واضح آرشیو وب فارسی:مهر:
آب و بحران مدیریت در ایران
شناسهٔ خبر: 2771989 - چهارشنبه ۲۰ خرداد ۱۳۹۴ - ۱۰:۲۶
مجله مهر > گزارش ویژه
بیش از ۸۰ درصد از فلات ایران دارای آب و هوای گرم و خشک است و خشکسالی در طول تاریخ همواره یک ویژگی برای ساکنان این سرزمین بوده است. مجله مهر: در کنار بسیاری از موضوعات فصلی در ایران خشکسالی یک موضوع همیشگی در ابتدای فصل گرماست و در این میان سوء مدیریت در حوزه آب کشور معمولا موضوعی بوده که از سوی مسئولان امر فرافکنی شده است.
کارشناسات بر این باور اند که مهمترین دلایل مربوط به بحران آب در واقع ریشه در عدم برنامه ریزی جامع و رویکرد سطحی نگرانه در مدیریت مسائل در دهه های گذشته دارد. در حقیقت، ایران از یک نمونه الگوی مدیریتی علامت محور (مدیریت سطحی) رنج می برد که به جای توجه به عوامل اصلی، بر نشانه ها متمرکز شده است.
دکتر «کاوه مدنی»، استاد دانشگاه لندن، دلایل بحران آب در ایران را مواردی همچون رشد سریع و توزیع نامناسب مکانی جمعیت، کشاورزی ناکارآمد و تعجیل بی مورد برای توسعه می داند.
این دانشمند ایرانی معتقد است، بیش از هر عامل دیگری، بحران آب در ایران نتیجه سوءمدیریت در دهه های متوالی بوده است. ایران از تغییرات قابل ملاحظه اجتماعی-اقتصادی و سیاسی در قرن اخیر گذر کرده است. با وجود اینکه میل برای نوسازی سریع فواید اجتماعی-اقتصادی بسیاری را به همراه داشته است، فرایندهای نوسازی و توسعه سریع فاقد اثرات منفی بر منابع آبی زیست محیطی در کشور نبوده است.
رويکرد نامناسب مديران و سياستگذاران آبي در مقوله مديريت و حکمراني آب است که بيشتر نگاه مهندسي و سازهاي به مسئله مديريت منابع آب دارند. از اينرو بخش عظيمي از اقدامات صورت گرفته در بخش مديريت و حکمراني منابع آب کشور، به ساخت سد و يا طرحهاي سازهاي انتقال آب اختصاص يافتهاست. نگاه کوتاه و مختصر به برخي پروژههاي انجام شده که بحرانهاي عظيم آبي را در کشور ايجاد کردهاست، نشان ميدهد که بخش عظيمي از اين پروژهها بيش از آن که توجيه علمي و منطقي داشته باشند، به دليل منافع محلي و مقطعي و بعضاً فشارهاي سياسي تصويب و اجرا گرديده است. سد های مختلفی که در طول سالهای گذشته در ایران ساخته شده و به بهره برداری رسیده اند، در موارد مختلف مورد نقد کارشناسان بوده اند و آثار سوء برخی از آنها بعدا خود را نشان داده است.سد «گتوند» به عنوان نمونه که در دوران وزارت مجید نامجو بر وزارت نیرو، ساخته شده است، از جمله این سد هاست که این روزها درباره آن گفتگو می شود. یکی از مهمترین چالشهای ایجاد شده پیرامون این سد، بحث وجود گنبدها و رگههای نمکی در اطراف محل آبگیری سد است که پس از آبگیری سد به زیر آب رفته و منجر به شوری بیش از حد آب در پاییندست این سد شده است. کارشناسان محیط زیست و نظام مهندسی اعتقاد دارند که نزدیکی معدن نمک و سازند نمکی گچساران به محل سد گتوند علیا، در پروژه مطالعاتی این سد در نظر گرفته نشدهاست.
وجود این معدن که در فاصله ۵ کیلومتری سد واقع شده باعث شد که به هنگام آبگیری و تشکیل دریاچه پشت سد، این معدن عظیم نمک که ذخیره نمک آن صدها میلیون تن برآورد شدهاست به کلی به زیر آب دریاچه فرو رفته و این امر شوری آب رودخانه کارون را به بالاترین حد ممکن برساند.
این در حالیست که نظر کارشناسان پیش از اجرای این سد مبنی بر شور شدن آب و ایجاد بحران برای کارون و کشاورزی خوزستان، از سوی مقامات وقت وزارت نیرو مغرضانه دانسته شده و مدیر مطالعات طرح در مهرماه ۱۳۸۸ به خبرگزاری مهر گفته بود: «با توجه به حجم ۵/۴ میلیارد متر مکعبی آب در مخزن سد و نحوه تماس سازند گچساران با آب مخزن مقدار نمک موجود در محل در عمل تاثیر دراز مدتی بر کیفیت آب مخزن سد ندارد.»
«آرش محجوب» تصریح کرده بود: «در برآوردهای اولیه، حجم نمک موجود در رگه های نمکی واقع در داخل مخزن سد گتوند علیا به میزانی برآورد می شد که می توانست بر کیفیت آب کارون تاثیرگذار باشد.»
این رویکرد دولتمردان وقت، بی توجه به این تهدیدهای موجود اکنون باعث شده است تا حجم عظیم آب شور ذخیره شده در پشت سد تبدیل به یک بحران برای رودخانه کارون و کشاورزی خوزستان شود.
«هاشم بالدی»، مدیرکل مدیریت بحران استانداری خوزستان در این باره گفته است: «در آخرین جلسه درباره سد گتوند که در تهران برگزار شد، ایجاد حوضچه های تبخیری به عنوان مقصد انتقال آب های شور پشت سد گتوند پیشنهاد شده که در حال بررسی است و نتیجه آن تا پایان خرداد مشخص میشود.»
وی افزوده است: «سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور مطالعات این سد را به دانشگاه تهران واگذار کرده که این مطالعات در حال انجام است. هر نتیجه ای که در این مطالعات به دست آید اجرای آن لازم است. بالدی با اشاره به اینکه چند راهکار برای حل مشکل آب شور ذخیره شده در مخزن سد پیشنهاد شده، گفت: «رهاسازی تدریجی آب شور به پایین دست کارون، یکی از این راهکارها بوده که مسئولان خوزستان با آن مخالفت کردهاند.» بالدی تصریح کرده: «راهکار دوم انتقال، آب شور به وسیله لوله به خلیج فارس است که این طرح نیز به دلیل نیاز به اجرای خط انتقال بیش از ۲۰۰ کیلومتر و مشکلات زیست محیطی اجرا شدنی نیست. طرح فروش آب شور به پتروشیمی ها نیز به دلیل مخالفت پتروشیمی ها منتفی است. بدین ترتیب، راهکار انتقال آب شور مخزن به حوضچه های تبخیری در فاصله ۳۵ کیلومتری سد به نظر بهتر از دیگر راهکارها به نظر میرسد.»
این سد با برآورد اولیه ۲۰۶۴/۳ میلیارد ریال به عنوان بلند ترین سد خاکی کشور، در سال ۱۳۹۰ توسط محمود احمدی نژاد رئیس جمهور وقت افتتاح شد.
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: مهر]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 101]