مورد پذيرايي قرار گرفت. وي سپس از راه دشواري که از بالاي هندوکش، به کاشغر مي رسيد و از راه سرزمين يشم وارد کاشغر شد و سپس از راه جنوب غربي به يارغند و سرانجام از راه دامنه هاي پامير و از راه يک سرزمين بياباني به ختن رسيد.(13)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
پی نوشت ها : 1. در سال هاي 88-1977 پژوهش درباره راه ابريشم زير نظر سازمان يونسکو از سر گرفته شد. پس از دهه 1990 با به استقلال رسيدن جمهورهاي آسياي مرکزي و ارائه شدن طرحهاي گوناگون توسعه جهانگردي و تشکيل همايشهايي در سال 1373 در سمرقند و ايران، زمينه هاي مناسب و فراواني ايجاد شد تا فرهنگ و هنر ايراني-اسلامي و تأثير آن بر راه ابريشم معرفي شده و شناساندن اين راه پر رمز و راز به جهانيان امکانپذير گردد. 2.فريده معتکف، « راه هاي اصلي و فرعي جاده ابريشم »، مجموعه مقالات دومين اجلاس بين المللي جاده ابريشم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، 1376، ص 319. 3.آبرين فرانک و ديويد براونستون، جاده ابريشم، ترجمه محسن ثلاثي، تهران: سروش، 1376، ص 12. 4. پيشين، ص 6-14. 5.عليرضا چکنگي و ديگران، راه ابريشم؛ يادمان گشايش راه آهن مشهد – تجن – سرخس، مشهد: آستان قدس رضوي، 1375، ص 13. 6.پيشين، ص 10-108. 7.حسين پيرنيا، ايران باستان، کتاب نهم، اشکانيان، تهران: جيبي، 1342، ص 9-2698. 8.غلامحسين مصاحب، دايره المعارف فارسي، جلد اول، تهران: فرانکلين، 1345 ، ص 717. 9. چکنگي و ديگران، پيشين، ص 4-13. 10.پيشين، ص 51. 11. پيشين، ص 52. 12.آبرين فرانک و براونستون، پيشين، ص 4-170. 13.پيشين، ص 9-222. منبع: نشريه پايگاه نور شماره 25 ادامه دارد...
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 1337]
-
گوناگون
پربازدیدترینها