واضح آرشیو وب فارسی:عصر ایران: قرارداد گازي ناباكو از رويا تا واقعيت كاوش ساعي ايران بعنوان دومين دارنده ذخاير گازي تنها گزينه مناسب براي تأمين گاز اخط لوله نوباكو در برابر جريان مداوم گاز روسيه مي تواند باشد و كنار گذاشتن آن با توجه به ظرفيت نه چندان زياد ذخاير گازي كشورهاي تأمين كننده گاز در قرارداد ناباكو، قدرت اين خط لوله در برابر خط لوله روسيه را با شك و شبهه بسياري مواجه مينمايد.قرار داد ناباكو بدون حضور ايران امضا شد. تهيه كنندگان اين قرارداد و البته خريداران گاز اين خط لوله چرا و به چه دليلي كشور ايران، دومين دارنده ذخيره گاز دنيا را به كناري گذاشته و قرار داد را امضا كرده اند؟آيا كشورهاي تأمين كننده گاز اين خط لوله توان لازم براي تأمين گاز مورد نياز اروپا آن هم با پيش بيني افزايش مصرف كشورهاي اروپايي را دارند يا خير؟ آيا اين پروژه كه از آن بعنوان هشدار و رقيبي جايگزين در برابر خط لوله روسيه، تعبير شده است مي تواند تهديدي براي از دست دادن بازارهاي اروپا براي كشور ما نيز تلقي شود؟ تمامي اين پرسشها و پرسشهاي عميقتري همچون كم رنگ شدن نفوذ اقتصادي و قدرت چانه زني ايران در منطقه و اروپا و... پس از امضاي اين قرار داد، بحث بر انگيز گرديد كه پايه بررسي اين نوشتار شد.شوروي سابق براي تأمين گاز اقمار كمونيستي خود در اروپاي شرقي سالها پيش به ساخت خط لوله گازي اقدام كرد و اكنون بازسازي و استفاده مجدد با توان بيشتر از اين خط لوله، به اهرمي عليه كشورهاي اروپايي در دست روسيه تبديل شده است. كشور اوكراين بعنوان كشوري كه بخشي از اين خط لوله از آن مي گذرد پيشقراول دفاع و البته بهره اقتصادي از خط لوله گازي روسيه به اروپاست. روسيه از اين خط لوله بعنوان اهرمي قدرتمند عليه اروپا استفاده كرده و مي كند و اكنون در سالهاي اخير به بهانه هاي گوناگون اين فشار را با موارد سياسي و ناهماهنگي هاي سياسي با اروپا آميخته و مدام در جريان گازي به اروپا اختلال ايجاد مي نمايد.از اين روي اروپا و ساير كشورهاي نيازمند به انرژي گازي به فكر جايگزيني مناسب براي گاز روسيه افتادند. روياي آنها با كشف ذخاير گازي در كشورهاي حاشيه درياي مازندران كه اكنون خواستار استقلال بيشتر از روسيه بودند و همچنين كشوري همچون ايران كه دومين دارنده گازي جهان است، بيش از پيش به واقعيت نزديك گرديد.اما بار ديگر سياست، منافع اقتصادي را تحت الشعاع قرار داد، بگونه اي كه بر اثر فشار ايالات متحده آمريكا و نارضايتي برخي از كشورهاي اروپايي و البته همكاري كشورهاي صاحب گاز حاشيه درياي مازندران كه ايران را رقيبي جدي و سرسخت براي خود مي ديدند نخست ايران به حاشيه رانده شد و سپس از مذاكرات به كنار نهاده شد.اكنون كشور ايران كه در مرزهاي شرقي به دليل مناقشه بي پايان پاكستان و هند، به نوعي به عدم تحرك در صادرات گاز رسيده است، در مرزهاي غربي نيز با عدم برخورد مناسب رو به رو شده، بگونه اي كه سرمايه گذاران اروپايي و آمريكايي براي كنار گذاشتن ايران عليرغم هزينه بسيار گزاف اوليه آن، تصميم گرفته اند كه خط لوله گاز قرارداد ناباكو را از بستر درياي مازندران عبور دهند و پس از گذردهي آن از كشورهاي آذربايجان و گرجستان، خط لوله را وارد تركيه كرده و از آنجا گاز را به اروپا ترانزيت نمايند و بدين سان نياز عبور خط لوله و خريد گاز از ايران را تعليق نمايند. اما امضا كنندگان قرار داد ناباكو، چندين نكته را در اين قرار داد ناديده گرفته اند. نخست آنكه ايران بعنوان دومين دارنده ذخاير گازي تنها گزينه مناسب براي تأمين گاز اين خط لوله در برابر جريان مداوم گاز روسيه مي تواند باشد و كنار گذاشتن آن با توجه به ظرفيت نه چندان زياد ذخاير گازي كشورهاي تأمين كننده گاز در قرارداد ناباكو، قدرت اين خط لوله در برابر خط لوله روسيه را با شك و شبهه بسياري مواجه مينمايد.چند كشور قرارداد ناباكو ميزان ذخايرشان در مجموع بر روي هم از ميزان ذخاير گازي ايران فاصله اي بسيار طولاني دارد، و به ياد داشته باشيم كه رقيب اين خط لوله كشوري همچون روسيه است كه تنها كشور ايران مي تواند رقيبي معقول و سرسخت براي آن باشد. نكته دوم آنكه در اين قرارداد به كشور قطر پيشنهاد حمل گاز با كشتي به تركيه و احداث يك ترمينال گازي در تركيه داده شده است كه پس از حمل با كشتي تا آن ترمينال توسط خط لوله ناباكو گاز اين كشور به اروپا ترانزيت شود.نكته جالب آن است كه اين كشورها حاضر شده اند هزينه مجهز كردن ناوگان حمل دريايي و هزينه سرمايه گذاري و احداث ترمينال گازي در تركيه را به جان بخرند، ولي ايران را در اين قرارداد دخالت ندهند در حاليكه ايران بخصوص به دليل موقعيت برتر و استراتژيك جغرافيايي كه دارد، مي تواند پيوند دهنده اين كشورها به خط لوله ناباكو با هزينه اي بسيار كمتر و بازدهي بيشتر باشد.دو نكته بالا مهمترين مواردي بود كه كشورهاي حامي ناباكو چه در منظر يك فروشنده گاز و چه در منظر خريدار گاز با خيال پردازي و مقرون نبودن اقتصادي اين پروژه در كوتاه مدت و ميان مدت، آن را به جان خريده و تمام اين اعمال را تنها بخاطر كنار گذاردن ايران انجام داده اند.اما در اين ميان چند نكته را كشور ايران بايد در نظر داشته باشد كه در اين بازي اقتصادي كه بيش از پيش بوي سياسي گرفته است، بتواند بازي را با تمام تداركات دو طرف بازي عليه خود ، به نفع خود تمام نمايد. نخست آنكه هيچكدام از كشورهاي صادر كننده موقعيت جغرافيايي ايران را ندارند و ايران مي بايست بر اين امر بسيار حساس باشد. اين موقعيت جغرافيايي مناسب بگونه اي مورد رشك و حسادت ساير صادر كنندگان واقع گرديده است كه همانطوركه ذكر گرديد كشوري همچون قطر به دليل ترس از ورود ايران قدرتمند، به بازار اروپا حاضر گرديده، ناوگان دريايي حمل گاز خود را تجهيز نموده تا اين فاصله جغرافيايي را جبران نمايد. اما شوربختانه خود ايران هيچ اقدامي در جهت بهره برداري از اين موقعيت جغرافيايي نمي نمايد.ايران مي تواند از منابع مالي خود با توجه به توان داخلي و متخصصين بومي، بدون درگير شدن و توجه به مانورهاي كشورهاي حاشيه درياي مازندران و ساير امضا كنندگان قرار داد ناباكو، شروع به احداث خط لوله اي از سرخس در مرز تركمنستان تا مرزهاي تركيه نمايد و كشورش را آماده صادر كردن گاز كشورهاي حاشيه درياي مازندران با قيمت تمام شده ترانزيتي كمتر در برابر هزينه پروژه ناباكو نمايد.اين كار مي تواند پروژه پر هزينه خط لوله ناباكو را با چالش مقرون به صرفه بنودن رو در رو سازد و اجرا كنندگا را به دو دلي بياندازد، بدون آنكه كاري عليه اجراي خط لوله آنها صورت گرفته باشد. همچنين كشيدن خط لوله اي از جنوب و حوزه گازي ايران تا مرزهاي تركيه باعث مي شود، كه كشوري همچون قطر ترجيح دهد گاز خود را از ايران و البته از ترمينال گازي ايران ترانزيت نمايد تا اينكه با هزينه گزافي با كشتي آن را به تركيه و از آنجه به اروپا حمل نمايد. بدين صورت با توجه به پايين بودن هزينه حمل گاز از طريق لوله تا حمل با كشتي، در زمان كوتاهي قطر نيز ترجيح خواهد داد گاز خود را با كشتي به ايران و از آنجا با خط لوله به اروپا ترانزيت نمايد. اين پارامترها اعتبار و وابستگي كشورها را به ايران بيش از پيش كرده و به آرامي ايران را به سمت تبديل شدن به ترمينال گازي در خاورميانه و آسياي ميانه پيش مي برد.نكته دومي كه ايران مي بايست به آن اهميت بيشتر دهد، زير ساخت هاي اين كشور در صنعت گاز است. كشور ما گرچه دومين دارنده ذخيره گازي دنياست، اما از نظر صادرات و توانمندي آن در جهان هفتم مي باشد و با اين حجم صادرات، ايران تنها 3 درصد از صادرات كل گاز جهان را در دست دارد و در صورت گام برداشتن در اين راه با همين سرعت، نمي توانيم رقيبي سر سخت براي كشورهاي صادر كننده گاز باشيم. ايران با بستر سازي و توسعه صنعت گاز مي تواند هم داخل كشورش را از نظر تأمين انرژي حمايت نماييد و هم بعنوان قدرتي بي رقيب در تأمين گاز جهان به عرصه رقابت وارد شود، بدون آنكه دخالتهاي سياسي مانعي براي توسعه و بهره هاي اقتصادي آن كشور از صنعت گاز شود. در اين راه بهره هاي بيكران ترانزيت گاز كه عايد كشور مي گردد و زمينه هاي شغلي بيشتري كه ايجاد مي گردد را نيز نبايد فراموش كرد. منبع: پايگاه اطلاع رساني شركت ملي نفت ايران
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: عصر ایران]
[مشاهده در: www.asriran.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 283]