محبوبترینها
چگونه با ثبت آگهی رایگان در سایت های نیازمندیها، کسب و کارتان را به دیگران معرفی کنید؟
بهترین لوله برای لوله کشی آب ساختمان
دانلود آهنگ های برتر ایرانی و خارجی 2024
ماندگاری بیشتر محصولات باغ شما با این روش ساده!
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1846076171
زاينده رود، فراتر از يک رود (2)
واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
زاينده رود، فراتر از يک رود (2) نويسنده:مهندس سيده پوراندخت سعادتي (1) نگاهي به نقش زاينده رود در تعريف و تبيين هويت شهر اصفهان
.jpg)
پل هايي که تا دوران صفويه بر زاينده رود احداث شدند اغلب به منظور ايجاد ارتباط بين شهر موجود در ساحل شمالي زاينده رود با روستاها و مناطق واقع در ساحل جنوبي بودند. پلي که احداث مي شد در مقابل مکان شهر جنوبي قرار مي گرفت. بدين ترتيب پل شهرستان در مقابل جي و محل قديمي شهر اصفهان و پل حسن آباد که بعداً در زمان صفويه تغيير کرد و پل خواجو بر شالوده هاي آن بنا گذارده شد، در مقابل دروازه حسن آباد بنا شدند.در چارچوب تفکرات شهرسازي مکتب اصفهان و با وارد شدن رودخانه ي زاينده رود در چرخه ي حيات شهر که با گسترش شهر در پيرامون و وراي رودخانه تا دامنه ي کوه صفه صورت تحقق مي پذيرد، پل ها نيز موقعيت متفاوتي در سطح شهر مي يابند.پل الله وردي خان يا سي و سه پل که اولين پل از مجموعه پل هاي ايجاد شده در زمان صفويه است، در عين حال جزيي از محور اصلي و ستون فقرات جديدي است که براي شهر خلق مي شود و محلات اعيان نشين و ديگر محلات نوساز را به دو سوي خود مي نشاند. پل خواجو نيز هرچند بر شالوده ي قديمي تجديد بنا مي شود، اما حلقه اتصالي محور اصلي ديگر شهر است که از دروازه ي طوقچي در منتهي اليه شمال شهر شروع شده و در گذر از محلات تجديد سازمان يافته کهن به دروازه حسن آباد رسيده است و با گذر از پل به محلات نوساز دوره ي خود (زمان شاه عباس دوم) مي پيوندد. پل مارنان نيز در جهت تقويت اتصال محلات آن سوي رود (به ويژه محله ي جلفا) به بدنه ي اصلي شهر در منتهي اليه غربي شهر بنا مي گردد. در اين ميان موقعيت و نقش پل جويي ويژه باقي مي ماند، زيرا اين پل متصل کننده ي عمارات و کاخ هاي سلطنتي است که در دو ساحل زاينده رود در حد فاصل چهارباغ تا دروازه حسن آباد امتداد يافته اند.بدين ترتيب پل ها که تا قبل از صفويه اتصال دهنده ي بافت شهر به محيط پيرامون بودند، در اين دوران به عنصري شهري و حلقه ي اتصال دروني شهر بدل مي گردند که در رده ي عناصر خطي شهر جاي مي گيرند و بخشي از زندگي شهر را از طريق خود جاري مي کنند.شبکه مادي و نهرهاي اصفهان نيز که از عناصر مهم معماري و شهرسازي اين شهر، و از سمت جنوب غربي به شمال شرقي در حرکت هستند، به عنوان محورهاي سبز ناحيه اي و محلي عمل مي کنند. اين محورها با عملکرد غالب پياده در ترکيب با ساير محورها، موجب گستردگي محورهاي شهري و تکميل سلسله مراتب آنها مي شوند.زاينده رود و هويت اجتماعي شهر اصفهان
.jpg)
با قبول شهر به عنوان موجود زنده ديگر نمي توان تنها به بعد ظاهري آن نگريست. در اين راستا، شهر داراي بعد محتوايي نيز مي باشد که منبعث از ابعاد هويتي انسان هاي آن است. ساکنان يک شهر، هويت اجتماعي و انساني آن شهر را تشکيل مي دهند. بنابراين عناصري مانند جمعيت، علوم، فنون، مهارت ها، انديشه ها و تجارب، خط، لباس، روش هاي توليد، آداب و رسوم و عقايد، جشن ها و اعياد و بسياري از چيزهاي ديگر که از عناصر هويت و متعلقات فرهنگي شمرده مي شوند در ميان عناصر کارکردي هويت شهر طبقه بندي مي شوند. بر اين اساس توجه به هويت اجتماعي در راستاي شناخت هويت واقعي شهري گريز ناپذير است.هويت اجتماعي و انساني يک شهر را ساکنان آن شهر تشکيل مي دهند. شهر بدون عامل انساني مفهوم ندارد. اگر در شهري شهروند وجود نداشته باشد، آن جا شهر نيست و بنابراين وقتي از شهر صحبت مي کنيم، صحبت از تعاملات انساني است. تعاملات انسان با انسان، انسان با محيط و انسان با شهر. اين تعاملات در فضاهاي شهري اتفاق مي افتند و در حافظه ي تاريخي شهر ثبت مي شوند. حافظه ي تاريخي شهر يعني اينکه شهر داراي خاطره است و تعريف مي کند که در اين مکان چه اتفاقي افتاده است. علاوه بر حافظه، شهر بايد خاطره داشته باشد. شهر بي خاطره، يعني شهر بي هويت. همان طور که انسان با خاطره تعريف مي شود، شهر نيز با خاطره هايش تعريف مي شود. هرچه اين خاطره ها بيشتر باشد، هويت انسان يا شهر کامل تر است. خاطره يعني اينکه فرد يا شهر در «حال» زندگي مي کنند. «حال» برايشان وجود دارد. شهر نيز بايد در زمان «حال» زندگي کند. اگر اين طور نباشد داراي هويت نيست. شهرها، مکاني براي وقوع حادثه هاي روزانه مي خواهند. جايي براي مارگيري، زنجير پاره کردن، جايي که جمع شوند، آواز بخوانند، عزاداري کنند يا هر آنچه را که نمايش اجتماعي باشد به تماشا بنشينند و در آن شرکت نمايند. ساکنان بايد اين مکان ها را پيدا کنند.انسان علاقه مند به شرکت در نمايش هاي شهري است. نمايش هايي که در يک لحظه هم بازيگر آن باشد، هم تماشاچي. هرچه حادثه و واقعه در شهر قوي تر باشد، شهر جذاب تر مي شود. بدين ترتيب است که پاتوق ها شکل مي گيرند. پاتوق ها در شهر، محل هايي براي نظارت اجتماعي مي سازند. جايي که روح شهر يا شاکله ي شهر در آنها ظاهر مي شود. اگر در شهر مکاني وجود داشته باشد که اين «حال» در آن اتفاق بيفتد يا «حال» داشته باشد، آن شهر هويت دارد و زنده است. امروزه شهرسازان به دنبال اين هستند که در شهر جديد براي ايجاد حافظه و خاطره، مکان هاي خاصي ساخته شود تا به عبارتي شهر هويت مند شود.
.jpg)
حال در ادامه اين نوشتار برآنيم که در شهر تاريخي اصفهان، اين فضاهاي شهري هويت بخش را شناسايي کرده و نقش زاينده رود را در ايجاد و شکل گيري آنها مرور نماييم تا به نقش سازنده ي اين رود در ابعاد اجتماعي هويت شهري اصفهان آگاه گرديم. بر اين اساس ابتدا به تعريف مفاهيمي چون فضاي شهري، فضاي بازشهري و فضاي جمعي مي پردازيم.به طور کلي، فضاهاي بازي که به عنوان نقاط عطف در ميان بافت هاي متراکم ساختماني به ويژه در بافت هاي مسکوني و بنا به دلايل مختلف مانند تعديل تراکم، ارتقاء فرهنگ، تنوع و تغيير در فرم فيزيکي، بافت و از اين قبيل به وجود مي آيند، جملگي را مي توان فضاهاي شهري معرفي کرد. اين فضاها محل هايي براي گردهمايي و ملاقات ساکنين هر محدوده ي شهري هستند. آنچه در دانش طراحي شهري براي فضاي باز شهري ارزش به شمار مي رود، نقش اجتماعي و تعاملي است که اين فضاها در زندگي جمعي شهروندان ايفا مي کند. فضاهاي باز شهري که از ديرباز تاکنون بستر کالبدي تعاملات اجتماعي مردم و مکاني براي تبلور زندگي جمعي آنها بوده، به نوعي پاسخگوي نياز اجتماعي آنهاست. هرچند ويژگي هاي کمي و کيفي فضاي باز شهري طي زمان و در اثر عوامل گوناگون تغيير کرده است، اما همواره شهروندان و ساير استفاده کنندگان از شهر، نيازمند چنين فضاهايي بوده اند. امروزه علي رغم رواج پديده هاي نوين ارتباطي چون مطبوعات، ماهواره و اينترنت، استفاده از فضاي باز شهري نه تنها اهميت خود را از دست نداده، بلکه پس از مدتي کم توجهي دوباره جايگاه واقعي خود را باز يافته و مورد توجه واقع شده است. نياز به حضور در فضاي شهري و ارتباط رو در رو با ساير شهروندان، برگرفته از ويژگي هاي رواني انسان هاست که نيازهايي همچون ارتباط آگاهانه و متقابل با محيط مصنوع، نياز به بيان ارتباط و ارائه ي انديشه ها و افکار در فضاي شهر و نياز رواني به ايجاد مرکز در مجتمع زيستي را در بر مي گيرد.بررسي تاريخي شهرهاي مغرب زمين نيز شاهدي است بر اين ادعا. از دوران يونان باستان تا قرن بيستم، شهروند اروپايي بهترين و مردمي ترين رويدادهاي جمعي خود را در ميدان برگزار مي کرد. واژه ي يوناني «آگورا» و رومي «فوروم» به معناي تجمع شهروندان بود. پلازا و انواع فضاهاي مشابه در ميان اقوام اروپايي، خواه انگليسي، آلماني يا فرانسوي و مانند اينها، قلب تپنده ي شهر و محل گردهمايي و تعامل اجتماعي بود. شهرهاي کشور ما نيز غني از انواع فضاهاي شهري با مقياس هاي متفاوت بوده است. اين نوع فضاها در تمام عرصه هاي معماري و شهرسازي به ويژه در بافت هاي تاريخي وجود داشته است.
.jpg)
اين فضاها همان طور که گفته شد به عنوان عرصه ي تجمع انسان ها، فعاليت ها، رفتارها و در يک کلام رويدادهاي مختلف عمل مي کنند. رويدادهايي که در گذشته حادث شده اند و در خاطرات جمعي و فردي ثبت مي شوند؛ وقايعي که در حال حاضر در زندگي روزمره ي شهروند ايفاي نقش مي کنند و همچنين اميال و توقعاتي که از آن مکان براي بهبود زندگي جمعي اش تصور مي کند. از اين نقطه نظر، توزيع چنين فضاهايي در شهر و در مقياس هاي مختلف نه تنها باعث تنوع در بافت هاي شهري مي شود، بلکه بحث هويت زدايي را براي شهر به وجود مي آورد. اين فضاها نقاطي هستند که محل برخوردها، ملاقات ها، نشانه ها و در يک کلام قلب تپنده ي شهر را تشکيل مي دهند.زاينده رود، خالق و هويت دهنده ي فضاهاي شهري عمده اي در اصفهان است که شکل گيري و رونق خود را مديون و مرهون جاري بودن اين موهبت خداداي هستند. پارک هاي خطي که در سرتاسر حاشيه ي زاينده رود گسترده شده اند، پل هاي تاريخي زاينده رود، حتي مادي ها و نهرهاي منشعب از آن، همگي ايجادکننده فضاهاي شهري بسيار قوي با کارکرد اجتماعي هستند. شايد بتوان گفت که بيشترين زندگي جمعي و ارتباط بين مردم اصفهان در مجاورت اين رود و پل هاي تاريخي آن اتفاق مي افتد.تجمع و آواز خواندن گروه هاي مردم در زير پل ها، نشستن و قدم زدن هاي گروهي در کنار زاينده رود حرکت و توقف در مسيرهاي حرکتي و فضاهاي مکث در محلات در مجاورت مادي ها، حوادث روزانه اي هستند که در پاتوق ها و به عبارتي «فضاهاي شهري» تعريف شده توسط زاينده رود اتفاق مي افتند و خاطره ها و حافظه ها و در نتيجه هويت شهر را مي سازند.
.jpg)
اين فضاها بنا به نقش تعاملي و اجتماعي خود در بازتلفيق انسان و محيط و در جريان زندگي مي توانند موجبات ترغيب انسان ها به ملاقات ها و بحث و گفتگو را فراهم آورند و ساکنين را از محيط هاي خصوصي و انزواگرايي به محيط هاي جمعي و پرنشاط دعوت نمايند و از اين رهيافت، نقشي مؤثر در تقويت و تداعي خاطرات گذشته و ايجاد تعلق خاطر براي نسل هاي آينده ايفا کنند. چنين فضاهايي از آنجا که نقش انتقال دهنده ي خاطرات براي نسل هاي فعلي و آينده را دارند، در هويت شهر و ارتقاء فرهنگي آن مؤثرند. بنابراين بايد به عنوان ميراث محيطي و اصالت هر شهر حفظ و توسعه داده شوند. چنين فضاهايي به صورت بالقوه اين پتانسيل را دارند که در مقياس کلان به عنوان نشانه هاي اصلي شهر معرفي گردند و بتوان به عنوان شاخص هاي محلي و شهري به احياء و خلق و توسعه ي آنها پرداخت.در طول تاريخ نيز زاينده رود و پل هاي آن به عنوان محل تجمع مردم براي برگزاري جشن ها، مراسم و آيين ها عمل مي نموده اند. يکي از بزرگ ترين اين آيين ها جشن آب ريزان يا آب پاشان بوده است که در روز 13 تيرماه هر سال برگزار مي شده است. اين جشن يکي از جشن هاي باستاني ايرانيان پيش از اسلام بوده است به گرامي داشت پيروزي باران بر خشکي برگزار مي شده است. در اين روز مردم جشن آب مي گرفتند، به همديگر آب مي پاشيدند و شادي مي کردند و گل و سبزه هديه مي دادند. شاه عباس هم مراسم مخصوص اين جشن را با تشريفات بسيار در کنار زاينده رود در انتهاي خيابان چهارباغ و برابر پل زيباي الله وردي خان به جاي مي آورده است و گاه از سفيران ممالک خارجي نيز براي تماشاي اين جشن دعوت مي نموده است. جشن تيرگان يا «تير و جشن» شايد يکي از شادترين جشن هاي کهن ايراني بوده باشد.در فضاهاي جمعي تعريف شده توسط زنده رود، حيات اجتماعي مردم اصفهان جريان دارد. اين فضاها مکان هايي هستند که بيشترين برخوردها و کنش ميان مردم در آن ها به وقوع پيوسته است و در خاطر جمعي از مردم جاي دارند. در واقع مي توان گفت که بستر مشترکي هستند که مردم فعاليت هاي کارکردي و مراسمي را که پيوند دهنده ي اعضاي جامعه است، در آن انجام مي دهند؛ از روزمره گي هاي معمولي گرفته تا جشنواره هاي دوره اي.جمع بندي
.jpg)
هويت يک شهر را عوامل متعددي تعريف مي نمايند که داراي دو بعد کارکردي و کالبدي و يا عيني و ذهني هستند. عناصر شاخص شهري، گروه ها، نشانه ها و کليه ي عواملي که بافت کالبدي و ساختار مکاني يک شهر را مي سازند، هويت کالبدي آن را شکل مي دهند. ساکنان يک شهر با کليه ي هنجارها، رفتارها و تعاملات انساني خود، هويت اجتماعي آن شهر را مي سازند.رودخانه ي زاينده رود نقش مهم و مؤثري در شکل گيري هر يک از ابعاد هويتي شهر اصفهان داراست. اين رود به عنوان مهم ترين عنصر سازنده ي هويت طبيعي شهر، در دوره هاي مختلف نقشي کليدي در شکل گيري بافت کالبدي و ساختار شهري اصفهان ايفا کرده است، به طوري که روند توسعه ي شهر به سمت آن بوده و از دوران صفوي به صورت محور اصلي شهر درآمده است. اين رود به همراه پل ها و مادي هاي منشعب از آن مهم ترين نشانه ها و عناصر هويت بخش شهر اصفهان هستند.هويت اجتماعي شهر اصفهان نيز تا حد زيادي در گرو زاينده رود و فضاهاي شهري وابسته به آن است؛ پارک هاي حاشيه ي زاينده رود، پل هاي تاريخي آن و مادي هاي منشعب از آن، مکان هايي براي گردهمايي مردم، برقراري تعاملات انساني و برگزاري جشن ها، مراسم و آيين ها و در يک کلام، شکل گيري هويت اجتماعي شهر از گذشته تا کنون ساخته اند.با خشکي زاينده رود، بخش اعظمي از اين هويت دستخوش تغيير مي شود و شهر حيات خود را از دست مي دهد. حيات طبيعي، کالبدي و اجتماعي اصفهان به حيات زاينده رود بسته است و با مرگ زاينده رود، مرگ اصفهان نيز فرا مي رسد. اهميت احياي زنده رود بسيار فراتر از آن است که تصور مي شود و اگر مي خواهيم نام اصفهان از يادها و خاطره ها فراموش نشود، بايد فکري براي بازگرداندن زندگي به زنده رود بنماييم.پي نوشت1-کارشناس ارشد معماري، از دانشکده ي هنرهاي زيباي دانشگاه تهران، مسئوول واحد فني سازمان عمران زاينده رودمنابع1. http://mojepishro.blogfa.com2. http://www.isfahanportal.ir3.http://www.khabaronline.ir4. http://shasa.ir5. http://www.civilica.com6. http://www.sarmayeh.net7- کرير، راب (1383) فضاي شهري، ترجمه هاشمي نژاد، خسرو، اصفهان، خاک.8- مدني پور، علي (1379) طراحي فضاي شهري، نگرشي به فرآيند اجتماعي و مکاني، ترجمه ي مرتضايي، فرهاد، تهران، شرکت پردازش و برنامه ريزي شهري.9- توسلي، محمود (1376) طراحي فضاهاي شهري، مرکز مطالعات و تحقيقات معماري و شهرسازي ايران.10- پارسي، حميدرضا، چارچوب نظري محتواي فضاي شهري، هنرهاي زيبا، شماره ي 42.منبع:ماهنامه فني – تخصصي دانش نما 175 - 174/ن
#فرهنگ و هنر#
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 821]
-
فرهنگ و هنر
پربازدیدترینها