محبوبترینها
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
در خرید پارچه برزنتی به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1829230359
کارکردهای خوش خلقی و بدخلقی
واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: کارکردهای خوش خلقی و بدخلقی تهران- ایرنا- روزنامه کیهان در صفحه معارف نوشت: اسلام دین اخلاق است و بر انسان است تا روابط سه گانه اش با خود، خدا و خلق را براساس اخلاق تنظیم کند، به طوری که نه تنها ظلمی نسبت به هیچ یک از سه دسته روا نشود، بلکه در بهترین و عاطفی ترین حالت این روابط ایجاد و استحکام یابد.
در این گزارش که به قلم وحید درخشان در شماره روز پنج شنبه بیست و چهارم اردیبهشت 1394 خورشیدی انتشار یافت، می خوانیم: اسلام دین اخلاق است و بر انسان است تا روابط سه گانه اش با خود، خدا و خلق را براساس اخلاق تنظیم کند، به طوری که نه تنها ظلمی نسبت به هیچ یک از سه دسته روا نشود، بلکه در بهترین و عاطفی ترین حالت این روابط ایجاد و استحکام یابد.
* اتمام مکارم اخلاقی، هدف بعثت پیامبر(ص)
براساس آموزه های قرآنی، فلسفه و هدف بعثت پیامبر(ص) تعلیم در راستای تزکیه است. (بقره، آیه 129؛ آل عمران، آیه 164؛ جمعه: آیه 2)
پیامبر گرامی اسلام خود دراین باره می فرماید: انما بعثت لاتمم مکارم الاخلاق؛ جز این نیست که من برای به کمال رساندن مکارم الاخلاق مبعوث شده ام. (کنزالعمال، ج 13، ص 151، ح 36472؛ مکارم الاخلاق، ص 8)
در حقیقت هدف پیامبر(ص) آن است که فراتر از اموری که به عنوان محاسن اخلاق و کارهای نیک و حسن شناخته می شود، کرامت های اخلاقی را به انسانها بیاموزد. پس نه تنها نسبت به کسانی که در حقش ظلم و ستمی روا داشته اند، به حکم احسان در می گذرد و عفو می کند، بلکه با کرامت و بزرگواری به آنها نیکی می کند.
خداوند در قرآن کریم می فرماید: هرگز خوبی و بدی یکسان نیست، بدی را با خوبی دفع کن تا دشمنان سرسخت، همچون دوستان، گرم و صمیمی شوند. اما جز کسانی که دارای صبر و استقامتند به این مقام نمی رسند، و جز کسانی که بهره عظیمی از ایمان و تقوا دارند به آن نایل نمی گردند. (فصلت، آیات 34 و 35)
* مصادیقی از مکارم اخلاق
در آیات و روایات مصادیقی از مکارم اخلاقی بیان شده که دانستن و شناخت آنها کمک می کند که ما در مسیری گام برداشته و به تزکیه نفس بپردازیم که این امور در ما تحقق یابد و انسانی دارای منش و کنش خوش و نیکو باشیم و این همان هدفی است که پیامبر به خاطر آن مبعوث شده است.
امام صادق(ع) در تبیین مکارم اخلاق می فرماید: خدای تبارک و تعالی رسول خدا(ص) را به مکارم اخلاق مخصوص گردانید. پس شما نیز خود را بیازمایید، اگر این صفت ها در شما بود خدای عزوجل را سپاس گوئید و از او مکارم را بیشتر بخواهید - سپس آن ده خصلت را برشمردند-: یقین، قناعت، صبر، شکر، بردباری، خوش اخلاقی، سخاوت، غیرت، شجاعت و جوانمردی. (امالی صدوق، ص 290)
همچنین امام صادق(ع) در پاسخ مصادیق مکارم اخلاق می فرماید: و قد سئل عن مکارم الاخلاق: العفو عمن ظلمک و صله من قطعک و اعطاء من حرمک و قول الحق و لو علی نفسک؛ درباره مکارم اخلاق سؤال شد، فرمودند: گذشت از کسی که به تو ظلم کرده، رابطه با کسی که با تو قطع رابطه کرده، عطا به آن کس که از تو دریغ داشته است و گفتن حق اگرچه بر ضد خودت باشد.(معانی الاخبار، ص 191، ح 1)
باید توجه داشت اگر برخی از کارها و رفتارها از برخی پذیرفته می شود و نسبت به آنان کوتاه می آیند، ولی از برخی ها انتظار و توقع نمی رود. لذا گفته می شود: حسنات الابرار سیئات المقربین، کارهای نیک ابرار نسبت به مقربان، به عنوان سیئات است؛ یعنی از مقربان انتظار آن کارها نمی رود، یعنی اگر ابرار عفو می کنند، مقربان بایدنه تنها عفو کنند بلکه باید نیکی کرده و چیزی را ببخشند. در همین چارچوب، رفتارهای پیامبران تبیین می شود؛ زیرا ترک اولی به معنای آن است که از پیامبری انتظار این نمی رفت که چنین عملی را انجام دهد.
در حقیقت اگر از مردم عادی محاسن اخلاقی خواسته می شود و انتظار می رود، از علما و پیامبران انتظار مکارم اخلاقی است.
پیامبر(ص) فرمود: عدالت نیکو است اما از دولتمردان نیکوتر، سخاوت نیکو است اما از ثروتمندان نیکوتر؛ تقوا نیکو است اما از علما نیکوتر؛ صبر نیکو است اما از فقرا نیکوتر، توبه نیکو است اما از جوانان نیکوتر و حیا نیکو است اما از زنان نیکوتر. (نهج الفصاحه، ح 2006)
امام علی(ع) نیز می فرماید: نه چیز زشت است، اما از نه گروه زشت تر، درماندگی و ناتوانی از دولتمردان؛ بخل از ثروتمندان؛ زود خشمی از دانشمندان؛ حرکات بچگانه از میانسالان؛ جدایی حاکمان از مردم؛ دروغ از قاضیان؛ بیماری کهنه از پزشکان؛ بدزبانی از زنان و سختگیری و ستمگری از سلاطین.(دعائم الاسلام، ج 1، ص 83)
پیامبر(ص) نیز در تبیین برترینها از مسلمانان می فرماید: الا انبئکم بخیارکم؟ قالو: بلی یا رسول الله قال احاسنکم اخلاقا الموطنون اکنافا، الذین یألفون و یؤلفون؛ آیا شما را از بهترین افرادتان خبر ندهم؟ عرض کردند: چرا، ای رسول خدا. حضرت فرمودند: خوش اخلاق ترین شما، کسانی اند که نرمخو و بی آزارند، با دیگران انس می گیرند و از دیگران انس و الفت می پذیرند. (بحارالانوار، ج 71، ص 396، ح 76)
البته شکی نیست که تغییر رفتار و عادت و خوگرفتن به منش نیک و پسندیده، هرچند که شدنی است (رعد، آیه 11) اما بسیار سخت است. بدتر آنکه انسان عمری تلاش می کند تاخوی خوش داشته باشد و از بدخویی خود را رها سازد؛ ولی این چیزی که به سختی به دست می آید به راحتی از دست می رود؛ اینکه انسان یک عمر کار می کند تا در جامعه خوشنام و خوش اخلاق شناخته و مشهور شود با یک حرکت همه از دست می رود؛ از این رو انسان باید خیلی احتیاط کند که مصداق مثل گاو یک من شیرده نباشد که با یک لگد زدن همه را می ریزد و تباه می کند. امام علی(ع) در این باره می فرماید: ما اصعب اکتساب الفضائل و ایسر اتلافها؛ فضائل اخلاقی و صفات پسندیده چه به سختی به دست می آیند و چه آسان از دست می روند. (شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج20، ص259، ح38)
براساس آیات پیش گفته که فلسفه بعثت پیامبر گرامی(ص) را تعلیم و تزکیه معرفی کرده، امیرمؤمنان علی(ع) تبیین می کند که بهترین علم آن است که در راستای آموزش اخلاقی باشد تا زمینه برای تربیت و تزکیه و پرورش نفس بر اساس آن دانش فراهم آید. چنانکه می فرماید: رأس العلم التمییز بین الاخلاق و اظهار محمودها و قمع مذمومها؛ بالاترین درجه دانایی، تشخیص اخلاق از یکدیگر و آشکار کردن اخلاق پسندیده و سرکوب اخلاق ناپسند است. (غررالحکم، ح5267)
* آثار دنیوی و اخروی نیک خویی و بدخلقی
اگر رسول اکرم(ص) هدف بعثت خود را تکمیل مکارم الاخلاق عنوان می کند و در اسلام این همه تأکید بر داشتن حسن خلق و صفات والای اخلاقی شده، باید دید کارکردهای اخلاقی نیک خویی و عکس آن، بدخویی چگونه است که در ادامه به برخی از این آثار دنیوی و اخروی اخلاق نیک و بد از زبان آیات و روایات اشاره می شود.
1. سربلندی و خواری: اگر بخواهیم در دنیا و آخرت سربلند باشیم باید اخلاق نیک داشته باشیم و خلق و خوی ما نیکو باشد؛ زیرا اگر خوش خو نباشیم، در جامعه پست و خوار خواهیم شد و از مرتبت اجتماعی و شرافت سقوط خواهیم کرد. علی(ع) می فرماید: علیکم بمکارم الاخلاق فانها رفعه و ایاکم و الاخلاق الدنیه فانها تضع الشریف و تهدم المجد؛ به مکارم اخلاق پایبند باشید که آن مایه سربلندی است و از اخلاق پست دوری کنید که آن انسان های شریف را پست و بزرگواری را از بین می برد. (تحف العقول/ ص215) همچنین آن حضرت می فرماید: رب عزیز اذله خلقه و ذلیل اعزه خلقه؛ چه بسا عزیزی که اخلاق بدش او را ذلیل و چه بسا ذلیلی که اخلاق خوبش او را عزیز کرد. (بحارالأنوار، ج71، ص369، ح79)
2- سعادت دنیا و آخرت: خوش خویی موجب سعادت انسان در دنیا و آخرت می شود. انسان خوش خو زندگی پسندیده و نیکی خواهد داشت و مرگ سعادت آفرین را تجربه خواهد کرد؛ چنانکه پیامبر(ص) می فرماید: چه چیزی مانع توست که زندگی پسندیده و مرگ با سعادت را داشته باشی، چرا که من برای کامل نمودن اخلاق زیبا مبعوث شده ام. (مجمع الزواند، ج8، ص23)
3- محبوب خداوند: از جمله راه های کسب محبوبیت در پیشگاه خداوند، خوش خویی است. خداوند انسان خوش خو را دوست می دارد. پیامبر(ص) می فرماید: احبکم الی الله احسنکم اخلاقا؛ محبوب ترین شما در نزد خدا، خوش اخلاق ترین شماست.(مجمع البیان، ج10، ص87)
4- زینت اسلام: اسلام به عنوان یک مکتب الهی و انسان ساز از سوی خداوند نازل شده است. کسی که مدعی اسلام است باید به گونه ای خودش را تربیت کند که رفتار و کردار و گفتارش بیانگر باور به اسلام و عقاید آن باشد. در حقیقت سبک زندگی هر مسلمانی باید براساس اصول و قواعد اخلاقی اسلام شکل بگیرد. ملاک مسلمانی داشتن اخلاق نیکو است به طوری که هرکسی به مسلمان بنگرد بداند که او مسلمان است وبر اساس اسلام عمل کند. پس اخلاق همان طوری که باید زینت هر مسلمانی باشد، رفتار نیک مسلمان نیز باید زینت بخش اسلام باشد. امام صادق(ع) می فرماید: ان مما یزین الاسلام الاخلاق الحسنه فیما بین الناس؛ خوش اخلاقی در بین مردم، زینت اسلام است. (مشکاه الأنوار، ص422)
5- زنگار دل و سرزنش مردم: انسان باید همواره درحال آموزش و پرورش یعنی تعلیم و تزکیه باشد و سخنان دیگران را بشنود و از بهترین ها پیروی کند (زمر، آیه18) و از شنیدن حرف های لغو و بیهوده و امور لهو که سودی ندارد پرهیز کند؛ زیرا این امور خلق و خوی انسان را بد می کند و موجب زنگار گرفتگی دل ها و سرزنش خدا و مردم می شود. امام علی(ع) می فرماید: گوش خود را به شنیدن خوبی ها عادت بده و به آنچه که به صلاح و درستی تو نمی افزاید گوش مسپار؛ زیرا این کار، دل ها را زنگار می زند و موجب سرزنش می شود. (غرر الحکم، ح6234)
6- التذاذ و لذت بردن از زندگی: عادت به کار نیک و داشتن خلق و خوی خوب و منش نیکو و پسندیده موجب می شود که انسان از کار و رفتارش لذت ببرد و زندگی با لذت سپری شود. امام علی(ع) درباره این کارکرد خلق نیک می فرماید: خودت را به کارهای زیبا عادت بده که اگر به آنها عادت کنی، برایت لذت بخش می شوند. (شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج20، ص266، ح92)
7- دوستی با خوبان و کناره گیری از بدان: چنان که گفته شد تعلیم و تربیت باید در رفتار و منش انسان خودش را نشان دهد. اگر کسی خوش خو است همانند انسانی است که به سوی امور طیب و نیک و خوش گرایش داشته و از امور خبیث و پلید و زشت گریزان است. در حقیقت گرایش شخص بیانگر باطن اوست. امام صادق(ع) درباره بازتاب خوش خویی شخص می فرماید: من احسن خلقه احبه الاخیار و جانبه الفجار؛ انسان خوش اخلاق، از دوستی مردمان خوب برخوردار است و از تعرض آدم های نابکار در امان است. (مستدرک الوسائل، ج8، ص449)
8- اجتناب از ناپسندها: انسان اگر خوش خو و نیکو خصال است، به طور طبیعی نسبت به آن گرایش دارد و از اضداد آنها گریزان است. در حقیقت هر امر باطنی نشانه های ظاهری دارد که می توان از آن دانست که فرد در چه حالت و منش و خویی است.
نشانه خوش خویی و ادب افراد را می توان از اموری به دست آورد. به عنوان نمونه امام حسن عسکری(ع) می فرماید: کفاک ادبا تجنبک ما تکره من غیرک؛ برای ادب تو همین بس که آنچه را از دیگران نمی پسندی، از آن دوری کنی. (بحارالأنوار، ج78، ص377) امام حسین(ع) نیز می فرماید: لا تقولن فی اخیک المؤمن اذا تواری عنک الا ما تحب ان یقول فیک اذا تواریت عنه؛ وقتی که برادر دینی ات از تو جدا شد، سخنی پشت سر او نگو، مگر اینکه دوست داری او در پشت سر تو آن را بگوید. (بحارالأنوار، ج78، ص127) در حقیقت این گونه رفتار نشان می دهد تا چه اندازه پایبند به اصل برادری اسلامی و اخوت دینی هستی.
9- ورود به جرگه مسلمانی: اگر بخواهیم مسلمان باشیم و عضویت ما در امت اسلام و فرزندی پیامبر(ص) و بندگی خداوند پذیرفته شود و به تثبیت برسد باید خوش خو باشیم. پیامبر(ص) درباره این شرط مسلمانی می فرماید: سه چیز است که هرکس نداشته باشد نه از من است و نه از خدای عز و جل. عرض شد: ای رسول خدا! آنها کدامند؟ فرمودند: بردباری که به وسیله آن جهالت نادان را دفع کند، اخلاق خوش که با آن در میان مردم زندگی کند و ورع و پارسایی که او را از نافرمانی خدا باز دارد. (خصال، ص145، ح172)
10- بهشتی بودن خوش خو: انسانی که خوش خو باشد و فضایل اخلاقی را در خود ایجاد کرده باشد، انسانی بهشتی است؛ زیرا امام صادق(ع) می فرماید: ان لاهل الجنه اربع علامات: وجه منبسط و لسان لطیف و قلب رحیم و ید معطیه؛ بهشتی ها چهار نشانه دارند: روی گشاده، زبان نرم، دل مهربان و دست دهنده. (مجموعه ورام، ج 2، ص 91)
11. عدم پذیرش توبه بدخو: یکی از شرایط پذیرش توبه براساس برخی از روایات، خوش خویی است؛ پیامبر(ص) می فرماید: خداوند از آدم بداخلاق توبه نمی پذیرد. عرض شد: ای رسول خدا، چرا؟ فرمودند: چون هرگاه از گناهی توبه کند در ورطه گناهی بدتر از آن که توبه کرده است می افتد. (بحارالانوار، ج 73، ص 299، ح 12) پس انسان اگر بخواهد توبه اش پذیرفته شود، خوشخویی را صفت و خصلت خود سازد و از بدخویی رها شود.
12. خوش خویی، گنجینه رزق و رزوی: بسیاری از مردم از تنگدستی شاکی هستند؛ در حالی که می توانند با برخی از رفتارها به گنجینه های رزق و روزی دسترسی یافته و از برکت روزی بهره مند شوند.
امام علی(ع) یکی از عوامل موثر در وسعت روزی را اخلاق نیک دانسته و می فرماید: فی سعهًْ الاخلاق کنوز الارزاق؛ گنج های روزی در خوشی اخلاق نهفته است. (کافی، ج 8، ص 23) آن حضرت در جایی دیگر می فرماید: من ساء خلقه ضاق رزقه؛ هر کس بداخلاق باشد، روزی اش تنگ می شود. (غرر الحکم، ح 8023) پس خوش خویی و بدخویی نقش موثری در رزق و روزی انسان دارد و نباید به این مسئله در آسایش و رفاه خود بی توجه بود.
13. خوش خویی و گوارایی زندگی: خوش خویی موجب گوارایی زندگی می شود؛ چنانکه امام صادق(ع) درباره این کارکرد خوش خویی می فرماید: لا عیش اهنا من حسن الخلق؛ هیچ زندگی گواراتر از اخلاق و رفتار پسندیده نیست. (علل الشرایع، ج 2، ص 559) در مقابل، بدخویی موجب تلخکامی در زندگی است. امام علی(ع) به این نکته این گونه توجه داده و می فرماید: السیی الخلق کثیر الطیش منغص العیش؛ آدم بداخلاق بسیار خطا می کند و زندگی اش تلخ می شود. (غرر الحکم، ح 1604)
14. دوستی دیگران: خوش خویی موجب جذب مردم و بدخویی موجب دوری مردم از شخص می شود و حتی بدخویی موجب می شود که انسان دوستان خودش را نیز از دست دهد. امام صادق (ع) از لقمان روایت می کند که به فرزندش گفت: فرزندم! از بی حوصلگی و بداخلاقی و بی تابی دوری کن که هیچ دوستی تحمل این خصلت ها را ندارد. در کارهایت آرام و بردبار، در تحمل زحمات برادران، صبور و با همه مردم خوش اخلاق باش. (قصص الانبیاء،ص 198، ح 245)
15. رابطه خوشخویی و نرم گفتاری: در آیات قرآن در حوزه گفتار و نطق، آموزه هایی دستوری بیان شده که شامل نرم گفتاری، استواری در منطق و استدلال، آهستگی و پرهیز از صدای بلند و مانند آنها می شود. اگر انسان بخواهد لطافت کلام را به دست بیاورد باید لطافت خلق و خو پیدا کند؛ زیرا از آثار خوشخویی و لطافت خوی انسانی اموری از جمله نرمی و لطافت در سخن و گفتار است؛ چنانکه امام علی(ع) در این باره فرموده است: اذا حسن الخلق لطف النطق؛ با اخلاق نیکو، گفتار نرم می شود. (غرر الحکم، ح 4052)
16. موفقیت در امور: از عوامل توفیق و موفقیت در کارهای زندگی می توان به خوشخویی و منش نیک اشاره کرد. امام علی(ع) می فرماید: عود نفسک حسن النیهًْ و جمیل المقصد، تدرک فی مباغیک النجاح؛ خودت را به داشتن نیت خوب و مقصد زیبا عادت ده، تا در خواسته هایت موفق شوی. (غرر الحکم، ح 6236)
17. حسابرسی آسان در قیامت: خوش خو در قیامت پرونده اعمالش به آسانی و سرعت رسیدگی می شود اما بدخو این گونه نیست. پیامبر(ص) می فرماید: اول ما یوضع فی میزان العبد یوم القیامهًْ حسن خلقه؛ نخستین چیزی که روز قیامت در ترازوی اعمال بنده گذاشته می شود، اخلاق خوب اوست. (قرب الاسناد، ص 46، ح 149)
18. دلتنگی خانواده بدخو: خوش خو هم خودش زندگی آسان و راحتی دارد و هم اطرافیان وی از این خوشخویی بهره مند می شوند؛ اما بدخو خود و خانواده اش را در عذاب و رنج می افکند. امام علی(ع) می فرماید: من ساء خلقه مله اهله؛ هر کس بداخلاق باشد، خانواده اش از او دلتنگ و خسته می شوند. (تحف العقول، ص 214 )
*منبع: روزنامه کیهان
**پژوهش**9026**9131
24/02/1394
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ایرنا]
[مشاهده در: www.irna.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 116]
-
اجتماع و خانواده
پربازدیدترینها