واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین:
راز ماندگاری نقاشیهای سهراب سپهری در صداقت انسانی اوست رد رنگ در نقاشیهای سهراب وقتی به یک پرده نقاشی نگاه میکنیم، چه انتظاری از آن داریم؟ انتظار داریم که چیزی زیبا، تازه و اصیل را به ما نشان دهد.
انتظار داریم که معرفت و دانشی به ما بدهد و بر آگاهی و دانایی ما بیفزاید و ما را به حس و حالی برساند که هستی و وجود را بهتر بشناسیم و به آفریدگار خود، نزدیک تر شویم؛ این نزدیکی را نقش یا نگار، با همنشینی خط و رنگ، در رفت و آمدهای بی درنگ بر سطح و حجم، برای ما فراهم می کند و ما را به تشخیص و ادراک تقارن ها، توازن ها، تعادل ها و تناسب های نقش می رساند و پرده نقاشی را برای ما، لذتبخش کرده و به عنوان یک اثر هنری در خاطر و حافظه جمعی ما ماندگار می سازد. ظهور مینیاتور ایرانی در سده دهم هجری، می تواند سرآغاز تاریخ این تحول نوین و بنیادین در عرصه هنر نقاشی ما باشد. شیوه ها و گرایش های نوین نقاشی در کشور ما، همسو با دستاوردهای نگارگری غربی ها پیدا شدند و نقاشان ما توانستند با توجه به فضای اجتماعی، حرکت های تازه ای در اندیشه و شکل هنری نقاشی ایرانی به وجود آورند؛ هنری که دارای زبانی بومی و متناسب با ضرورت های زمانه نو نقاشان ما بود. سهراب سپهری را می توان یکی از این نقاشان پیشگام و پیشرو در این عرصه دانست. یک ویژگی فراگیر، پیش از هر چیز در نقاشی های سهراب سپهری پدیدار است و آن، سادگی و صداقت بی پیرایه اوست؛ چیزی که به طرح ها، رنگ ها و شکل های نقاشی های او، اصالت، استحکام و انسجام بخشیده است. هنگامی که این هنرمند وارسته با قلم خود، رنگ را روی بوم می کشد و شاخه درختی، برگ گلی یا میوه سیبی را به نمایش می گذارد، سادگی کار و طبیعی بودن کیفیت نقش، هر بیننده را به فکر می اندازد که بیندیشد و برای نمونه از خود بپرسد: آیا این تنه درخت با پوسته قهوه ای اش، همان درخت خانه قدیمی و مانوس ما نیست؟ خاک، آب و درخت و آفتاب و باد و همه عناصر طبیعت اطراف ما در نقاشی های سپهری، همان گونه که در طبیعت هستند، با جنس و جان خاص خود، حضور دارند و بیننده به درستی درمی یابد که سپهری نقاش، چه خوب، زیستگاه بومی و سرزمین کهن اجدادی خود را شناخته است! هر طرح و نقش سپهری، محصول انس و همدمی صادقانه و عارفانه او با واقعیت های دور و بر اوست؛ از این روست که سهراب سپهری را نباید به عنوان یک هنرمند نقاش، اهل وهم و خیال دانست، هر چه در نقاشی های او می بینم، واقعیت محض است و ذهن و ضمیر و دل او، آن قدر شفاف و بی غبار است که همه کائنات صُنع پروردگار را در نقاشی های او، با همه رنگ در رنگی اش، بی واسطه، متجلی می بینیم؛ از این روست که مشتاقان هنر، به طرح ها و سنت های هنری او با دیده تحسین نگاه می کنند و آنها را به عنوان یک ارثیه فرهنگی غنی، گرامی می دارند. «درخت» در نقاشی های سهراب، تقدسی خاص دارد؛ این را باید به حساب باور دینی او گذاشت؛ چرا که در سنت دینی ما و احادیث و روایات پیشوایان دین مایه «درختکاری» بسیار اهمیت داده شده است: «هر که درختی بنشاند، خدا به اندازه میوه ای که از آن بیرون می شود، پاداش به او می دهد» و میوه درخت را، همانند «صدقه» دانسته شده است. انتخاب درخت برای نقاش، بسیار هوشمندانه است و همین، باعث شده که نقاشی های سهراب در میان دوستداران هنر نقاشی، دلپذیر بماند. راز موفقیت و ماندگاری این نقاش معاصر سرزمینمان را باید در همین مکاشفه عرفانی و صداقت انسانی او در خلق فضاهای نورانی و رنگ و حجم سبز آنها دانست. هر بیننده آشنا به هنر نقاشی نوین، می تواند براحتی کویر را و طبیعت آرام و مواج لوت را در یک منظر عمیق تامل برانگیز پرده نقاشی سپهری مشاهده کند و کنایه ها و تناقض ها را در انحنای خط ها و انحراف سطح ها، به زبان رنگ و نقش دریابد و از زیبایی های آفرینش و وجود، لذت ببرد. اگر در نقاشی های سهراب، خط و رنگ، بارها تکرار می شود؛ نه برای پر کردن سطح یا حجم است؛ برای این است که ذهن و دل بیننده در چیرگی این تکرارها، بیدار شود و او را به ادراک و فهم مقصود تصویرگر برساند. اگر می بینیم که سهراب سپهری در چارچوب بوم خود، یک موضوع ویژه را بارها، مایه ترکیب های متفاوت نقش خود می سازد، فقط و فقط برای القای معنویت و حقیقت یافته خود اوست و نباید آن را از ندا نم کاری، بی حوصله بودن و سرهم بندی و ساده انگاری سپهری دانست. مربع ها، لوزی ها و سطح های هندسی رنگینی در نقاشی های انتزاعی سپهری هم خود بی پیام و بی اندیشه نیستند. این گونه نقاشی های سپهری که به «انتزاعی» معروف اند، در واقع دربردارنده تصویر دنیای خشن، کدر، پیچیده و گیج کننده صنعتی معاصر است و نباید واقع گرایی نقاش آن را نادیده گرفت. آنجا که سهراب، عناصر بومی و خانگی خود را در پرده نقاشی اش به نمایش می گذارد، در حقیقت، یکی شدن خود را با آنها نشان می دهد. نشان می دهد که هنرمند و نقاش، جزئی از هستی و شبکه حیات است و باید دیدگاه زیستی و آب و هوای بومی خود را بازنمایی کند. حجم ها، فضاها، خط های قهوه ای و خاکستری نقاشی های سپهری، همه برگرفته از طبیعت کویری زندگانی اوست. این رنگ ها و خط ها، همان واژه های شعر او هستند که سنت هنری او را نشان می دهند. وطن سپهری، همین نقاشی اوست؛ نقش هایی که همزاد واژه های شعر او هستند و سهراب را عاشق و عارف کرده و هویت ملی و بومی او شده اند و قلم موی سپهری به پیروی از روان پاک و نیت سالم و ذهن پویای او، بر سطح بومش کشیده شده است. هر یک از نقاشی های سپهری، بیانگر وارستگی، دردمندی و تجربه تازه زیستی اوست. بخشی از آنها، حاصل تجربه هایی است که سهراب از نقاشان چینی و ژاپنی و دیگران آموخته است؛ آموخته هایی که گاه عمل گرا و گاه جزئی هستند و ترکیب بندی ویژه ای را فرامی نمایند. برای نمونه در یکی از پرده های نقاشی سهراب، یک دیوار کاهگلی را می بینیم که در گردش آرام قلم موی سهراب، در کمال سادگی و صمیمیت رنگ، بسیار متین، بازتاب یافته است. گاه پنجره روشنی را در پرده نقاشی سهراب می بینیم که روشنگر معرفتی و شهادتی بر چهره اخرایی افقی و انگیزه آرامش و آسایش شده است. اینها، همه نشانه زبان نو سهراب در هنر تجسمی و نگارگری معاصر ماست. اگر به نقاشی های سهراب، به دقت نگاه کنیم، همه جا شاهد نبرد عقل و احساس او هستیم؛ دو عنصری که سهراب بر پایه آنها، سنت تجسمی خود را استوار داشته است. میدان این دو عنصر، چیزی جز «واقعیت» نیست؛ واقعیت درونی و بیرونی خود او. ارزش هنری نقاشی های سهراب سپهری را در واقع، در وجود موازنه منطقی میان این دو واقعیت متجلی می بینیم. هر چه به زمان معاصرمان نزدیک می شویم، نقاشی های سهراب را طبیعی تر و احساسی تر می بینیم و این همان چیزی است که سهراب سپهری را به عنوان یک نقاش اصیل ایرانی در خاطره ها ماندگار کرده است. شعرهای او نیز همانند نقاشی هایش این تحول تاریخی را، درست، پشت سر گذاشته است. عبدالحسین موحد / پژوهشگر
 
سه شنبه 1 اردیبهشت 1394 ساعت 02:20
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جام جم آنلاین]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 545]