واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: عبادالرحمن چه كسانی هستند؟محتواى سوره فرقان
این سوره به حكم آنكه از سورههاى مكى است، بیشترین تكیهاش بر مسائل مربوط به مبدا و معاد، و بیان نبوت پیامبر(صلی الله علیه و آله)، و مبارزه با شرك و مشركان و انذار از عواقب شوم كفر و بت پرستى و گناه است.این سوره در حقیقت از سه بخش تشكیل مىشود:بخش اول كه آغاز این سوره را تشكیل مىدهد منطق مشركان را شدیدا در هم مىكوبد، و بهانهجویی هاى آنها را مطرح كرده و پاسخ مىگوید، و آنها را از عذاب خدا و حساب قیامت و مجازاتهاى دردناك دوزخ بیم مىدهد، و به دنبال آن قسمتهایى از سرگذشت اقوام پیشین را كه بر اثر مخالفت با دعوت پیامبران گرفتار سختترین بلاها و كیفرها شدند، به عنوان درس عبرت، براى این مشركان لجوج و حق ستیز بازگو مىكند.در بخش دوم براى تكمیل این بحث قسمتى از دلائل توحید و نشانههاى عظمت خدا را در جهان آفرینش، از روشنایى آفتاب گرفته، تا ظلمت و تاریكى شب، و وزش بادها، و نزول باران، و زنده شدن زمینهاى مرده، و آفرینش آسمانها و زمینها در شش دوران و آفرینش خورشید و ماه و سیر منظم آنها در بروج آسمانى و مانند آن سخن مىگوید.در حقیقت بخش اول مفهوم "لا اله" را مشخص مىكند و بخش دوم "الا اللَّه" را.بخش سوم فشرده بسیار جامع و جالبى از صفات مؤمنان راستین (عباد الرحمن) و بندگان خالص خدا است كه در مقایسه با كفار متعصب و بهانهگیر و آلودهاى كه در بخش اول مطرح بودند، موضع هر دو گروه كاملا مشخص مىشود و این صفات مجموعهاى است از اعتقادات، عمل صالح، مبارزه با شهوات، داشتن آگاهى كافى، و تعهد و احساس مسئولیت اجتماعى. فضیلت سوره فرقاندر حدیثى از پیامبر (صلی الله علیه و آله) چنین آمده است:من قرء سورة الفرقان بعث یوم القیامة و هو مؤمن ان الساعة آتیة لا ریب فیها، و ان اللَّه یبعث من فى القبور: " كسى كه سوره فرقان را بخواند(و به محتواى آن بیندیشد و در اعتقاد و عمل از آن الهام گیرد) روز قیامت مبعوث مىشود در حالى كه در صف مؤمنان به رستاخیز است، كسانى كه یقین داشتند كه قیامت فرا مىرسد و خداوند مردگان را به زندگى جدید باز مىگرداند." (مجمع البیان)در حدیث دیگرى از "اسحاق بن عمار" از حضرت ابوالحسن موسى بن جعفر(علیهماالسلام) چنین نقل شده كه به او فرمود:لا تدع قراءة سورة تبارك الذى نزل الفرقان على عبده فان من قرأها فى كل لیلة لم یعذبه ابدا و لم یحاسبه و كان منزله فى الفردوس الاعلى: "تلاوت سوره تبارك (فرقان) را ترك مكن چرا كه هر كس آن را در هر شب بخواند خداوند او را هرگز عذاب نمىكند و او را مورد حساب قرار نمىدهد، و جایگاهش در بهشت برین است."(ثواب الاعمال صدوق مطابق نقل نور الثقلین، ج 4، ص 2)آری، آن چنان صفات بندگان خالص خدا در این سوره تشریح شده كه هر كس براستى آن را از جان و دل بخواند و صفات و اعمال خود را بر آن منطبق سازد جایگاهش فردوس اعلى است.آن چنان صفات بندگان خالص خدا در این سوره تشریح شده كه هر كس براستى آن را از جان و دل بخواند و صفات و اعمال خود را بر آن منطبق سازد جایگاهش فردوس اعلى استعبادالرحمن چه كسانی هستند؟وَ عِبادُ الرَّحْمنِ الَّذِینَ یَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْناً وَ إِذا خاطَبَهُمُ الْجاهِلُونَ قالُوا سَلاماً (فرقان63) وَ الَّذِینَ یَبِیتُونَ لِرَبِّهِمْ سُجَّداً وَ قِیاماً (فرقان64)؛ و بندگان خداى رحمان كسانىاند كه روى زمین بىتكبّر راه مىروند، و هر گاه جاهلان آنان را طرف خطاب قرار دهند (و سخنان نابخردانه گویند) با ملایمت(و سلامت نفس) پاسخ دهند.
و آنان براى پروردگارشان، در حال سجده و قیام شبزندهدارى مىكنند.در این آیات، دوازده صفت از صفات ویژهى «عِبادُ الرَّحْمنِ» بیان شده كه بعضى اعتقادى، بعضى اجتماعى و بعضى اخلاقى است.شاید مراد از «مشى» و حركت آرام در زمین، تنها نحوهى راه رفتن نباشد، بلكه شیوهى زندگى متعادل را هم شامل شود. «هون» هم به معناى تواضع و مدارا و نرمخویى است و هم به معناى سكینه و وقار.امام صادق(علیه السلام) فرمود: مراد از «هَوْناً» زندگى كردن بر اساس فطرت و هماهنگ با روحیهاى است كه خداوند آفریده است. یعنى بندگان خدا، خود را به تكلّف و رنج و تعب نمىاندازند.(تفسیر مجمع البیان)كلمهى «سلام» در این جا به معناى سلامِ وداع با یاوهها و برخورد مسالمتآمیز است.چنان كه دربارهى حضرت ابراهیم(علیه السلام) مىخوانیم: همین كه عمویش او را طرد كرد و گفت: از من دور شو، ابراهیم گفت: «سَلامٌ عَلَیْكَ سَأَسْتَغْفِرُ لَكَ» (مریم، 46 تا 47) خداحافظ، به زودى براى تو از پیشگاه خداوند طلب آمرزش خواهم كرد. «بیتوته» به معناى شب زندهدارى است، خواه تمام شب یا نیمى یا بخشى از آن.حضرت على(علیه السلام) در وصف پارسایان مىفرماید: «اما اللیل فصافون اقدامهم»؛ آنان شبها در حال قیام و شب زندهدارىاند، آنان عابدان شب، و شیران روزند.(نهج البلاغه، خطبه همام)بالاترین مدال براى انسان، مدال بندگى خداست. «وَ عِبادُ الرَّحْمنِ» زیرا انتساب به بىنهایت، انسان را بالا مىبردپیامهای آیه:
1ـ بالاترین مدال براى انسان، مدال بندگى خداست. «وَ عِبادُ الرَّحْمنِ» زیرا انتساب به بىنهایت، انسان را بالا مىبرد.2ـ رفتار هر كس، نشان دهندهى شخصیّت اوست. «عِبادُ الرَّحْمنِ ... یَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْناً» (بندگان خاص خداوند، مظهر تواضع هستند.)3ـ اسلام، دین جامعى است كه حتّى براى چگونه راه رفتن برنامه دارد. «یَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْناً» 4ـ ایمان و اعتقاد انسان، در رفتار شخصى او مؤثّر است. «عِبادُ الرَّحْمنِ ... یَمْشُونَ» 5ـ تواضع، ثمرهى بندگى و نخستین نشانهى آن است. «هَوْناً» 6ـ سرچشمهى مدارا و نرمخویى بندگان خدا، ایمان است، نه ترس و ضعف آنان. «عِبادُ الرَّحْمنِ الَّذِینَ یَمْشُونَ» ...7ـ وقار و نرمى از بارزترین صفات مؤمن است. «یَمْشُونَ ... هَوْناً» 8ـ تواضع نسبت به همهى مردم لازم است. (نسبت به زن و مرد، كوچك و بزرگ، دانا و نادان). «یَمْشُونَ ... هَوْناً ... قالُوا سَلاماً» 9ـ با جاهلان مقابله به مثل نكنید. «إِذا خاطَبَهُمُ الْجاهِلُونَ قالُوا سَلاماً» 10ـ مُدارا و حلم و حوصله، از صفات بارز مؤمنان است. «قالُوا سَلاماً» 11ـ تواضع باید هم در عمل باشد، «یَمْشُونَ ... هَوْناً»، هم در كلام، «قالُوا سَلاماً» و هم در عبادت. «سُجَّداً وَ قِیاماً» 12ـ با افراد نادان و فرومایه مجادله نكنید. «قالُوا سَلاماً» (آنان سخنى در شأن خود مىگویند، ولى شما سخنى عالمانه و كریمانه بگویید) 13ـ بهترین وقت عبادت، شب است و بین شب و نماز و مناجات، رابطه محكمى است. «یَبِیتُونَ لِرَبِّهِمْ» (فضاى آرام، دورى از ریا، تمركز فكر، از بركات شب است) 14ـ شب زندهدارى و استمرار و تداوم عبادت، نشانهى بندگان خاصّ خداوند است. (فعل مضارع «یَبِیتُونَ» نشانهى استمرار است) 15ـ آنچه به عبادت ارزش مىدهد، اخلاص است. «لِرَبِّهِمْ»پروردگارا! ما را از بندگان خاصت قرار ده و توفیق كسب ویژگیهاى صفات عباد الرحمن را به ما مرحمت كن. آمنه اسفندیاری - بخش قرآن تبیانمنابع: 1- تفسیر نور ج 82- تفسیر نمونه ج 143- تفسیر مجمع البیان4- نهج البلاغه، خطبه همام
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 289]