واضح آرشیو وب فارسی:همشهری: احتياج به خاك، اشتياق به آب
ايرانگردي- آرش نورآقايي:
معماري هنري است كه سعي دارد تلاش آدمي را به بالا سوق دهد و از اينرو مقدس است.
بشر براي ساخت خانه، معبد و يا هر بناي ديگري از زمين شروع ميكند و به سمت آسمان پيش ميرود. از زمين به آسمان رسيدن، به معناي قدسي شدن و همنشين با خدايان بودن است.
هر بنايي كه بشر ميسازد يادآور كوه نيز هست، كه رابطي است ميان زمين و آسمان. كوهي كه جايگاه خدايان بوده و ناجي نسل بشر در اسطوره طوفان نوح.بشر براي ساخت اولين بناها و يا بهتر است بگوييم اولين خانهها، از در دسترسترين مصالح بهره برده است، از آب و خاك. 2 عنصر مقدس از چهار عنصر اوليه با هم آميخته شدند تا بعدها نيز آتش و هوا در كار داخل شوند و مسكن و معبد آدمي شكل بگيرد.بنابراين گزاف نيست اگر پيوند آدمي با معماري را، ميراث كهن انسان با چهار عنصر اوليه طبيعت بدانيم.
در اين ميان هرچند كه نقش خاك پر رنگتر است، اما وجود آب، همان عنصري كه همواره به سويش برميگرديم، مثل هميشه لطافت را در اين هنر به ارمغان ميآورد.اگر كه خانه مكاني است براي پناه گرفتن و آرامش يافتن، تماس اين خانه با آب همواره آرزوي امكان حياتي تازه را به همراه خواهد داشت و تخيل انسان را به شكلي ماورايي تسخير ميكند.از ديرباز نقش آب در معماري در اقليمها و فرهنگهاي مختلف نمادي بارز داشته است.
درك مفهوم آب در معماري يا همان معماري آب، به درك قوانين فيزيكي آب، احساسات ما در مقابل كنش و واكنش آب، و مهمتر از همه، نقش و تمثيل و ارتباط با زندگي انسانها، بستگي دارد.
وجود آب در معماري باعث ميشود كه انسان، علاوه بر ظرافتهاي بنا، طبيعت اطراف را ببيند و با تحريك شدن قواي بينايي، شنوايي و لامسهاش آن را دقيقا حس كند و هنگاميكه آب در نزديكي ماست، معناي مكان را با تركيبها و تضادهايي كه با طبيعت ميسازد، بيشتر درك ميكنيم.
آب وقتيكه با پوست تنمان تماس حاصل كند، صميميترين تجربه شخصي را بين ما و خودش ايجاد ميكند. تماس با او همچنين ميتواند روحمان را از قيد و بندها آزاد سازد.اگر نظري به كشور خودمان بيندازيم متوجه ميشويم كه ايرانيان از ديرباز با زيبايي و حالت آرامشبخش آب آشنا بودهاند. ما در معماري آب گويي او را دعوت كردهايم كه در منزل ما باشد و خودنمايي كند و مشعوفمان سازد.
از همان آغاز ساخت بناي كاخها و باغهاي واقع در پاسارگاد، طرح چهارباغها براساس آب و نقش آن شكل گرفت. آب در باغهاي ايراني، همانگونه كه در باغفينكاشان و شازده ماهان و ايلگلي تبريز و... شاهدش هستيم، تنها بهمنظور آبرساني باغ نيست، بلكه از حركت و سكون و صدا و كف آن بهرهبرداريهاي لذتبخش مادي و معنوي شده است.كاخ شاهان در برخي از موارد در باغهايي بنا شده كه آب نقش مهمي در زيبايي آنها دارد. كاخ چهلستون اصفهان و كاخ فتحعليشاه در چشمه علي دامغان از اينگونهاند.
چه كسي است كه از انعكاس اين كاخها در آب حظ نبرد، گويي در انعكاس، چيزي هست كه قلب را تكان ميدهد. اين است كه براي عظمت بخشيدن و دلپذير نشان دادن بناهاي مهم بايد از انعكاس آنها در آب استفاده كرد. بهطور مثال، اگر آبگير منعكس كننده تاج محل با چمن پوشيده ميشد، آن بنا مقدار زيادي از بار جادويي خود را از دست ميداد. در واقع طراحان با به كارگيري خاصيت انعكاس، عمق و بيكرانگي سطوح وسيع آب و حريم شخصي افراد را وسعت داده، حس خفقان در مكانهاي بسته را از آنها دور ميكنند.
در خانههاي ايراني، مساجد، معابد و كاروانسراها هميشه نقش آب پررنگ بوده است. بسياري از بناهاي زادبومي كه در اقليم و جغرافياي ايران شكل گرفتهاند در پيوند با آب و در نتيجه ضرورت آن بودهاند.
آبانبارها، يخچالها، پايابها، پلها، قناتها و بادگيرها از اين جملهاند.از طرف ديگر، شهرهايي همچون اصفهان و شوشتر نمونه بسيار متعالي از همزيستي شهر و آب و به عبارتي معماري آب هستند كه موضوع حظ بصري و آرامش يافتن از آب در شكلگيري آنها نقش پررنگي داشته است.در ساخت تأسيسات آبي شوشتر مهمترين هدف، آبياري بوده؛ اما سازندگان آن توانستهاند به اهداف بزرگ ديگري چون اهداف معماري، صنعتي، بازرگاني، دفاعي و... نيز دست يابند.
در شهر اصفهان نيز، زاينده رود نقش مهمي در معماري شهر ايفا كرده است. پلهاي متعددي كه روي اين رودخانه بنا شدهاند، نمونهاي زيبا و متعالي از معماري آب به شمار ميروند كه كاركردهايي علاوه بر كاركرد اصلي داشتهاند.
تاريخ درج: 14 ارديبهشت 1387 ساعت 11:11 تاريخ تاييد: 14 ارديبهشت 1387 ساعت 12:31 تاريخ به روز رساني: 14 ارديبهشت 1387 ساعت 12:27
چهارشنبه 25 ارديبهشت 1387
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: همشهری]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 233]