محبوبترینها
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان میشوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1831627320
مثلث کتاب، سینما و تلویزیون در ایران؛ نهالی شکننده
واضح آرشیو وب فارسی:فارس:
مثلث کتاب، سینما و تلویزیون در ایران؛ نهالی شکننده
هرچند کتاب خود میتواند به‌مثابه یک رسانه عمل کند امّا تعامل و تبادل معنایی آن با سایر رسانهها به هم‌افزایی و اثرگذاری بیشتر بر مخاطبان میافزاید.
در رونق گرفتن فرهنگ کتاب‌خوانی رسانه ها اثرگذاری قابل‌توجهی دارند، هرچند کتاب خود میتواند به‌مثابه یک رسانه عمل کند امّا تعامل و تبادل معنایی آن با سایر رسانهها به هم‌افزایی و اثرگذاری بیشتر بر مخاطبان میافزاید؛ در این میان رسانههای تصویری چون تلویزیون و سینما به دلیل دامنه گسترده مخاطبان مهم هستند، چگونگی بازنمایی و پیوند میان این رسانهها و کتاب میتواند از سویی وضعیت مطالعه را در آینه جامعه منعکس کند و از سوی دیگر در بهبود و یا تخریب وضعیت تولید، نشر، توزیع و مطالعه کتاب اثرگذار باشد. این گزارش، بازنمایی کتاب در تلویزیون و سینما را بررسی کرده و در آخر با تلنگری به این عرصه در ایران خاتمه مییابد. تبلیغ مستقیم و غیرمستقیم کتاب در رسانه کتاب و کتابخانه در فیلمها و برنامه های تلویزیونی در دو شکل بروز مییابد یا به‌عنوان یک عنصر تصویری حاشیهای مطرح است که بود و نبودش آسیبی به کلیت اثر نمی‌رساند و یا در قالبی محوری و پویا روند کلی داستان و وقایع را پیش می‌برد. کتاب میتواند بخشی از دکور و صحنه‌آرایی فیلم و سریال بوده و پس‌زمینه بصری را تشکیل دهد و از این طریق در پس ذهن مخاطب تثبیت‌شده و در یک فرایند زمانی در ضمیر ناخودآگاه او به یک رفتار و عادت فرهنگی بدل شود. به گفته «صدیقه ببران» از اساتید رشته ارتباطات، اگر بخواهیم کتاب به‌عنوان یک کالای فرهنگی در بخشی از سبک زندگی مردم جای داشته باشد، باید از تبلیغاتی که مداوم، مکرر و غیرمستقیم باشد استفاده کنیم، به‌عنوان‌مثال وقتی فیلم یا کارتون از تلویزیون پخش میشود، بخشی از کار خانواده در سریالها باید به خرید کتاب اختصاص داشته یابد و یا اینکه نمایی از کتابفروشی را نشان دهند که مردم در حال انتخاب کتاب هستند، در این صورت است که مردم به کتاب و کتاب‌خوانی بیشتر تشویق می شوند تا تبلیغات مستقیم. سه‌گاه کتاب، سینما و تلویزیون در جهان در برخی از کشورها کتاب همچون کالاهایی چون نوشابه، اتومبیل و یا پوشاک و… نگریسته میشود که باید با تبلیغات گسترده به فروش برود، هرچند این فرایند هم مورد انتقاد بسیاری از کارشناسان قرار دارد چراکه کتاب و مقوله فرهنگ اصولاً بسیار مهم‌تر از کالاهای خوراکی و البسه است. عنصر «تبلیغ»، پیوند استراتژیک میان رسانه تصویری و کتاب است، البته این حضور ملموس تنها شکل بازنمایی کتاب در تلویزیون نیست؛ در ایالات‌متحده آمریکا، بیشتر برنامه های تلویزیونی معرفی کتاب در تداوم و درآمدزایی ناکام بوده‌اند، برنامه‌سازان علت این شکست را در دو وضعیت جستجو می‌کنند؛ اول اینکه شرکت‌های تبلیغات تلویزیونی نتوانسته‌اند بر اکراه شرکت‌های بزرگ تولیدی و تجاری یا دولتی در ورود به این عرصه غلبه کنند و درنتیجه در وادار ساختن آنها به تعهد مالی نسبتاً به اجرای برنامهها ناکام بوده‌اند. دیگر اینکه عموم مخاطبان آمریکایی علاقهای به برنامه هایی که بر مبنای اندیشه ساخته میشوند، ندارند اما برخی کارشناسان حوزه تبلیغات نیز این عدم موفقیت را به کسالت‌بار بودن برنامهها نسبت می‌دهند. در فرانسه نمایشی تلویزیونی به نام «آپوستروف» منحصراً به بحث پیرامون کتاب میپردازد، این برنامه برخلاف همتای آمریکایی‌اش مخاطبان فراوانی داشت چراکه مجری برنامه در ارائه پیام و معرفی کتاب و ایجاد اشتیاق مطالعه در بینندگان با قریحه و توانمند بود. در روسیه برنامهای تلویزیونی به نام «کنیژنی دور» علاوه بر ارائه اطلاعات عمومی کتابهای تازه منتشرشده به بینندگان، به شکل دوسویه از تفاسیر، نقدها نظرات آنان نیز بهره میگیرد. در لهستان، جمهوری چک و ایتالیا نیز برنامه های فرهنگی تازه‌های نشر و نقد کتابهای پرمخاطب منظم پخش میشود، در اغلب این برنامهها کتابهای علمی و تخصصی مورد بحث قرار میگیرند، یک برنامه تلویزیونی به نام «ویرایش اول» در آمریکا نیز وجود داشت که عمدتاً درباره کتابهای غیرعلمی بوده و ناشران و نویسندگان کتابهای علمی به آن اقبال نشان ندادهاند.[1] بازنمایی کتاب در این آثار میتواند در قالب داستان و یا شخصیتهای اصلی آنان نیز صورت بگیرد، علاقه‌مندی به یک کتاب و یا کتابخانه سوژه خوبی در این زمینه است. چنانچه در فیلم آمریکایی «کتاب‌خوان»(2008) کتاب خواندن برای زنی بیسواد آغاز ماجرای اصلی فیلم است؛ در انیمشین و کارتونها نیز میتوان به دو اثری که اتفاقاً در ایران نیز پخش شد و مورد استقبال قرار گرفت نام برد چون «زنان کوچک»، کاترین یکی از شخصیتهای کارتون علاقه‌مند به مطالعه و نویسندگی است و یا در کارتون «بابا لنگ‌دراز» که «جودی ابوت» قهرمان داستان کتاب‌خوانی پرشور و نویسنده‌ای تازه‌کار است. گونه دیگری از رابطه میان رسانههای تصویری و کتاب به اقتباس از کتاب در سینما و حتی سریالهای تلویزیونی بازمی‌گردد، بحث پیرامون اقتباس از کتاب در فیلمهای سینمایی قدمتی به‌اندازه عمر سینما دارد، این اقتباس میتواند تجربه لذت بخشی از مرور ادبیات در قالب تصویری باشد. در این رابطه سینمای جهان کارنامه موفقی دارد، «بینوایان» ویکتور هوگو، «بربادرفته» مارگارت میچل، «ربه‌کای» دافنه دو موریه، «غرور و تعصب» جین استین، «دکتر ژیواگوی» بوریس پاسترناک، «جادوگر شهر» از آل فرانک باوم و… تنها مواردی از کتابهایی هستند که به‌صورت فیلم و سریال قابلیت نمایش پیداکرده‌اند. برای نمونه سه‌گانه مشهور «پدرخوانده» اثر «فرانسیس فورد کاپولا» بر مبنای کتاب پرفروش «ماریو پوزو» است که در سال 1969 منتشر شد، این اثر ازنظر واقعی بودن داستان و ترسیم چهره‌های انسانی از اعضاء و سرکردگان مافیای آمریکا اهمیت دارد. پدرخوانده از پرفروش‌ترین کتابهای تاریخ نشر آمریکاست که بر مبنای آن سری فیلمهای بسیار مشهور و پرفروش پدرخوانده ساخته‌شده است.[2] در سالهای اخیر تجربه سری فیلمهای هری پاتر نیز مورد اقتباسی دیگری است که توانست هم به فروش میلیاردی کتاب و هم فیلمش منجر شود. به‌گونه‌ای که نویسنده آن شهرت جهانی و ثروت عظیمی دست‌یافت.[3] اقتباس از رمان و کتاب در قالب فیلم و سریال موجب تصویرسازی و تجسم بخشیدن به شخصیتهاست، این امر موجب میگردد تا با ایجاد جذابیت بصری مخاطب به آثار ادبی علاقه‌مند شود و شاید انگیزه مطالعه اثر اصلی و یا دیگر آثار نویسنده در مخاطب هویدا گردد. مثلث کتاب، سینما و تلویزیون در ایران؛ نهالی شکننده نرخ پایین کتاب‌خوانی در ایران اهمیت به‌کارگیری رسانهها در فرهنگ‌سازی مطالعه و کتاب‌خوانی را دوچندان می‌کند، به گفته «علی‌اکبر اشعری» مدیرعامل باغ کتاب و عضو هیئت امناء خانه کتاب، رسانهها به‌ویژه تلویزیون از چند شیوه می‌توانند در ترویج و اشاعه فرهنگ مطالعه و کتاب‌خوانی به ایفای نقش بپردازند، «نخست با طرح اصل بحث، موضوع مطالعه و نتایج فردی و اجتماعی آن را واکاوی کنند و این بحث را از ابعاد مختلف به متن جامعه بکشانند تا به‌عنوان یک ضرورت در جامعه جا بیفتد.» از نظر وی در گام دوم تلویزیون میتواند در قالبهای مختلف و به شکل جذاب به معرفی کتاب بپردازد، وی از برنامه هایی با موضوع کتاب شبیه آنچه در برنامه «معرفت» شبکه چهار سیما در حال انجام است و درس‌نامه‌های جذاب، متن‌خوانی و اجرای مسابقات سخن میگوید. هرچند تأکید دارد در این برنامهها باید سطح سواد مخاطبان را نیز در نظر داشت، اشعری سومین شیوه را تولید و پخش خبر و گزارش در مورد آثار در دست انتشار یا تازه منتشرشده میداند و شیوه چهارم را پخش اخبار و گزارش مربوط به انواع رویدادهای مربوط به کتاب و کتاب‌خوانی؛ به‌ویژه ابتکارات این حوزه برمیشمرد.[4] امّا آنچه بر فضای کلی رابطه کتاب، تلویزیون و سینما حاکم است مجموعه‌ای از تولیدات متنوع و نسبتاً موفق امّا مقطعی و رهاشده را نشان میدهد، برای نمونه سال‌هاست بحث پیرامون تبلیغات کتاب به‌عنوان یک کالای فرهنگی در محافل مختلف رسمی و بین متولیان فرهنگی مطرح است. شبکه تلویزیونی و رادیویی کتاب و مرگی زودرس اقدامات انجام‌شده هم ثمر مورد انتظار را در پی نداشته و رکود بازار کتاب همچنان ادامه دارد. پیشنهاد راه‌اندازی کانال تلویزیونی کتاب در حد حرف باقی‌مانده و طرح عملیاتی مناسبی برای آن ارائه نشده است، رادیو کتاب هم که از زمستان سال 1391 راه‌اندازی شده بود، تنها دو سال عمر کرد و در راستای چابک سازی شبکه‌های رادیوتلویزیونی، با آمدن سکان‌دار جدید سازمان صدا و سیما در رادیو فرهنگ ادغام شد؛ حضور کتاب در تبلیغات تلویزیونی تنها به چند مورد انگشت‌شمار و آن‌هم در حوزه کتابهای عامه‌پسند محدود میشود. به‌تازگی شاهد تبلیغ کتاب «آشپزی غذاهای سالم و رژیمی» هستیم که البته به گواه فروشندگان کتاب، تبلیغ تلویزیونی تأثیر چندانی درفروشش نداشته است.[5] در مقابل «زهرا شاگردی» مؤلف کتاب «سالنامه فرزند پروری مثبت» با اشاره به اینکه تبلیغات تلویزیونی باعث افزایش چشم‌گیر فروش این اثر به‌ویژه در شهرستان‌ها شده است، گفت: «این آگهی فقط 35 بار از شبکه‌های دو، چهار، پویا و تماشا پخش شد؛ ولی به دنبال آن تماس‌های متعددی با انتشارات گرفته شد که نتیجه‌اش بیش از 1000 سفارش بود.»[6] جایگاه کتاب در سریالهای ایرانی ورای این مباحث بازنمایی کتاب در تلویزیون و در سینمای ایران تا پیش از این بسیار ضعیف و حاشیهای بود، همچنین در سریالها و سایر برنامه های تلویزیونی کتاب جایگاه چندانی ندارد؛ در سریال «فکر پلید» (1377) کتابهای خطی تنها به‌مثابه کالایی گران‌قیمت و ارزشمند بخشی از داستان را شکل میداد و شخصیت مثبت سریال، نویسنده‌ای رنج‌کشیده و علاقه‌مند به کتاب و مطالعه بود. در بیشتر سریالهای تلویزیونی کتاب در قالب دیوان اشعار حافظ، سعدی و شاهنامه تنها مختص شخصیتهای مثبت و عموماً کهنسالی است که در شبهای خاص مانند دیوان حافظ باید به آن تفأل زد، برخی موارد محدود مانند سریال «گذر از رنجها» وجود دارد که کتاب (دیوان حافظ و گلستان سعدی) به‌عنوان سوغات شیراز و حتی نقل هر شب خانواده نشان داده میشود. سریال «کتابفروشی هدهد» به کارگردانی «مرضیه برومند» تجربه موفقی در ساخت سریالی موفق با محوریت کتاب بود، برنامه کتاب‌نامه شبکه چهار سیما نیز کار دیگری است که به تبلیغ کتاب میپردازد، این مجموعه تولیدی در قالبی ترکیبی هر روز از آخرین اتفاقات در حوزه کتاب گزارش میدهد. «کتاب‌نامه» کاری از گروه معارف و اندیشه دینی شبکه چهار سیما به تهیه‌کنندگی علیرضا حائری هرروز ساعت 18 و 15 دقیقه به مدت 10 دقیقه روی آنتن این شبکه میرود.[7] همچنین میتوان به قصه‌خوانی و یا کتاب‌خوانی نظیر «سووشون سیمین دانشور» توسط رشید کاکاوند در رادیو هفت به‌عنوان اقدام مفیدی در رابطه بافرهنگ مطالعه اشاره داشت، روایت کتاب پرفروش «دا» توسط جمعی از بازیگران زن سینمای ایران که با تصاویر نقاشی شده همراه بود نیز تجربه موفق دیگری از حضور مستقیم کتاب در تلویزیون است، تجربه‌ای که برای کتاب «پایی که جاماند» با روایت نویسنده کتاب (سیدناصر حسینی پور) نیز تکرار شد. اقتباس سازندگان فیلم و سریال از کتاب، شکل دیگری از تعامل این دو عرصه است، در ایران نمونههای موفقی در این زمینه وجود دارد؛ سریال خاطره‌انگیز «قصههای مجید» که برگرفته از کتابی به همین نام نوشته «هوشنگ مرادی کرمانی» است در این دسته قرا میگیرد. این مجموعه نه‌تنها اقتباسی موفق محسوب می‌شد بلکه قهرمان آن پسر شیرین و کتاب‌خوانی بود که برای تهیه و مطالعه کتابهای مورد علاقه‌اش، سختی‌های فراوانی را هم تحمل می‌کرد. «خمره»(ابراهیم فروزش-1370)، مربای شیرین (مرضیه برومند-1380) و میهمان مامان (داریوش مهرجویی-1382) نیز سه فیلم اقتباسی دیگر از داستانهای مرادی کرمانی هستند، داریوش مهرجویی پیش‌ازاین هم فیلم «گاو» را در سال 1348 با اقتباس از کتاب «عزاداران بیل» غلامحسین ساعدی ساخته بود. «شب قوزی» ساخته فرخ غفاری است از داستان «خیاط، احدب، یهودی، مباشر و نصرانی» از شب بیست و چهارم «هزار و یک شب» اقتباس و نگاشته شده و بخشی از فضای سیاه دهه 40 جامعه ایران را به نمایش می‌گذارد، این فیلم اگر چه در اکران عمومی، با اقبال چندانی روبه‌رو نشد ولی در جشنواره‌های کن، کارلوی‌واری و بروکسل مورد تحسین قرار گرفت.[8] فیلمهای دیگری همچون شوهر آهو خانوم، ساحره، داش آکل و در همین اواخر «آذر، شهدخت، پرویز و دیگران» و «شیار 143» اقتباس‌هایی از کتابهای ایرانی و مواردی نیز از کتابهای خارجی‌اند، همچون سوپراستار از رمان آگوستوس هرمان هسه، پله آخر از مردگان بخشی از مجموعه داستانهای کوتاه دوبلینیهای «جیمز جویس» و دیگران و غیره؛ تجربههای موفق سینمایی اقتباس از کتاب میتواند در شرایط ضعف فیلم‌نامه‌های موجود یک درگاه مناسب باشد. عرصه رسانه های تصویری میتواند محلی برای عرضه کردن بدون تکلف امّا هدفمند کتاب چه در کانون برنامه و فیلم و سریال چه به‌صورت زمینه و میزانسن آن باشد، محلی برای بازنمایاندن کتاب به‌عنوان یک دوست خوب و محبوب و همراه تنهایی. نه صرفاً تابلویی نفیس و که تنها تجسم آمال و امیدها در قالب فالها و کامها باشد. [1]ح.م، کتاب و تلویزیون مشارکتی تازه، نشر دانش، مهر و آبان 1373، شماره 84، صص 46-47 [2] http://www.tebyan.net/newmobile.aspx?pid=155188 [3]برای مشاهده بیشتر بهترین فیلمهای اقتباسی به این سایت رجوع کنید: http://www.theguardian.com/books/booksblog/2015/mar/05/best-book-to-film-adaptations [4]http://www.ibna.ir/fa/doc/longint/212331 [5] http://www.mehrnews.com/news/2462654/ [6]http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13930418001498#sthash.rBwso7QU.dpuf [7] http://ch4.iribtv.ir/index.php/yaddasht/6707-6620 [8] http://isna.ir/fa/news/93042514584/ سید مرتضی حسینی منیع: دبیرخانه شورای عالی فرهنگی انتهای متن/
94/03/18 - 00:30
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[مشاهده در: www.farsnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 84]
-
اجتماع و خانواده
پربازدیدترینها