واضح آرشیو وب فارسی:نیک صالحی: تاریخ انتشار پنجشنبه 17 اردیبهشت 1388 تعداد مشاهده : 76 تصوير معرفت در نمايشهاي آييني جام جم آنلاين: «روياهاي خليج فارس» امير دژاكام ، قرار است يك تئاتر آييني باشد، يعني به روي صحنه آوردن رفتارهايي كه حقيقت است و جاري و ساري در زندگي روزمره مردمي كه وجود دارند و معتقد به اجراي اين رفتارها هستند و از طرفي قرار است اين ظرايف و حقايق روي صحنه چنان روايت شوند و خلق تصوير كنند كه مخاطب به يك «درك صحيح و معقول» از آييني برسد كه اولا با آن آشنا نيست يا كم آشناست و در مرتبه بعد خودش جزو جريان اين آيين باشد. جرياني كه قطعا ذهني است تا عملي. يعني پس از ديدن نمايش «روياهاي خليج فارس» حداقل آيين زار را بشناسد و بتواند به واگويي آن دست يابد. در اين مرحله اگر كارگردان، آن آيينها و رفتارها را به گونهاي نمايشي و جذاب روايت كرده باشد، اين واگوييهاي ثانوي هم رخ ميدهد كه ميتوان آن را تعميم فرهنگ هم ناميد، اما اگر اين مهم اتفاق نيفتد؛ مخاطب به ديدار نمايشي رفته كه فقط در آن اجراي يك آيين را ديده است ولاغير. امير دژاكام در روياهاي خليج فارس همان گونه كه كارگردان خوشفكري سناريوي فيلمش را براساس داشتهها و اصول استاندارد ترجمه ميكند و به دكوپاژ ميرسد، در چندين جا توانسته اين آيين زار را بخوبي بپروراند به جاي آن كه فقط توسط بازيگرانش آن را اجرا نمايد، اما شايد و احتمالا ميشد تعداد اين پرداختهاي ظريف بيشتر و بيشتر هم باشد و به روندي تبديل نميشد كه سرودي مقطع به جاي يك نمايشنامه، به روي صحنه جلوهگري نمايد. دست بر قضا به نظرم دژاكام كار معقولي در اجراي آيين زار انجام داد و توانستيم اين آيين را بشناسيم. اگرچه از لذت بردن از دانستن همان انگارههاي وجودي و ذاتي زار كمي تا قسمتي محروم مانديم. دژاكام، اجرا را بسيار پخته كار كرده و مفهوم و معنا را به تماشاگر واگذاشته تا او با رمل و اسطرلاب خودش برداشت كند هر آنچه را كه ديده است. حال اگر اين روند موفق باشد باز هم خوب است، اما به ياد داشته باشيم اگرچه با آييني رئال طرفيم، اما نمايشنامه او كار ذهني است. صحبت از جادوست و جن و پري. تقابل خير و شر و تماشاگر انتظار دارد اين گفتارها، رفتارها و در كل آيينها را آنچنان واقعي جذب كند كه گويي در محل واقعي و زمان واقعي دارد رخ ميدهد. اين اصليترين وظيفه دژاكام بوده است كه اتفاقا با توجه به خوشفكري او كاري پرخطر هم بوده چراكه مردم به صورت ناقص و نصفه و نيمه كمي تا قسمتي از اين آيين زار ميدانستند. وقتي اين چنين باشد، كار دژاكام سختتر است؛ او بايد آنچه در ذهن مخاطب است پس بگيرد، دور بيندازد و با فضاي نمايشنامهاش زار حقيقي و واقعي را به مخاطبانش ارائه دهد. كاري كه در بخشهايي مانند حضور جن، واقعه را به بهترين شكل روايت ميكند. حتي ديالوگهاي بازيگران به زبان اصلي و استفاده از گويش محلي به همان رسيدن به واقعيت كمك ميكند. دژاكام تهور بينظيري نشان داده كه بازيگرانش به گويشي صحبت ميكنند كه خودش هم از قبل ميداند تماشاگرانش ممكن است با فهميدن آن مشكل داشته باشند، اما همين گويش درجا واقعيت آيين را جلوهگري ميبخشد و اين يك قدم به جلوست. همان گونه كه او با درايت از موسيقي خاص و تركيبي سود ميجويد، از نورپردازي جادويي و ذهني و روايي نزديكتر به فضاي ماوراءالطبيعه استفاده برده، شهامت گويش به زبان محلي را داشته و چيزهاي ديگر، چهخوب ميشد او برخي موارد كه به بار روايي و دراماتيك اثر هم ميافزودند، بيشتر ميپرداخت. اگرچه ممكن است برخي كارهاي آييني را محكوم به شكست بدانند و دليلشان وفقناپذيري اين چنين رفتارهايي در باكس پستمدرنيسم باشد، اما روياهاي خليج فارس به نظرم هيچ گونه احتياجي به اين وفقپذيري نداشت. اين نمايش، شمشير دولبهاي بود كه هر لبهاش ميتوانست كارگردانش را نوازش كند. به هر حال صحبت از اعتقاد داشتن به معناشناختي و رفتارشناختي يك نوع ويژه از كردارهاست كه بيانكننده رابطه انسان با ماوراءالطبيعه باشد. روايت آيين زار به همراه يكي دو آيين ديگر در روياهاي خليج فارس يك معرفت را نمايش ميدهد از مردمي با فرهنگ غني هزاران ساله.
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: نیک صالحی]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 112]