تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
در خرید پارچه برزنتی به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
سه برند برتر کلید و پریز خارجی، لگراند، ویکو و اشنایدر
مراحل قانونی انحصار وراثت در یک نگاه: از کجا شروع کنیم؟
چگونه برای دریافت ویزای ایران اقدام کنیم؟ مدارک لازم و نکات کاربردی
راهنمای خرید یو پی اس برای مراکز درمانی و بیمارستانی مطابق الزامات قانونی
آیا طلاق توافقی نیاز به وکیل دارد؟
چگونه ویزای آفریقای جنوبی را به آسانی دریافت کنیم؟ راهنمای قدم به قدم
همه چیز درباره ویزای آلمان و مراحل دریافت آن
چرا پاسارگاد به عنوان یکی از مهمترین آثار تاریخی ایران شناخته می‌شود؟
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1820922047
دولت صفوی و تقویت مرزهای خراسان
واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
دولت صفوی و تقویت مرزهای خراسان یكی ازمقاطع حساس در تاریخ ایران عصر صفوی حركت اكراد دراین مقطع از تاریخ است. خراسان عصر صفویه همواره درمعرض تهاجمات بیگانگان بوده است. تهاجمات ازبكها و تراكمه همواره موجب ناامنی درنواحی مرزی خراسان بود بنابراین سیاست تقویت مرزهای شمال خراسان در دوره شاهان صفویه بخصوص شاه عباس بمرحله اجرادر امد. دراین مقاله به بررسی زمان حركت و دلایل مهاجرت اكراد - خط سیر جغرافیائی مهاجران كرد، مشكلات و دشواریهای كه با آن مواجه بوده اند و تحولاتی كه در نواحی مرزی خراسان به وجود آورده اند پرداخته می شود. تا آنجا كه منابع تاریخی گواهی می دهند حضور قبایل كرد درمناطق مرزی شمال خراسان بخشی از سیاست شاهان صفویه بوده است.اساس این پژوهش بر اساس منابع و ماخذ عصر صفویه ؛ تواریخ محلی و نوشته های سیاحان و ایرانشناسان می باشد تا با بررسی اسناد و مكتوبات موجود این حركت تاریخی مورد پژوهش قرار گیرد. كردهای خراسان یكی از ایلات بزرگ چمشگزك می باشند كه در عصر صفویه ابتدا به نواحی ورامین و سپس به نوار مرزی بجنورد شیروان قوچان و درگز كوچ نمودند. عده ای از سران این قوم در دوره صفویه وافشاریه و قاجار جزء صاحب منصبان نظامی بودند كه نقش اساسی در تاریخ خراسان داشتند.مقدمه :تاریخ این قوم چندان مشخص نیست ،مهمترین عامل دراین ارتباط عدم انسجام منابع و پراكندگی اسناد می باشد. بطور كلی كردهای خراسان بواسطه موقعیت خاصی كه داشتند چندان به تشكیلات اداری توجه نمی كردند و تدوین تاریخ این قوم بخصوص با گزارشات پراكنده منابع دوره صفویه مشكل می باشد و بعد از اینكه پای مستشرقین به ایران باز شد عده ای از جهانگردان از شمال خراسان عبور كرده اند. در نوشته هایشان مختصر به نحوه آمدن كرمانجها به خراسان مطالبی را نوشته اند كه اساس كار این گروه اطلاعات محلی بود كه از حكمرانان بدست می آوردند. اینكه اكراد از چه تاریخی به خراسان قدم گذاشته اند چندان مشخص و روشن نیست.استخری ، ابن حوقل ، كلاویخو و حتی تاریخ بیهقی حضوركردها درخراسان رابه قبل ازصفویه می دانند. چنین بنظر می رسد كه منظور آنها ازكلمه كرد عشایر و كوچ نشینانی بوده كه به دامپروری اشتغال داشته اند. بنابرین منظور از كردها دراین نوشتار ایلات و طوایفی بوده اند كه در دوره صفویه به خراسان انتقال داده شده اند و اهدافی جز اغراض سیاسی نداشته اند. درمجموع كوچ دادن ایلات و طوایف از زمان استیلای تركها در ایران شروع شد و تا دوره مغول و بعددر دوره تیموریان ،صفویه و افشاریه شدت یافت. بدین معنی كه سلاطین این سلسله ها بمنظورحفظ حدود و ثغور مملكت دستجات مختلف ایلات را ازنقطه ای به نقطه دیگر كوچ می دادند چنانكه امیرتیمور بعضی از سكنه شام را كه بعدها به ایل شاملو معروف شده اند به خراسان كوچانید. البته در دوره صفویه به جز اكراد ایلاتی دیگر هم به خراسان منتقل شدند مانند زنگنه در جنوب خراسان.تشكیل دولت صفویه و سیاست مذهبی كه شاهان این سلسله اعمال می كردند موجب شد تا در ساختار كلی جامعه نیز تحولاتی ایجاد شود. در این زمان خراسان بعنوان ایالتی دور از مركز شاهد وقایع عمده ای بود كه دولت مركزی را گرفتار نموده بود. تهاجمات ازبكها به نواحی خراسان موجب گردید تاصفویه توجه مبذولی رابه خراسان داشته باشد براین اساس در اولین اقدام به تقویت مرزهای خراسان اقدام نمودند. اوضاع خراسان :دردوره صفویه مرزهای خراسان همواره مورد تهاجم و تجاوز ازبكها بود، دامنه این تجاوزات حتی تا نواحی مركزی ایران وسعت داشت ، ازبكان جماعتی از بازماندگان مغول بودند كه درحدودسال ۹۰۴ ه.ق سلطنت ماوراءالنهر را از چنگ اخلاف تیمور در آورده ، در آنجا به تشكیل دولتی توفیق یافتند، آنها نسبت خود را به یكی از پسران جوجی ، پسر چنگیز می رسانند. شیبك خان معاصر صفویه شاه آنان بود. بین شاه اسماعیل صفوی و شیبك خان خصومت از آنجا ناشی می شد كه ازبكها همواره به خراسان دست درازی می كردند. شیبك خان پس از تصرف خراسان درسال ۹۱۳ ه.ق / ۱۵۰۷ م به فكر چپاول نواحی دیگر ایران افتاد و به كرمان حمله نمود و پس از درگیری های عمده ؛ سپاه صفوی به پیروزی رسید. در دیگر درگیری بین صفویه و ازبكها درسال ۹۱۶ ه.ق كه به جنگ مرو معروف است پس از اینكه شاه اسماعیل برازبكها غلبه كرد به كمك افشارها قسمتی از خراسان را كه مدتها در دست ازبكها بود تسخیر كرد و شیبك خان را به هلاكت رساند و شهر هرات دومین شهر و محل اقامت جانشین بلافصل سلطنت شد. شرح تهاجمات ازبكها به خراسان در كتاب عالم آرای عباسی مسطور است. مساله انتقال ایلات به خراسان به دوره شاه اسماعیل صفوی برمی گردد، درحدودسال ۹۱۶ ه.ق زمانی كه به خراسان لشكر كشید گروهی از اكراد را به خراسان منتقل نمود و عده ای نیز دردوره شاه طهماسب كوچ داده شدند.تهاجم ازبكها به خراسان در دوره شاه عباس ادامه داشت. وی زمانی به قدرت رسید كه دولت عثمانی از طرف غرب و ازبكان از سمت شرق مملكت رامورد تاخت و تاز قرارداده بودند و درداخل كشور سران سپاه قزلباش گرفتار كشمكش بر سر قدرت بودند ، بنابر این شاه عباس درصدد برآمد با عثمانی ها صلح كرده و حتی قسمتی از آذربایجان و نواحی غربی و حتی تبریز را در اختیار آنان قرار دهد و به دفع ازبكان و سر و سامان دادن به اوضاع داخل بپردازد ، ازبكان از طرف شرق ؛ مشهد مقدس را چندین بار تصرف كرده و اكثر شهرهای خراسان را مورد تجاوزقرار داده بودند، شاه عباس پس از فراغت از امور داخل و از بین بردن سران قزلباش تمام سعی و تلاش خود را متوجه شرق نمود و طی چندین سال موفق به بیرون راندن ازبكان شد. وی تصمیم به حركت گروهی از اكراد به خراسان گرفت و آنان را در مرزها مستقر كرد. هر چند قبل ازشاه عباس ، شاه اسماعیل نیز در اقدامی مشابه گروهی از ایلات را در خراسان بخصوص درگز اسكان داده است ،چنین بنظر می رسد که كار انتقال ایلات و طوایف كرد به خراسان روندی تدریجی بوده و پس از اینكه مهاجرین كرد به نواحی قوچان تا بجنورد آمدند با غلبه بر طوایف گرائیلی آنها را متفرق ساختند.دلایل عمده انتقال اكراد به خراسان چنین منظور شده است :1-شرارت و قطع طرق و شوارع اكراد چكنی در عراق و آذربایجان موجب تظلم مردم به درگاه شاه طهماسب شد بنابر این وی حكم نمود تا هر جا اكراد چكنی ببینند قتل و غارت نمایند و جبراً آنها را از ممالك محروسه اخراج نمایند، بر این اساس پانصد نفر از عیال ایشان به عزم سفر هندوستان متوجه خراسان شدند. 2-مسائل مذهبی : یكی از عوامل حضور اكراد در خراسان نزاع دائمی بود كه در باب مذهب داشتند. بنابر این اعلیحضرت اقدس پادشاه ایران از كردستان وطن خودشان بیرون كرده، و از سر حد عثمانی آنها را به مازندران فرستاد و بعدبه صفحات سرحدیه تركستان روانه نمود. به این وضع آنها به جهت ساكنین خراسان اسباب دفاع شدند.3-بنابر نظر برخی ازشرق شناسان و ایران شناسانی كه از مناطق شمالی خراسان گذر نموده اند بااشاره مختصر به تاریخ كردها براین نظر متفقند كه شاه عباس برای صیانت از مرزهای شمالی خراسان اكراد را به این مناطق كوچ داد.4-عدم مراقبت صحیح دولت از این گروه كه در نواحی مرزی روسیه و عثمانی بودند ، زیرا گاهی اوقات این عشایر ازسرحداری خسته شده و به آن سوی مرزهای ایران هجوم می بردند و مبادرت به دستبرد می نمودند. اما عامل اصلی انتقال ایلات و طوایف كرد به خراسان هم چنانكه ذكر شد مسئله دفاع از مرزها و تقویت مرزهای خراسان بوده است ، حركت اقوام كرد زبان به نواحی مرزی شمال خراسان این امكان را به وجود آورد تا این گروهها با توجه به نوع زندگی كه داشتند دربین كوههای هزار مسجد مقیم شوند ، درمرحله اول شاه اسماعیل و به تبعیت از این سیاست شاه عباس اقدام درجهت صیانت از مرزهای خراسان نمودند. اینكه درمهاجرت اكراد به خراسان چه تعداد خانوار كوچانده شدند آمار متفاوتی بیان شده است ، متداولترین آمار ۴۰ هزار خانوار می باشد. ضمن آنكه نقل ۱۵ هزار خانوار. علاوه بر این در فرهنگ ایران زمین آماری ذكرشده كه جای تامل است، طوایف زعفرانلو را یكصد و هشتاد هزار خانوار، سعدانلو، یازده لك(هرلك صد هزار نفر)، طوایف كوانلو چهارلك و دوانلو دو لك. باتوجه به اینكه نقل قولی مستقل در ارتباط با تعداد مهاجرین كرد به خراسان وجود ندارد ؛ اكثر نوشته ها به تبعیت از اعتماد السلطنه ۴۰ هزاز خانوار را ذكر نموده اند. مهاجرت۴۰ هزار خانوار كرد به خراسان روندی تدریجی داشته است و چنین نبوده است كه شاه عباس یا امثال او به صورت یكجا دست به چنین اقدامی زده باشند. قطعاً مقاومت سران كرد در این مهاجرت دخیل بوده است و مشكل اساسی برای صفویه بوده است .منابع :- ابن حوقل ،صورةالارض ،ترجمه جعفرشعار(تهران ،بنیادفرهنگ،1347)- احتسابیان ،احمد:جغرافیای نظامی ایران،(بی جا ،بی نا،بی تا)- استخری:المسالك والممالك،تحقیق دكتورمحمدجابرعبدالعاالحسی نی (جمهوری عربی متحده ،دارالقاه،1961)- اشراقینامه:زیرنظردكترسیدممددبیرسیاقی(تهران،حدیث امروز،1381)- افشارآرا،محمدرضا:خراسان وحكمرانان(مشهد،محقق ،1380)- افشار،ایرج:فرهنگ ایران زمین،ج20(تهران،ی نا،1354)- افشارسیستانی ،ایرج:ایل ها،چادرنشینانوطوایف عشایری ایران ،ج2،(تهران ،نسل دانش،1368)- افشارسیستانی،ایرج:پژوهشی درنام شهرهای ایران(تهران ،روزنه،1378)- الیس،سی،اج:دخالت نظامی بریتانیا درشمال خراسان (1919-1918)ترجمه كاوه بیات (تهران ،موسسه مطالعات وتحقیقات فرهنگی،1372)- امینی،محمد:تاریخ اجتماعی ورامین دردوره قاجاریه (بی جا،بی نا،1368)- انصاف پور،غلامرضا:ایران وایرانی به تحقیق درصدسفرنامه خارجی(تهران ،زوار،1363)- بارتولد:جغرافیای تاریخی ایران ،ترجمه حمزه سرداور(تهران،اتحادیه ،1308)- برن،رهر:نظام ایلات دردوره صفویه ،ترجمه كیكاوس جهانداری،(تهران،بنگاه ترجمه ونشركتاب ،1349)- بدلیسی،امیرشرف خان:شرفنامه تاریخ مفصل كردستان ،مقدمه محمدعباسی(تهران،علمی،بی تا)- بهتویی ،حیدر :كردوپراكندگی اودرگستره ایران زمین (تهران،مولف،1377)- بیهقی ،خواجه ابوالفضل محمدبن حسین :تاریخ بیهقی ،تصحیح دكتر علی اكبرفیاض (مشهد،دانشگاه فردوسی،1356)- پاپلی یزدی،دكترمحمدحسین :مقاله مختصری درباره كوچ نشینان كردشمال خراسان ،مجله دانشكده ادبیات وعلوم انسانی دكتر علی شریعتی مشهد (سال شانزدهم ،شماره سوم وچهارم ،پاییزوزمستان ،1362)- تاجبخش،احمد:ایران درزمان صفویه (تبریز،چهر،1340)- توحدی،كلیم الله:حركت تاریخی كردبه خراسان،ج2(مشهد،چاپخانه دانشگاه فردوسی،1364)- جابانی،محمد:سرزمین ومردم قوچان (مشهد،اطلس،1363)- خادمیان،كاظم:فرهنگ جغرافیایی ایران خراسان (مشهد،بنیادپژوهشهای اسلامی ،1380)- ثواقب ،جهانبخش:تاریخنگاری درعصرصفویه وشناخت منابع وماخذ (شیراز،نوید،1380)- سایكس،سرپرسی:تاریخ ایران،ترجمه محمدتقی فخرداعی گیلانی ،ج2(تهران،زوار،1335)- سفرنامه های سهام الدوله بجنوردی:به كوشش قدرت الله روشنی زعفرانلو،(تهران،علمی فرهنگی ،1374)- سنندجی ،میرزاشكرالله :تحفه ناصری درتاریخ وجغرافیای كردستان،مقابله وتصحیح دكترحشمت الله طبیبی (تهران ،امیركبیر ،1375)- سعیدیان،عبدالحسین :مردمان ایران (تهران،علم وزندگی ،1375)- شاكری ،رمضانعلی:اتركنامه تاریخ جامع قوچان (تهران،امیركبیر،1365)- شهبازی ،عبدالله :مقدمه ای برشناخت ایلات وعشایر (تهران،نی،1369)- صنیع الدوله ،محمدحسن خان:مطلع الشمس،ج1(تهران،سازمان شاهنشاهی وخدمات اجتماعی ،1326)- عضدی ،احمد:پندكرمانجی(بی جا،مولف،1367)- غفاری فرد،عباسقلی:روابط صفویه وازبكان (تهران،دفترمطالعات سیاسی دینی وبین المللی،1376)- فرهنگ جغرافیایی:اداره جغرافیای ارتش ،ج 20( - ، - ،1360)- فیض آبادی،محمدرضا:آپاوارتاكن نگین هزارمسجد(سبزوار،برزین،1382)- فیض آبادی ،محمدرضا:جغرافیای تاریخی شهرستان درگز،پایان نامه كارشناسی ارشد(مشهد،دانشگاه آزاداسلامی)- فیلد،هنری:مردمشناسی ایران،ترجمه عبدالله فریار(تهران،ابن سینا ،1343)- قهرمانی ابیوردی،مظفر:ازباوردیاابی ردخراسان تاابوالوردفارس (شیراز،خیام،1335)- كاظمیان،اردشیر:دیلمان درگذرگاه تاریخ (تهران،فرادید،1379)- كرزن ،لرد:ایران وقضیه ایران،ترجمه وحیدمازندرانی،ج 1(تهران ،ترجمه ونشركتا ب، 1349)- كلاویخو:سفرنامه كلاویخو،ترجمه مسعود رجب نیا (تهران،بنگاه ترجمه ونشر كتاب ،1343)- مجموعه مقالات ایلات وعشایر (تهران،آگاه 1362)- مجیرشیبانی،نظام الدین :تشكیل شاهنشاهی صفویه (تهران،دانشگاه تهران،1346)- محمداسكندر،شمس:تاریخ كرددرقرن 16میلادی ،ترجمه محسن جلدیان (تهران ،عابد،1380)- مردوخ كردستانی ،ایت الله شیخ محمد:تاریخ مردوخ (تهران،كارنامك،1379)- منشی اسكندر بیك:عالم آرای عباسی ،تصحیح دكترمحمداسماعیل رضوانی ،ج 2(تهران،دنیای كتاب،1377)- موزر،هنری:سفرنامه تركستان وایران ،به كوشش محمدگلبن (تهران،سحر،2536)- میرحیدر،دره:مرزهای ایران دردوران تاریخ (تهران،شورای عالی فرهنگ وهنر 2535)- میرنیا،سیدعلی:پژوهشی درشناخت ایل هاوطایفه های عشایری خراسان (تهران،نسل دانش،1369)- مینورسكی :كرد،ترجمه حبیب الله تابانی (تهران ،گستره،1379)- ییت:سفرنامه خراسان وسیستان ،به اهتمام قدرت الله روشنی زعفرانلو ومهردادرهبر(تهران،یزدان،136 5)
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 1574]
-
گوناگون
پربازدیدترینها