واضح آرشیو وب فارسی:همشهری: خواب تابستاني
كنسرت - اركستر- مريم مهري:
اركستر سمفونيك تهران، اركستري پير با بيشتر از 50 سال قدمت، دست به عصا راه خود را ميرود و مسير هر روزه و هر سالهاش را ميپيمايد.
چه رهبري داشته باشد و چه نداشته باشد، چه منتقدان از آن انتقاد كنند و بر وضع نابسامانش خرده بگيرند و چه نگيرند. دولتها ميآيند و ميروند، مسئولان وزارت ارشاد و دفتر موسيقي عوض ميشوند اما اركستر سمفونيك تهران از جايش در تالار وحدت و از محل تمرينش در سالن رودكي تكان نميخورد.
چرت خود را ميزند و مگس خود را ميپراند اگر چه گاهي مجبور ميشوند تكانش دهند، روي صحنه بياورندش و كاري كنند كه صدايي از او دربيايد تا ديگران ببينندش، براي ديدنش بليت بخرند، به پايش بلند شوند و كف بزنند. اركستر هم به خانه هميشگي اش بر گردد و هر صبح نرمشي كوچك به تن خود بدهد تا زماني كه دوباره به فكرش بيفتند و نامش را صدا كنند.
بار آخري كه نامش را صدا زدند و او را براي نمايش به روي صحنه آوردند، 11، 12 و 13 ارديبهشت ماه امسال بود. اركستر سمفونيك تهران به رهبري منوچهر صهبايي در تالار وحدت «بومي وار» اثري از مرحوم ثمين باغچه بان و ساختههايي از آهنگسازان روس را اجرا كرد.
منوچهر صهبايي پيش از شروع سال جديد، رهبري اركستر را بهعهده گرفت، اما اين بار هم مثل دفعههاي پيش دفتر موسيقي كه اركستر زير نظر آن فعاليت ميكند درباره اينكه صهبايي رهبر ثابت خواهد بود يا نه، نظر قطعي نداد.
محمدحسين احمدي، مديركل دفتر موسيقي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي بهمن ماه سال گذشته اعلام كرد: «براساس صحبتهايي كه با آقاي صهبايي انجام شده و پس از تصميمگيري شوراي نظارت بر اركسترهاي دفتر موسيقي، قرار شده فعلاً آقاي صهبايي بهعنوان رهبر موقت فعاليت كند.»
منوچهر صهبايي كه حالا بايد او را رهبر موقت ناميد، تاكنون هفت بار بهعنوان رهبر مهمان با اركستر همراه بوده كه آخرين اجراي آن آبان ماه سال گذشته بود و از آن پس به او لقب رهبر موقت داده شد.
او در سال 1384 اگرچه اركستر را براي اجرايي رهبري كرد اما منتقدان سرسخت اركستر و خواهان انجام اصلاحات اساسي در آن بود. صهبايي كه آمده بود بماند و سكان اركستر را به دست بگيرد بعد از انتقاد از اركستر و صاحبان آن، ايران را ترك كرد و هراز گاهي براي برگزاري مستركلاسهاي خصوصي سفري چند روزه به تهران داشت.
صهبايي مرداده ماه سال 1384 در انتقاد از عملكرد وزارت ارشاد در تصميمگيري براي اركستر گفته بود: «تا ده سال بعد از انقلاب اركستر تقريباً از هم پاشيده بود. بعد از آن هم كه كارش را آغاز كرد به دست كساني افتاد كه تخصص واقعي نداشتند و نتوانستند برنامه منسجم و خوبي براي آن بريزند. متأسفانه اركستر در اين سالها مدام به دور خودش چرخيده است.گاهي رهبر مهماني دعوت ميشود و دوهفتهاي با اركستر كار ميكند. اينها بيشتر جنبه تبليغاتي و زودگذر هستند. چون بازهم بعد از آن اركستر دوباره به جاي اولش برميگردد. بايد يك فكر اساسي براي اركستر كرد.»
بعد از رفتن علي رهبري كه آن هم با دلخوري انجام شد، صهبايي يكي از گزينههاي دفتر موسيقي كه در آن زمان مركز موسيقي نام داشت، براي رهبري ثابت اركستر بود. همه چيز به خوبي و خوشي شروع شد و مانند علي رهبري پاياني غم انگيز داشت و باعث شد صهبايي هم با دلخوري از اركستر كناره بگيرد، در حالي كه اعتقاد داشت اركستر سمفونيك تهران به رهبر ثابت نياز دارد: «اركستر رهبر ثابت ميخواهد.
هيچ اركستري سراغ ندارم كه حتي يك روز بدون رهبر ثابت مانده باشد. برنامه ريزيها طوري است كه اگر رهبري بخواهد استعفا بدهد يا بعد ازاتمام قرارداد آن را ترك كند، از دو تا سه سال قبل جايگزين او را انتخاب و اعلام ميكنند.
مگر اينكه اتفاق ناگواري بيفتد، كه در آن صورت هم سريع كسي را جايگزين ميكنند. اركستر سمفونيك تهران سالهاي سال بدون رهبر مانده است. مسئولان بايد كسي را انتخاب كنند كه بيايد با اركستر كار كند و آن را تعليم دهد تا اركستر از نظر هنري فرم بگيرد. اگر هم كم و كسري داشته باشد هيچ اشكالي ندارد كه از كشورهاي خارجي نوازنده دعوت شود.
اركستر بايد برنامه سالانه داشته باشد. موزيسينها بايد تكليف خود را بدانند. برنامههايي هم كه ريخته ميشود بايد به آموزش نوازندگان كمك كند. چون تعداد زيادي از آنها جوان هستند.»
حالا صهبايي نه رهبر ثابت كه رهبر موقت اركستر سمفونيك تهران است و هيچ حكمي مبنيبر اينكه او رهبر ثابت اركستر خواهد بود از طرف دفتر موسيقي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي صادر نشده است.
آيا مشكلات رفع شده يا برنامهريزي براي كمتر شدن آنها صورت گرفته است؟ اين طور بهنظر نميرسد. جدا از مسائلي كه ممكن است ديده نشوند، به آنها تا كنون پرداخته نشده باشد يا اهميت كمتري داشته باشند، اركستر چندين مشكل اساسي و دائمي دارد كه آنقدر از سوي افراد مختلف، در زمانهاي مختلف و به شيوههاي مختلف به آنها اشاره شده است، همه به آن آگاهي دارند.
يكي از اين مشكلات بودجه كمي است كه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي در دورههاي مختلف صرف تجهيز اركستر، خريد سازهاي جديد و كنار گذاشتن سازهايي كه برخي از آنها بيشتر از 50 سال قدمت دارند، كرده است. مخصوصاً در اين ميان سازهاي بادي و برنجي نياز مبرم به تعويض دارند. البته انتقادها هيچ اثري كه نداشت باعث شد كه وزارت ارشاد يك پيانوي جديد براي تالار وحدت بخرد و بهنظر مسئولان اين وزارتخانه اقدام به خريد پيانوي رويال گران قيمت آن قدر مهم ميآمد كه هم خبر آن در نشريات منتشر شد و هم مراسمي براي رونمايي آن ترتيب دادند.
اگرچه حقوق نوازندگان اركستر افزايش پيدا كرده اما آنها را از فكر كردن به كارهاي ديگر و چندشغله بودن باز نميدارد. چندشغله بودن روي كيفيت كار، نحوه حضور در تمرينات و تمركز و فراگرفتن تكنيكهاي مختلف اثر ميگذارد. بازنشسته شدن تعدادي از نوازندگان و لزوم برگزاي آزمون براي جذب نوازندگان جديد از مشكلات ديگر اركستر است كه اگر چه براي رفع آن برنامهاي وجود دارد اما اين برنامه تاكنون به اجرا در نيامده است.
نداشتن برنامه سالانه از ديگر مشكلات بزرگ اركستر است. بيشتر برنامههاي اركستر در سالهاي گذشته مناسبتي بوده و يك يا دو ماه قبل از اجرا اعلام شده است. در حالي كه اركستر سمفونيكها در ديگر شهرهاي دنيا- البته آنها كه ميخواهند استانداردهاي خود را حفظ كنند و همچنان پويا بمانند- براي يك سال آينده برنامه ريزي دارند و تمام اعضاي اركستر ميدانند كه در چه تاريخي و چه مكاني به روي صحنه خواهند رفت. اما عوض شدن پي در پي رهبر اركستر سمفونيك تهران، و تغيير مديران وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي امكان برنامهريزي سالانه براي اركستر را از آن سلب ميكند.
تغييري اساسي در برنامههاي اركستر سمفونيك تهران به وجود نميآيد. اركستر تنها در تالاروحدت به اجراي برنامه ميپردازد و انگار غير از تهران هم شهر ديگري براي اجرا وجود ندارد. اجرا در ديگر شهرها بستگي به امكانات آن شهر- كه عبارت است از داشتن سالن مناسب با ظرفيت قابلقبول براي اجراي موسيقي اركستر سمفونيك تهران- به آهنگسازان مختلف سفارشي براي ساخت آهنگ نميدهد و اين مشكل ديگري است كه احتمالاً نه صاحبان اركستر بلكه تنها ذهنهاي پرتوقع را درگير خود ميكند.
بنابراين اجراي آثار آهنگسازان ايراني بسيار محدود و تكراري است و شما كمتر اثري از آهنگسازان ايراني ديدهايد كه براي اولين بار با اجراي اركستر سمفونيك تهران شنيده شود. سفارش ساخت اثر به آهنگسازان مستلزم صرف هزينهاي است كه با توجه به ديگر مشكلات مالي اركستر بسيار آرماني بهنظر ميرسد. در طول اين سالها اگر اثري به آهنگسازان سفارش داده شده نه كاركرد موسيقايي بلكه كاركرد مذهبي، مناسبتي و دولتي داشته است.
با وجود همه اين مشكلات فعلاً مشغله صهبايي نظم بخشيدن به اركستر است. او ميگويد: «حرف اول را در كار دسته جمعي، انضباط و وقتشناسي ميزند كه اين بايد در درجه اول عملي شود و اصلاً ربطي به سطح نوازنده ندارد. نامنظمي فقط يك عادت است و خيلي راحت ميتوان آن را سر و سامان داد. سطح كار اركستر هم بايد بالا برود كه البته اين كاري مشكل و طولاني است.
موضوع ديگر هم قطعاتي است كه اركستر اجرا ميكند، زيرا نوازندگان بايد از قطعات و برنامههايي كه اجرا ميكنند، رضايت داشته باشند. اركستر سمفونيك داراي رپرتوار خاصي است و آنها را بايد اجرا كند، نه اينكه هر اثري را بياورند و توسط آن اجرا كنند. بايد قبلا نتها و رپرتوار را مطالعه كنيم و اگر قطعهاي حالت ايراني دارد توسط اركسترهايي كه در اينجا كارشان اجراي آثار ايراني است، نواخته شود. من حسن نيت زيادي در مسئولان ميبينم، هم در مورد خريد ساز و هم مسئله حقوق و پرداختها. وضعيت اركسترها دوطرفه است، من نميتوانم به اركستر بگوييم كه منظم باشند و سر وقت و آماده سر تمرينات حاضر شوند، اما نوازندگان از كار و زندگيشان رضايت نداشته باشد.»
اي كاش صهبايي فكري هم به حال زمان تعطيلات اركستر سمفونيك تهران بكند. اركستر هر تابستان و درست در فصلي كه زمان رونق موسيقي و كنسرتهاي مختلف است، به سه ماه تعطيلي ميرود. آقاي صهبايي بايد تكان بيشتري به اركستر بدهد. يك تكان و دو تكان چاره ساز نيست.
تاريخ درج: 26 ارديبهشت 1387 ساعت 11:28 تاريخ تاييد: 26 ارديبهشت 1387 ساعت 12:34 تاريخ به روز رساني: 26 ارديبهشت 1387 ساعت 12:27
پنجشنبه 26 ارديبهشت 1387
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: همشهری]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 214]