تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1834900730
سيماي قرآن در اشعار سنايي
واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
سيماي قرآن در اشعار سنايي نويسنده: مهدي سلطاني مقدمهحکيم سنايي، شاعر بزرگ و والامقام پنجم و ششم هجري، از جمله شاعراني است که به حق، بايد او را از استادان مسلم شعر فارسي محسوب نمود و از جمله اديباني که با تأثيرپذيري دقيق از آيات قرآني توانست، تحول اساسي در روند آثار منظوم فارسي، ايجاد کند و سير شعر فارسي را در خدمت تعليمات اخلاقي و عرفاني قرآن قرار دهد. او با افکار نوين خود نيز، توانست، بناي محکم و استوار کاخ شکوهمند ادبيات عرفاني را در شعر فارسي پي ريزي نمايد و با زباني تعليمي، معرفت اقتباس از قرآن و عترت (ع) را معنا نموده و در اعتقاد و افکار شاعران زمان خود و دوران پس از خويشتن اثري به جا و ماندگار بگذارد. در اين مقاله سعي نگارنده بر آن است که نمونه هاي تأثيرپذيري سنايي از قرآن را نشان دهد و اشعاري را از ديوان او که الهام گرفته از اين کتاب آسماني مي باشد ارائه نمايد.تصويرپردازي هاي قرآني در اشعار سنايي1. سنايي در مقام بيان و شرح آيه «يا ايها المزمل» مي گويد: (سوره ي مزمل، آيات 1-2)گفته در گوش جانش حاجب بارکاي شهنشه، سر از گليم برآر (1)2. کفر و دين هر دو در رهت پويان وحده لا شريک له گويان (2)کفر، خلاف ايمان است. اگر بگوييم ايمان، بر زبان آوردن شهادتين است، کفر، ناگفتن آن خواهد بود و اگر ايمان را عبارت از معرفت خدا و اعتقاد به نبوت پيامبر(ص) و معاد بگيريم، کفر، اعتقاد نداشتن بدين امور است. در اينجا منظور از کفر و دين، کافر و مؤمن است. از ديد قرآن، همه ي موجودات، - چه در عالم ملک و چه در عالم ملکوت - به تسبيح خداوند مشغولند: «و ان من شيء الا يسبح بحمده؛ و هيچ چيز نيست مگر اينکه در حال ستايش، تسبيح او مي گويد» و همه ي حرکت ها تکوينا و تشريعا در نهايت به جانب او ختم مي شود. (سوره ي اسراء، آيه ي 44)«و لله ملک السموات و الارض و الي الله المصير؛ و فرمانروايي آسمان ها و زمين از آن خداست، و بازگشت [همه] به سوي خداست». و همه در طلب اويند و او را مي جويند. (سوره ي نور، آيه ي 42)3. همه از صنع اوست کون و فسادخلق را جمله مبدأ است و معاد (3)کون: پيدايش صورتي است در ماده که قبلا نبوده است.فساد: از بين رفتن صورت است از ماده.موجودات جهان همواره درمعرض تغيير و تحول اند. پيدايش و از بين بردن موجودات کار حق است؛ چون همه از اويند و به سوي او بازمي گردند. مصرع دوم اين بيت، به آياتي چون: «انا لله و انا اليه راجعون؛ ما از آن خدا هستيم و به سوي او بازمي گرديم.» (سوره ي بقره، آيه ي 156) و «الي الله ترجع الامور؛ و [همه] کارها به سوي خدا بازگردانده مي شود.» (سوره ي آل عمران، آيه ي 109) اشاره دارد.4. هست ها تحت قدرت اويندهمه با او و او همي جويند (4)مصراع دوم بيت، اشاره به اين مضمون قرآني دارد که خداوند در همه جا هست و همه در جوار او هستند: «نحن اقرب اليه من حبل الوريد؛ و از شاهرگ [او] به او نزديک تريم». (سوره ي ق، آيه ي 16) و «فأينما تولوا فثم وجه الله؛ پس به هر سو رو کنيد، آنجا روي [به] خداست.» (سوره ي بقره، آيه ي 115)و اين مقام قرب، هر چند همه مردمان را حاصل است، اما عام مردم از اين نزديکي بي خبرند و لذا دست به آسمان برمي دارند و حق را از دور فرا مي خوانند.در حديثي از امام علي (ع) نقل است که فرمود: «لم اعبد ربا لم اره؛ خدايي را که نبينم نمي پرستم». (5)5. همه زو يافته نگار و صورهم هيولاني اصل اصل و هم پيکر (6)مصراع اول از مضامين آيات: «و صورکم فاحسن صورکم، و شما را صورتگري کرد و صورت هايتان را نيکو آراست». (سوره ي تغابن، آيه ي 3)«و لقد خلقناکم ثم صورناکم؛ ما شما را خلق کرديم و سپس به شما شکل و صورت بخشيديم» (سوره ي اعراف، آيه ي 7) اقتباس شده است و بدين معني است؛ هر آن چه در عالم وجود است و هر ترکيبي از هيولا (7) و صورت دارد از برکت عنايت او پديد آمده است. 6. تو خزينه نهي نيابي بازچون بدو دادي او دهد به تو باز (8)جوهر تکامل انسان ايثار است، ايثار مال و جان و هستي. همچنان که در قرآن آمده است: «لن تنالوا البر حتي تنفقوا مما تحبون؛ هرگز به خير و خوبي نمي رسيد، مگر آن که از آن چيزي که دوست مي داريد ببخشيد.» (سوره ي آل عمران، آيه ي 92)برکت ثروت در اندوختن و انباشتن آن نيست، بلکه در ايثار و انفاق آن، در راه خداست. حکيم سنايي علاوه بر بهره برداري از آيه ي مذکور، به نحو احسن از آيه ي «و انفقوا مما جعلکم مستخلفين فيه؛ و از آن مال که خدا شما را وارث آن گردانيده است انفاق مي کنيد.» (سوره ي حديد، آيه ي 7)، نيز استفاده نموده است.7. نه چون ادريس پوستين بفکند در فردوس را نديد ببند (9)بيت اشاره به آيه ي «و اذکر في الکتاب ادريس انه کان صديقا نبيا و رفعنا مکانا عليا؛ و در اين کتاب از ادريس ياد کن که او پيامبر راستگويي بود و [ما] او را به مقامي بلند ارتقا داديم». (سوره ي مريم، آيات 56-57) گويند شبي عزرائيل ميهمان او شد. او از عزرائيل خواست که بهشت و دوزخ را به او نشان دهد و عزرائيل اين کار را انجام داد ولي همين که ادريس (ع) بعد از مشاهده دوزخ، وارد بهشت شد، ديگر از آن بيرون نيامد. عزرائيل فرمان داد که بيرون آي و او گفت: «هر که وارد بهشت شد هرگز بيرون نيامد». (10)در اين بيت «پوستين افکندن»، کنايه از ترک تعلقات دنيوي است. مفهوم بيت: مگر نه اين است که وقتي ادريس، پوستين تعلقات مادي را از خود دور افکند. دروازه ي بهشت را به روي خويش بسته نديد و بي هيچ مانع وارد آن شد؟ 8. شب او همچو روز روشن شدنار نمرود تازه گلشن شد (11)مصراع دوم اين بيت اشاره به اين آيه از قرآن مجيد دارد: «قلنا يا نار کوني بردا و سلاما علي ابراهيم؛ گفتيم: اي آتش، براي ابراهيم سرد و بي آسيب باش. (سوره ي انبياء، آيه ي 69)9. روح چون دم ز بحر روحاني زد و پذيرفت لطف ربانيپوستين را به اولين منزلبفرستيد سوي گازر دل (12)مقصود از روح، عيسي (ع) و مراد از لطف رباني، عنايت الهي حضرت حق بر وارد شدن روح القدس يعني عيسي (ع) بر حضرت مريم (س) است و اشاره به اين آيه قرآني دارد: «فارسلنا اليها روحنا فتمثل لها بشرا سويا؛ ما روح خود را بر او در صورتي زيبا مجسم ساختيم». (سوره ي مريم، آيه ي 17)10. گل دل را ز لطف جان سر کرد دل گل را ز دست جانور کرد (13)اين بيت به زنده شدن مردگان توسط حضرت عيسي (ع) و بيان معجزه آن حضرت در مقام روح بخشيدن به پرنده ي گلي اشاره دارد و برگرفته از آيه قرآني: «اني قد جئتکم بأيه من ربکم اني اخلق لکم من الطين کهيئه الطير فأنفخ فيه فيکون طيرا باذن الله و أبريء الأکمه و الأبرص؛ من از گل براي شما [چيزي] به شکل پرنده مي سازم، آن گاه در آن مي دمم، پس به اذن خدا پرنده اي مي شود؛ و به اذن خدا نابينايان مادرزاد و پيس را بهبود مي بخشم...» است. (سوره ي آل عمران، آيه ي 49)11. اوست بر کفر چون گرفت شتابنور توزي گداز چون مهتاب (14)هر چند که پيامبر (ص) مهتاب گونه، طبعي ملايم و آرام داشت، اما در مصاف کافران عاصي آنان را متلاشي و نابود مي کرد، به همان سان که نور لطيف ماه، کتان را تباه مي کند.اين بيت اشاره دارد به آيه شريفه: «... أشداء علي الکفار رحماء بينهم؛... بر کافران سخت گير [و] با همديگر مهربانند...» (سوره ي فتح، آيه ي 29)12. بازگشتم به نعمت سيد قاببرگرفتم ز روي رعد نقاب (15)قاب: کنايه از آياتي است که در شأن معراج حضرت رسول اعظم (ص) نازل شده است. «ثم دنا فتدلي. فکان قاب قوسين أو أدني؛ سپس [در شب معراج پيامبر به عرش] نزديک و نزديک تر شد، تا [فاصله اش با افق اعلي] به قدر [فاصله] دو [انتهاي] کمان يا کم تر از آن شد.» (سوره ي نجم، آيات 8 و 9)13. تو ز وي روز عرض نان خواهيمي و شير و عسل روان خواهي (16)روز عرض، روز قيامت است و برگرفته از اين آيه: «و يوم يعرض الذين کفروا علي النار...؛ و روزي که آنهايي که کفر ورزيده اند، بر آتش عرضه مي شوند...» (سوره ي احقاف، آيه ي 20)مصراع دوم اين بيت برگرفته از اين آيه است: «مثل الجنه التي وعد المتق ون فيها نهار من ماء غير آسن و أنهار من لبن لم يتغيره طعمه و النهار من خمر لذه للشاربين و أنهار من عسل مصفي و...؛ مثل بهشتي که به پرهيزگاران وعده داده شده، [چون باغي است که] در آن نهرهايي است از آبي که [رنگ و بو و طعمش] برنگشته؛ و جوي هايي از شير که مزه اش دگرگون نشود؛ و رودهايي از باده اي که براي نوشندگان لذتي است و جويبارهايي از انگبين ناب...» (سوره ي محمد (ص)، آيه ي 15)14. زان رباده بهتر ز مي خوارست کين مروت بر آن سخا آرستوقت را آخرش اگر چربستبا خداي و رسول در حربست (17)رباخوار از شراب خوار فرومايه تر است، چون او مروت و جوانمردي را از ميان مي برد و هر چند که فعلا زندگي را با شادي و تنعم سپري مي کند اما در اصل با خدا و رسول (ص) در جنگ است. اشاره به آيه ي: «... و ذروا ما بقي من الربا ان کنتم مؤمنين فان لم تفعلوا فاذنوا بحرب من الله و رسوله...؛ اگر مؤمنيد آنچه از ربا باقي مانده است واگذاريد. و اگر [چنين] نکرديد، بدانيد به جنگ با خدا و فرستاده ي وي برخاسته ايد...» (سوره ي بقره، آيات 278-279)پي نوشت : 1- سنايي، ديوان اشعار، ص 207.2- حديقه الحقيقه سنايي، ص 60، بيت 13.3- همان، ص 61، بيت 7.4- همان، ص 65، بيت 1.5- کليني، اصول کافي، ص 98.6- حديقه الحقيقه سنايي، ص 68، بيت 2.7- هيولا لفظي است يوناني به مفهوم اصل و ماده و در اصطلاح فلسفه آن جوهر است در جسم که آن چه را بر جسم عارض مي شود از اتصال و انفصال مي پذيرد و آن محل است براي صورت جسمي و صورت نوعي.8- حديقه الحقيقه سنايي، ص 76، بيت 16.9- همان، ص 79، بيت 10.10- حيب السير، خواندمير، ج 1.11- حديقه الحقيقه سنايي، ص 79، بيت 12.12- همان، ص 80، بيت 1 و 2.13- سنايي، همان، ص 80، بيت 8.14- حديقه الحقيقه سنايي، ص 216، بيت 15.15- سنايي، همان، ص 217، بيت 9.16- سنايي، همان، ص 335، بيت 12.17- سنايي، همان، ص 367، بيت 19 و ص 368، بيت 1.منبع:برگرفته از نشريه بشارت 60 /س
#فرهنگ و هنر#
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 6317]
-
فرهنگ و هنر
پربازدیدترینها