محبوبترینها
از کجا بفهمیم قاشق چنگال اصل است | قاشق چنگال تقلبی نخرید!
با چاپ روی وسایل یک کسب و کار پرسود بسازید
قیمت دیگ بخار و تولیدکننده اصلی دیگ بخار
معروف‌ترین هدیه و سوغاتی یزد مشخص شد!
آشنایی با انواع دوربین مداربسته ضد آب
پرداخت اینترنتی قبوض ساختمان (پرداخت قبض گاز، برق و آب)
بهترین دوره آموزش سئو محتوا در سال 1403 با نام طوفان ۱۴۰۳ در فروردین ماه شروع می شود
یک صرافی ارز دیجیتال چه امکاناتی باید داشته باشد؟
تعمیرگاه مجاز تعمیر ماشین لباسشویی در شرق تهران
تعمیرگاه مجاز تعمیر ماشین لباسشویی در شرق تهران
جراحی و درمان ریشه دندان عفونی با خانم دکتر صفوراامامی
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1798931560
انديشه هاي سياسي فقهاي عصر صفويه
واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
انديشه هاي سياسي فقهاي عصر صفويه اسماعيل ، نوه ي شيخ صفي الدين اردبيلي ، در881 ش . / 908 ق .پس از پيروزي بر قبيله ي آق قويونلو، (1) وارد تبريز شد و همزمان با آن ، دست به دو اقدام تاريخي زد : نخست ، به عنوان اولين پادشاه قبايل صفوي ،(2) سلسله اي را بنا نهاد که 220 سال دوام آورد . دوم ،شيعه ي اماميه براي نخستين بارمذهب رسمي کشور ساخت . اين مسأله گرايش علماي شيعي به حکومت و درنتيجه ، کمک و همياري نظري و عملي آن ها با سلسله صفويه را در پي داشت .(3) علما و فقهاي اسلام ، سلطنت شاهان صفوي را بر پايه ي اين انديشه ي کليدي شيعه که هر حکومت غير منصوب ازناحيه ي ائمه معصومين ( ع) غيرشرعي است ، نامشروع مي دانستند ، اما آنان ناگزير بودند بر اساس قاعده ي ضرورت ، مصلحت، و تقيه به همکاري با شاهان صفويه بپردازند ، و به اميد روزي بنشينند که توانايي جايگزين کردن حکومت ولايت فقيه را به جاي سلطنت سلطان عادل ، پيدا کنند . با توجه به اين موضوع ، به آراء سياسي برخي از علماي شيعه ي عصر صفويه اشاره در اين باره مي پردازيم : محقق کرکي نورالدين علي بن عبدالعالي کرکي (4) معروف به محقق کرکي ، محقق ثاني و شيخ علائي ، در لبنان به دنيا آمد . درايران زيست و پس از مرگش ، در عراق به خاک سپرده شد . وي هم عصر شاه اسماعيل و شاه طهماسب بود و از سوي شاه طهماسب به عنوان اولين شيخ الاسلام منصوب واختيارات وسيعي به او داده شد . محقق کرکي صاحب کتاب فقهي معروف جامع المقاصد است . علاوه بر آن ، قريب بيست جلد کتاب ديگر به رشته ي تحرير درآورده و قريب ده تن ازشاگردانش از علماي بزرگ هستند . محقق ثاني در تأليفات خود ، آراء ونظرياتي را درباره ي خراج ، حکومت ونماز عبادي – سياسي جمعه ابراز کرده است . محقق کرکي بر اين نظربود که ائمه معصوم ( ع) تصرف و تملک خراج را به ديگران اجازه داده اند . و نيز پيروان خود را مجاز داشته اند به حکام جورخراج بپردازند . همچنين مردم اجازه دارند از قبل درآمدهاي ناشي از خراجي که به شاهان مي پردازند ، ازسلاطين مواجب ، ارزاق و هدايا دريافت نمايند ، حتي اگر خراج از سوي حاکمي جائر و ظالم جمع آوري شده باشد . به نظر مي رسدکرکي با ابراز چنين عقيده اي ، از يک سو ، با تأييد ضمني حکومت شاهان صفوي و از سوي ديگر ، به رد ضمني مشروعيت آنان پرداخته است . و در واقع ، او صرفاً براي اجراي حدود شرعي ، همکاري با سلاطين صفوي را اجازه داد و خود نيز به همين دليل ، عنوان شيخ الاسلامي شاه طهماسب را پذيرفت . (5)به بيان روشن تر ، محقق کرکي شاه صفوي را عادل مي ديد و به همين دليل ، وي را مشروع مي دانست ، از اين رو ، همکاري متقابلي بين محقق و شاه صفوي آغاز شد ، به صورتي که شاه طهماسب ، محقق را به شيخ الاسلامي برگزيد و در فرماني به او نوشت : «شما به پادشاهي مستحق تريد ، چون شما نايب اماميد و من فقط يکي از عاملان شمايم که اوامر شما را اجرا مي کنم . » افزون بر آن ، شاه به همگان دستور داد که نواهي و اوامر شيخ را بدون کم وکاست به انجام رسانند . اما عده اي از علما ، مخالف مشروعيت سلاطين – چه عادل و چه ظالم - و نيزمخالف همکاري با آنان بودند ، ولي بر اثر نفوذ فراوان و قدرت وافر معنوي کرکي ، آراء او بر نظرات مخالفان غالب گشت . (6)محقق ثاني درباب نماز جمعه نيز نظري برخلاف ديگران داشت . به اعتقاد او ، اگر چه وجود امام معصوم ( ع) و يا نايب خاص وي براي اقامه ي نماز جمعه شرط است ، ولي اين شرط در عصر غيبت منتفي است و صرفا وجود نايب عام براي اقامه ي نماز جمعه در عصر غيبت کافي مي باشد . بنابراين ، کرکي اقامه ي نماز جمعه را در عصر غيبت واجب مي دانست ، ولي چون فقهاي ديگر رأي به وجوب عيني نماز جمعه نداده بودند ، وي نيز رأي به وجوب تخييري نماز جمعه داد . بحثي که کرکي در مورد نماز جمعه مطرح ساخت ، به عنوان رساله اي در باب ولايت فقيه درآمد ؛ زيرا نايب عامي که اقامه ي نماز جمعه با وجود او واجب است ، همان ولي فقيه خواهد بود. گذشته از آن ، اقامه نماز جمعه درعصر صفوي ، با ذکر نام سلاطين صفوي همراه و اين به معناي مشروع بودن سلطنت شاهان صفوي ازسوي علما بود .(7) شيخ ابراهيم قطيفي ابراهيم بن سلمان (8) بحريني ، معروف به شيخ ابراهيم قطيفي ، در قطيف بحرين زاده شد و درنجف اشرف وفات يافت . وي از علماي بزرگ شيعه در قرن يازدهم شمسي است که در علم وتقوا و بي اعتنايي به مال و مقام دنيا ، شهره ي عام و خاص بود . او در زمان شاه طهماسب مي زيست و از شاگردان محقق ثاني ( کرکي ) بود ، اما با آراء استادش در باب وجوب اقامه ي نماز جمعه وپرداخت خراج به سلطان در عصر غيبت ونيز همکاري با سلاطين صفوي مخالفت داشت . قطيفي شرعي بودن پرداخت خراج به پادشاه را در عصر غيبت رد مي کرد . به عقيده ي او ، دادن خراج به شاه ، حتي اگر شاه آن را در خزانه ي بيت المال جمع آوري کند و در امور مردم صرف نمايد ، حرام است . وي همچنين پذيرش هدايا ، جوايز و اموالي را که از قبل خراج پرداختي به شاه ، از سوي سلطان به مسلمانان داده مي شد، حرام کرد . قطيفي به آنچه در اين زمينه مي گفت ، عمل هم مي کرد . به عنوان نمونه ، وي هديه ي (9) شاه طهماسب را به استناد آيه ي « به ستمکاران اعتماد و اتکا نکنيد که دچار عذاب الهي مي شويد »،( 10) نپذيرفت . نکته ي ديگر در آراء قطيفي ، مخالفت وي درباره ي همکاري با سلاطين است. وي همانند مقدس اردبيلي ، سلطنت را نامشروع مي دانست و هر گونه همکاري با سلطان ، حتي سلطان عادل را به اين دليل که آن ها غاصب حق حکومت فقها هستند، مذمت مي کرد. ايشان در توجيه و تبيين مخالفت خويش ، به روايات متعددي از جمله اين روايت استناد مي کرد : امام صادق ( ع) به علي بن ابي حمزه ، که دوست وي در دستگاه بني اميه ، فرمودند : « اگر بني اميه افرادي را به عنوان کاتب ، و جنگجو و جز آن ها نمي يافتند ، نمي توانستند حق ما را از ما بگيرند . » آراء قطيفي در مورد نماز جمعه نيز مخالف آراء محقق کرکي بود . در واقع ، قطيفي جزو آن دسته از علما به شمار مي رفت که اقامه ي نماز جمعه را در عصر غيبت حرام مي دانند « و رساله في حرمه صلاه الجمعه في زمن الغيبه مطلق » را در رد نظريه ي وجوب اقامه ي نماز جمعه در عصر غيبت و به ويژه در رد کتاب « صلاه الجمعه » محقق کرکي نوشت .(11) با اين وصف ، آراء سياسي قطيفي به جاي اين که در مقابل آراء سياسي محقق کرکي مقاومت کند ، به تثبيت و تحکيم آراء سياسي استادش مدد رساند . شهيد ثانيزين الدين فرزند علي بن احمد ، معروف به شهيد ثاني ،( 12) هيچ گاه به ايران نيامد و به حکومت صفويان روي نياورد ، ولي نظريات فقهي و سياسي وي به تثبيت حکومت شيعي صفوي مدد رساند . او در 884 ش . / 911 ق . درجبل عامل لبنان چشم به جهان گشود و در 937 ش . / 966 ق . به حکم سلطان عثماني ( سلطان سليمان قانوني ) در مکه دستگير و به اتهام بدعت گذاري در دين به دار آويخته شد . او در فلسفه ، شعر و رياضيات ، سرآمد روزگار بود و به فقه پنج مذهب جعفري ، مالکي، حنبلي ، حنفي و شافعي تسلط داشت . به عقيده ي مرحوم علامه خوانساري ، شهيد ثاني « حتي در تخلق به اخلاق الله چيزي نمانده [ بود ] که به پايه ي معصومان رسد . » با اين وصف ، براي امرار معاش به جمع آوري هيزم بيابان و فروش آن مي پرداخت. شهيد ثاني در شرح « اللمعه الدمشقيه » به تشريح مبسوط نظريات فقهي سياسي خويش پرداخته است . به عنوان نمونه ، به دو مورد از آن ها اشاره مي کنيم : الف . شهيد ثاني همانند شهيد اول ، (13) قضاوت در زمان غيبت را از وظايف فقيه جامع الشرايط مي دانست . به عقيده ي آن ها ، بر فقها جايز است در عصر غيبت حدود شرعي را در صورتي که متضمن ضرري نباشد... و به شرط داشتن شرايط افتا - يعني : ايمان ، عدالت و علم به احکام شريعت - به اجرا در آورند . همچنين به عقيده ي شهيد ثاني ، پذيرش قضاوت و اجراي حدود شرعي از سوي فقيه مشروط به اين که « او را به انجام کار حرام وادار نکنند و [ او نيز ] قدر ت امر به معروف و نهي از منکر دا شته باشد ، واجب است . » در اين صورت ، « بر مردم واجب است که به او رجوع کنند و رأي او را پذيرفته و فتواي او را بر خود لازم و واجب شمرند . » اين نظريه ، علما را به پذيرش قضاوت از سوي دولت صفوي ترغيب کرد . (14)ب . شهيد ثاني اولين فقيهي بود که اقامه ي نماز جمعه را در عصر غيبت - نه حرام و نه واجب تخييري ، بلکه - واجب عيني دانست . اگر چه اين نظريه به نظريات علماي سني مذهب (15) و اخباريون شبيه بود ، او بر اساس استنباط شخصي از ادله ي فقهي به اين برداشت رسيد . اما نمي توان تأسيس حکومت صفوي و مهم تر از آن ، پيدايش يک حکومت شيعي مستقل در ايران را در ارائه ي چنين نظري از سوي شهيد ثاني ناديده گرفت . اين نظريه ي فقهي - سياسي موجب اقامه ي گسترده تر نماز جمعه ، افزايش بيش تر نفوذ اجتماعي علما ، نظارت افزون تر فقها بر مسائل محرومان و ممانعت از تعدي به حقوق آن ها گرديد .( 16)شيخ بهايي شيخ بهاءالدين محمد عاملي ، معروف به شيخ بهايي ، در 994 ش . / 1025 ق . در جبل عامل لبنان پا به عرصه ي هستي گذاشت . در هفت سالگي به همراه پدرش به ايران آمد و سرانجام ، پس از هفتاد سال زندگي در ايران ، در اصفهان دار فاني را وادع گفت . وي در فقه ، سياست ، (17)رياضيات ،(18) نجوم ، معماري و پزشکي شهره ي روزگار بود و در اين موضوعات ، قريب صد کتاب از وي باقي مانده است . او همچنين شاگردان معروفي همچون ملا محسن فيض کاشاني و ملا صدراي شيرازي تربيت کرد و در زمان شاه عباس کبير ، به مقام شيخ الاسلامي کشور دست يافت . (19)شيخ بهايي همانند شهيد ثاني ، به کمک و همياري نخستين حکومت فراگير شيعه يعني : صفويه - همت گماشت . هدف شيخ از کمک به دولت صفويه ، هدايت و ارشاد آن بود . به عقيده ي وي ، ديانت و شريعت اسلام دستور العملي براي اداره ي حکومت است ، بنابراين ، دولت ها بايد کارگزار دين و متعهد به اجراي قوانين خدا باشند . در نتيجه ، وي اقدام علمايي که دين را وسيله ي تأمين دنياي خود قرار داده بودند ، نمي پسنديد و با سرودن اشعاري همانند : « حيف باشد از تو اي صاحب سلوک کاين همه نازي به تعظيم ملوک » بيزاري خود را از نحوه ي عمل عالمان چاپلوس نشان داد . تفسيري که شيخ بهايي از وطن ارائه مي دهد ، گواه ديگري است که مشي و منش سياسي او را در عقايد ديني و مذهبي نشان مي دهد . وي کلمه ي « وطن » را در حديث « حب الوطن من الايمان » ( علاقه به وطن از ايمان است ) يک وطن جغرافيايي مبتني بر مليت و ناسيوناليسم نمي دانست ، بلکه وطن را به جايگاه اخروي روح انسان تعبير مي کرد ؛ زيرا عقيده داشت پيامبري که محبت و علاقه به دنيا را سرچشمه ي همه ي خطاها و گناهان معرفي مي نمايد ، چگونه دوست داشتن يک چيز مادي همچون وطن را نشانه ي ايمان مي داند ؟ او در تبيين نظر خويش ، اين شعر را سرود : « اين وطن مصر و عراق و شام نيست اين وطن شهري است کو را نام نيست ». (20)محمد باقر مجلسي محمد باقر مجلسي ، صاحب کتاب معروف « بحارالانوار » ، از ديگر علماي اسلامي است که نظريات و عملکردش در تحکيم و تثبيت دولت شيعي صفوي مؤثر افتاد . او در 1007 ش . / 1038 ق . در اصفهان به دنيا آمد و در سن 77 سالگي ، در آن شهر وفات يافت و همان جا به خاک سپرده شد . مرحوم مجلسي در روزگاري مي زيست که کشور ايران و مذهب شيعه در معرض خطر جدي خارجي ( مانند عثماني ها ، ازبک ها ، روس ها و انگليسي ها ) و خطر انحراف داخلي ( مانند مبلغان مسيحي ، ظلم و فساد شاه و درباريان ، صوفيان و بت پرستان ) قرار داشت . بنابراين ، او مقامي شيخ الاسلامي و سپس عالي ترين مقام دولتي، مذهبي - يعني : ملاباشي - را در سن 53 سالگي پذيرفت تا ميهن و مذهبش را از خطرات برهاند . از اين رو ، در مراسم تاج گذاري سلطان حسين صفوي به جاي درخواست هديه ، از وي خواست « فرماني صادر کند و نوشيدن مسکرات ، جنگ ميان فرقه ها و ... را نهي فرمايد . » (21)از نظر مرحوم مجلسي ، عدالت امرا موجب اصلاح مردم و عمران کشور ، فساد آنان مايه ي اختلال در نظام امور ، و رفتار ايشان موجب تأثير در رفتار بيش تر مردم مي شود . او در تأييد سخن خويش ، به حديث معروف حضرت رسول اکرم ( ص ) ، که صالح بودن مردم را منوط به صالح بودن فقها و امرا مي داند ، استناد مي کرد . مجلسي همچنين اضافه مي نمايد : اين حق مردم است که انتظار داشته باشند پادشاه با آنان به عدالت و مهرباني رفتار کند و در مجازات مردمي که تخلفي را از روي جهل انجام مي دهند ، عجله به خر ج دهد ؛ زيرا خداوند مردم را ضعيف و پادشاه را قوي قرار داده است . (22)تأکيد مکرر مرحوم مجلسي بر عنصر عدالت به دو دليل است : 1- خداوند بر اساس « کلکم راع و کلکم مسؤول عن رعيته » ،(23) به هر کس سلطنتي عطا کرده است ، در قيامت ، رفتارش با مردم را مورد مؤاخذه قرار خواهد داد . 2- بر پايه ي « الملک يبقي مع الکفر و لايبقي مع الظلم » ،(24) اگر پادشاه به سرکوبي دشمنان نپردازد ، در حفظ دين و جان مردم نکوشد و در يک کلام ، به عدالت رفتار نکند ، سلطنتش پايدار نخواهد ماند . مرحوم مجلسي مي گفت : چنانچه حاکم عادل باشد ، بر مردم لازم است برايش دعا کنند و حق او را ادا نمايند . اما اگرظالم باشد ، بايد در اصلاح او بکوشند . (25)مجلسي معاشرت مردم را با شاهان در صورتي که موجب هدايت و ارشاد آن ها و دفع ضرر مالي ، جاني و عرضي از خود و ديگران شود ، لازم مي دانست . در غير اين صورت ، معاشرت با شاهان را نهي مي کرد ؛ زيرا معاشرت و همنشيني با آنان را موجب حمايت و يا رضايت به ظلم و فساد آن ها و تن دادن به رفتار و خواست هايشان مي شمرد.( 26)در مجموع ، همکاري علما با سلسله ي صفويه و شاهان صفوي ، موجب تثبيت و ترويج شيعه در آن دوران و افزايش نفوذ اجتماعي علما شد و راه را براي روي کار آمدن يک حکومت مردمي مبتني بر قانون ( انقلاب مشروطه ) فراهم آورد. (27)خلاصه مطالب : اسماعيل نوه ي شيخ صفي الدين اردبيلي ، با پيروزي بر قبايل آق قويونلو ، شيعه ي دوازده امامي را مذهب رسمي کرد . اين کار موجب گرا يش علماي شيعي به حکومت صفويه و تلاش آنان براي تقويت ، تحکيم و تثبيت آن گرديد . برخي از آراء سياسي اين علما عبارت است از : 1- محقق کرکي : نور الدين علي بن عبد العالي ، معروف به محقق کرکي ، محقق ثاني و شيخ علائي در لبنان ، به دنيا آمد ، در ايران زيست و در عراق به خاک سپرده شد . وي هم عصر شاه اسماعيل و شاه طهماسب و اولين شيخ الاسلام دولت صفويه بود . محقق بر اين نظر بود که اولاً ، پادشاه مجاز به دريافت ، تصرف و تملک خراج است . مردم هم مي توانند به پادشاهان خراج بدهند و در مقابل ، از شاه هديه بپذيرند . ثانياً ، سلطنت پادشاه عادل ، مشروع است . شاهان صفويه هم عادلند . پس پيروي از سلاطين صفويه مجاز است . ثالثاً ،اقامه ي نماز جمعه در عصر غيبت واجب است. مجموعه ي اين نظرات کرکي به افزايش مشروعيت صفويه منجر شد . 2- شيخ ابراهيم قطيفي : ابراهيم بن سلمان بحريني ، معروف به شيخ ابراهيم قطيفي ، از شاگردان محقق کرکي بود ، ولي وي با آراء سياسي استادش مخالفت داشت . از آن جمله : اولاً ، پرداخت خراج به شاه و پذيرش هداياي سلطنتي از قبل خراج حرام است . ثانياً، سلطنت و سلطنت شاهان صفويه نامشروع و در نتيجه ، همکاري با آنان مردود است . ثالثا ً ، اقامه ي نماز جمعه در عصر غيبت حرام است . اما آراء سياسي قطيفي مورد پذيرش همگاني قرار نگرفت . اين مسأله منجر به پذيرش بيش تر آراء سياسي استادش گرديد . 3- شهيد ثاني : زين الدين فرزند علي بن احمد ، معروف به شهيد ثاني ، در جبل عامل لبنان چشم به جهان گشود. وي هيچ گاه به ايران عصر صفويه نيامد . ولي آراء سياسي اش به تقويت سلسله ي صفويه کمک کرد . برخي از آراء سياسي او عبارتند از : الف - پذيرش قضاوت واجراي حدود شرعي از سوي فقيه مشروط به اين که مرتکب حرام نشود و قدرت امر به معروف و نهي از منکر داشته باشد ، واجب است . ب- اقامه ي نماز جمعه در عصر غيبت واجب عيني است . اين نظريات موجب استقبال علما به پذيرش قضاوت از سوي دولت صفويه و نيز منجر به اقامه ي گسترده نماز جمعه در عصر صفويه گرديد. 4- شيخ بهائي : شيخ بهاء الدين محمد عاملي ، معروف به شيخ بهائي ، در جبل عامل لبنان به دنيا آمد ، وي از هفت سالگي تا پايان عمرش در ايران زيست . شيخ بهائي همانند شهيد ثاني، به کمک نخستين حکومت فراگير شيعه - يعني : صفويه - پردا خت و در مقابل از اقدام علمايي که دين را وسيله ي تأمين دنياي خود قرار داده اند ، انتقاد مي کرد . او همچنين کلمه ي « وطن » در حديث « حب الوطن من الايمان » را نه يک وطن جغرافيايي ، بلکه يک وطن معنوي و ديني مي دانست . 5- محمد باقر مجلسي : مجلسي نويسنده ي کتاب بحارالانوار نيز براي بي اثر کردن خطراتي که ايران و مذهب شيعي را در بعد خارجي ( روس و انگليس ) و داخلي ( مبلغان مسيحي ) تهديد مي کرد ، به همکاري و تأييد دولت صفويه پرداخت . از نظر مجلسي ، عدالت امرا موجب اصلاح مردم و عمران کشور مي شود ؛ زيرا ملک با کفر باقي مي ماند ولي با ظلم باقي نمي ماند . به بيان ديگر ، اگر پادشاه عادل باشد ، مردم بايد از او اطاعت کنند و اگر ظالم باشد ، مردم حق ندارند عليه او بشورند. پي نوشت : 1- آق قويونلو ، اتحاديه ي قبايل ترکمن در منطقه ي دياربکر بود که از 757ش . / 780 ق . تا 881 ش . / 908 ق . در آناتولي شرقي و غرب ايران حکم راني مي کردند . آق قويونلو به معناي دارندگان گوسفندان سفيد است. 2- قبايل صفوي، معروف به قزلباش شامل روملو ، شاملو ، استاجلو، قاجار ،قره مانلو ، ذوالقدر ، تلکو ، افشار، و بيات بودند . 3- دين و سياست در دوره صفوي ، رسول جعفريان ، ص 12 و 17 ؛ تاريخ صفويه ، احمد تاج بخش ، ص 17 و 25 . 4- در برخي منابع، به جاي عبدالعالي ، عبدالعلي آمده است . 5- فقهاي نامدار شيعه ، عبدالرحيم عقيقي بخشايشي ، ص 183 - 184 و 176 ؛ علماي بزرگ شيعه از کليني تا خميني ، م. جرفادقاني ، ص 89 - 92 .6- دائره المعارف تشيع ، ج 4 ، ص 355 ؛ دولت و حکومت در اسلام ، لمبتون ، ص 435 .7- دين و سياست در دوره ي صفوي ، جعفريان ، ص 133 ، 141 و 144 ؛ دولت و حکومت در اسلام ، لمبتون ، ص 434 .8- در برخي از منابع به جاي سلمان ، سليمان آمده است . 9-در برخي از منابع به جاي هديه ، جايز آمده ، در حالي که بين اين دو فرق است 10- هود (11) ، آيه ي 113 .11- منابع مورد استفاده در اين بخش عبارتند از : دين و سياست در دوره ي صفوي ، جعفريان ، ص 34 ، 167 ، 174 و 197 ، 198 دولت و حکومت در اسلام ، لمبتون ، ص 432 - 433 ؛ دائره المعارف تشيع ، ج 4 ص 355 ؛ علماي بزرگ شيعه از کليني تا خميني ، جر فادقاني ، ص 92 .12- شمس الدين محمد بن مکي عاملي به « شهيد اول » مشهور است . 13- محمد بن مکي عاملي در شهر جزين جبل عامل لبنان به سال 734 هجري به دنيا آمد . وي در دانش ، فقاهت و زهد سر آمد روزگار بود . عالي ترين اثر وي اللمعه الدمشقيه است که يکي از مهم ترين منابع فقه شيعه به شمار مي رود . او را در 786 هجري به اتهام واهي ارتباط با سربداران و ارتداد در دين ، اعدام کردند . 14- دولت و حکومت در اسلام، لمبتون ، ص 429 .15- علماي سني معتقد به واجب بودن اقامه ي نماز جمعه هستند . به عقيده ي آن ها ، حکومت ها مجازند بر نماز جمعه نظارت داشته باشند و ائمه ي جمعه را منصوب نمايند . 16- دين و سياست در عصر صفوي ، جعفريان ، ص 124 - 128 .17- يکي از القاب شيخ بهايي ، « فروغ دين و دولت » است . 18- او کتاب هاي خلاصه الحساب ، بحر الحساب ، جبر و مقابله را در باب رياضيات نوشته است. 19- دين و مذهب در عصر صفويه ، مريم مير احمدي ، ص 71 .20- همان. 21- علامه مجلسي مردي از فردا ، حسين ابراهيم زاده ، ص 49 - 51 ، 53 ، 79 ، 55 و 85 ؛ زندگينامه ي علامه مجلسي ، انتشارات عماد زاده ، ج 1 ، ص 228 .22- دولت و حکومت در اسلام ، لمبتون ، ص 443.23- بحار الانوار ، ج 75 ، ص 38. 24- بحار الانوار ، ج 75 ، ص 38 .25- همان ، ص 444.26- همان ، ص 445.27- دائره المعارف تشيع ،ج 4 ، ص 356 .منبع: کتاب انديشه هاي سياسي مسلمانان آموزش عقيدتي سياسي
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 673]
-
گوناگون
پربازدیدترینها