واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: "اپراي عاشورا" يک اپراي کاملاً ايراني
"اپراي عاشورا" آخرين نمايش بهروز غريبپور برگرفته از نسخ تعزيه است که از 22 دي ماه در تالار فردوسي به صحنه ميآيد. به گزارش ايران تئاتر اين اپرا هم اکنون مراحل متن و موسيقي را کاملاً پشت سر گذاشته و در کارگاههاي اين تالار مراحل ساخت و نصب دکور، ساخت عروسک و دوخت و دوز لباسهاي عروسک، طراحي نور و... را پشت سر ميگذارد تا از 15 آذر ماه تمرين با عروسکها به مدت يک ماه آغاز شود. پيشينه آشنايي با تعزيهبهروز غريبپور از کودکي با مقوله تعزيه در سنندج آشنا شده است. در اين شهر دو خانواده اهل تشيع در ميان اکثريت سنيهاي شافعي مذهب زندگي ميکردند که هر سال در ايام محرم سوگواري ميکردند. اولين آشنايي از همين مراسم آغاز ميشود. در سنندج مردم شافعي احترام ويژهاي براي اهل بيت محمد(ص) قايل هستند و اگر هم در مراسم عزاداري شرکت نکنند، به هيچ وجه هتک حرمت نخواهند کرد. او در سال 49زماني که دانشجوي نمايش عروسکي شده بود، تحقيقات به هم پيوستهاي را در رابطه با خيمه شب بازي، نمايش تخت حوضي و تعزيه به عنوان سنن و پايههاي نمايش ايراني آغاز کرد. وي براي درک و مطالعه بيشتر تعزيه به منطقه آران و بيدگل سفر کرد و در آن جا خيلي شديد از تعزيه متاثر شد. به همين دليل هنوز هم يادگار ويژهاي از آن دوران به شکل ابدي در خانوادهاش موجود است و اسم تنها پسر غريبپور به نام آران ثبت شده و همچنين گروه نمايشي عروسکياش هم مزين به اين نام ماندگار شده است. آران نام قديم و بخشي از ايران قديم است و همچنين يادآور همان تعزيههاي به ياد ماندني!
غريبپور در سال 78 ميخواست نمايش سايهاي عاشورا را اجرا کند که موقعيت فراهم نشد.اين علاقهمندي در ابتداي دهه 70 و زماني که او به مدت سه سال مدير فرهنگسراي بهمن بود، به آئينهاي عاشورايي تبديل شد. تا اين که سرانجام از يک سال و نيم پيش اين طرح در مرحله اجرا قرار گرفت و بهروز غريبپور با داشتن يک متن تنظيم شده و برگرفته از نسخ مختلف در رابطه با واقعه عاشورا، متن نهايي خود را استخراج کرد. در ضمن تمام خرافهها و وقايع نامستند و نامستدل نيز در اين متن نهايي پالايش شده است. اجراي موسيقي در اوکرايناز قبل نام لوريس چکناواريان آهنگساز معروف کشورمان به عنوان اجرا کننده"اپراي عاشورا" ثبت شده بود، اما در يک اتفاق تصادفي بهروز غريبپور با آهنگساز تازه کاري روبهرو ميشود که با نيت اجراي"اپراي عاشورا" به تحصيل در رشته آهنگسازي در اوکراين پرداخته است. بهزاد عبدي علاقه شديدي به مراسم آئيني تعزيه داشته و ناباورانه متن تعزيه"اپراي عاشورا" را با دستاني لرزان از بهروز غريبپور ميگيرد. او موسيقي"اپراي عاشورا" را بنا بر توصيه و پيشنهادهاي غريبپور مينويسد. مرحله تست روي صداي خوانندگان ايراني آغاز ميشود. باز هم چندين چهره جوان و گمنام اما با صداهاي ويژه و تکان دهنده جذب اين پروژه ميشوند. گروه ارکستر سمفونيک اوکراين نيز اجراي موسيقي آن را بر عهده ميگيرند. در مرحله بعد صداي خوانندگان با اجراي موسيقي در اوکراين ضبط ميشود. اين روزها موسيقي نهايي در حال ميکس شدن است.
بهزاد عبدي با دانش، خلاقيت و اشراف بر تعزيه طي يک سال اين اپرا را آماده اجرا ميکند و در اين مدت ديدارهايي بين او و غريبپور به وقوع ميپيوندد تا در نهايت با بهرهگيري از رديفها و دستگاههاي موسيقي ايران و حفظ چهارچوبهاي تعزيه يک اپراي نوين مذهبي را به صحنه بياورند. اين اجرا در خانه موسيقي اوکراين ضبط ميشود. به گفته غريبپور تاکنون تعدادي از شخصيتهاي فرهنگي، مذهبي و چند تن از علما که اين موسيقي اپراي عاشورا را شنيدهاند، مراتب رضايت و قدرداني خود را اعلام کردهاند. در متن اپرا علاوه بر تمام تعزيههاي مناطق مختلف ايران مرتبط با واقعه عاشورا که به شکل تلفيقي به يک متن واحد تبديل شدهاند، اشعاري از محتشم کاشاني و ابوطالب نير تبريزي در سمت و سو دادن به آن نيز استفاده شده است. "اپراي عاشورا" روايتي از زبان محتشم کاشاني است. هدف هم اين بوده که از نگاه موزهاي در اين بهرهمندي از نسخ و شيوه تعزيه پرهيز شود. بهروز غريبپور هم درباره اين اتفاق تازه در زمينه اجراي"اپراي عاشورا" معتقد است:«مردم به حق در اجراي"رستم و سهراب" از اشعار فردوسي به لهجه ارمني اعتراض ميکردند و در"مکبث" نيز زبان ايتاليايي ميتوانست بيشتر اجراي اپراي عروسکي در ايران را تحت الشعاع خود قرار دهد. اما امسال تماشاگران با اجراي اپرا با زبان فارسي سليس و با کلمات کاملاً مفهوم روبهرو خواهند شد. اين حرکت در سالهاي آينده در صورت تداوم، شکل کاملاً ملي و ميهني به خود خواهد گرفت و حتي ميتوان پيشبيني کرد که ديگر نيازي به استفاده از امکانات يک گروه ارکستر خارجي هم نباشد. در گام فعلي نيز تعدادي از استعدادهاي جوان وارد عرصه اپرا شدهاند که از همان زمان که اپراي"رستم و سهراب" اجرا ميشد، عدهاي ميآمدند و اعلام آمادگي ميکردند که اگر قرار است براي کارهاي بعدي اپراي فارسي اجرا شود، آماده تست دادن و حضور در گروه خوانندگان هستند. در اجراي فعلي خوانندگان اشقيا و اوليا همگي ايراني هستند. تمام خوانندگان نقشهاي اوليا در دستگاههاي ايراني آوازخواني ميکنند و گروه اشقيا نيز در رسيناتيو يا همان اصطلاح اشتُلُمخواني در تعزيه آواز ميخوانند.
بنابراين با توجه به اين که در تعزيه نقشهاي مثبت و منفي در آوازخواني از هم تفکيک ميشود و اين سنت سابقه 5 قرني دارد، در اجراي"اپراي عاشورا" اتفاق تازهاي ميافتد که از اپراي اروپايي در نکتهاي تازه پيش ميافتد و آن اين است که نقشها به شکل ترسيم شدهتر و تفکيکپذيرتري در صحنه ارائه ميشوند.» 6 صحنهدر"اپراي عاشورا" عمدهترين صحنه، صحنه کربلاست. همچنين صحنههايي مربوط به بارگاه يزيد، بارگه ابنزياد، خانه شمر، خانه محتشم کاشاني و صحنههاي تلفيقي اجرا ميشود. مجموعاً 6 صحنه در"اپراي عاشورا" وجود دارد. در جابهجاييها هيچ گونه وقفهاي وجود ندارد و صحنهها همانند دو اجراي قبلي در هم تنيده هستند. هم اکنون 30 درصد از دکور صحنهها ساخته شدهاند. عروسکها هم 90 درصد مراحل آمادهسازي را پشت سر گذاشتهاند. طراح عروسک علي پاکدست و سرپرستي کارگاه عروسکسازي با مريم اقبالي بوده است. طراح صحنه بهروز غريبپور است که با دستياري هنگامه سازش(سرپرست کارگاه ساخت صحنه) و سينا ييلاقي اين بخش را اداره و اجرا ميکنند. اين دو دستيار از تحصيلات طراحي صحنه برخوردارند و امروزه علاوه بر اين تخصص بر رموز و مهارتهاي ساخت صحنه عروسکي به خصوص عروسک نخي، تسلط کافي را پيدا کردهاند. تمرين با عروسکهاي نخي از 15 آذر ماه با حضور 25 عروسکگردان در تالار فردوسي زير نظر بهروز غريبپور نويسنده، کارگردان و طراح صحنه پروژه عظيم"اپراي عاشورا" آغاز ميشود. اين افراد در کارهاي قبلي گروه هم حضور داشتهاند. البته يکي دو نفر به دليل مشغلههاي ديگر در اين اجرا نخواهند بود و به جاي آنان دو عضو جديد در گروه فعال شدهاند. توانمنديهاي گروه"آران"بنا بر نظر غريبپور، امروز گروه"آران" تبديل به يک گروه حرفهاي با توانمنديهاي بينالمللي شده است. تمام افراد اين گروه در چند تخصص ويژه تبحر و تجربه پيدا کردهاند. عروسکسازي، عروسکگرداني، خياطي، ساخت دکور و... از جمله فنون خاص افراد گروه"آران" است. غريبپور در اين باره ميگويد:«آقاي پيمان مشاور معاون هنري وزير ارشاد در رم و تورين ايتاليا(محل اجراي اپراهاي"مکبث" و"رستم و سهراب") به عينه ديدند زماني که سازه سيار خودمان را براي اجرا راه انداختيم، آنها اعتراف کردند که نمونه مشابه آن اصلاً در اروپا نيست. ما توانستيم عروسکها را همراه خود به ايتاليا ببريم و به سهولت و بدون مشکل نمايشمان را اجرا کرديم. همه چيز اجراي ما منحصر به فرد است. در وين و سالزبورگ صحنهها بسيار کوچکتر و کم امکانتر از صحنههاي ماست. تماشاگراني که دو اجراي گروه وين را در تهران ديدند، متوجه امکانات بهتر گروه آران شدهاند. ما در ابتدا ساخت عروسکها را از همين گروه وين آموختيم، اما امروز در اين زمينه مستقل شدهايم و کافي است که در چند جشنواره و حضور بينالمللي ديگر توانمنديهاي خود را موکداً نشان دهيم، آن وقت به ما سفارش کار هم خواهند داد و هنرجوياني از ديگر کشورها به گروه ما خواهند پيوست.»
البته امروز هم اين گروه بر پايه عشق و علاقه به کار عروسکي در گروه"آران" مستقر هستند و به لحاظ مالي خود را از طريق اجراهاي ديگر در فرهنگسراهاي تهران و يا پروژههاي ديگر تامين ميکنند.غريبپور درباره پروژه"اپراي عاشورا" و ديگر آثار اجرا شده توسط گروه"آران" ميگويد:«ما در زمينه استفاده از مواد، قالب گيري و اتصالات به يک دستاورد جديد رسيدهايم. خاصيت يک کار مستمر و گروهي نيز همين است که اندوختههايي از يک نسل به نسل ديگر منتقل ميشود. مثلاً ما در نصب يونوليت به راهحلهايي رسيدهايم که از موادي در خود کارگاه توليد ميشود و در حداقل زمان، قطعات را به هم ميچسبانيم. هر يک از اين دوستان سرمايهاي از جامعه عروسکي و تئاتر ايران هستند که در آينده به عنوان استادان اين رشته از ب بسم تا تاي تمّت آموزههاي خود را در اختيار نسلهاي بعدي خواهند گذاشت.»وي از بنياد رودکي و مديريت جديد آن به علت توجه لازم و کافي به مقوله اجراي اپراي عاشورا و حمايتهاي لازم از گروه"آران" در اين مدت که مشغول کار در تالار فردوسي هستند، تشکر ميکند و اميدوار است که اين راه در آينده نيز تداوم داشته باشد و حمايتهاي مداوم، آينده بهتري را پيش روي جامعه عروسکي ايران قرار دهد تا گروه بتواند دستاوردهاي خود را در عرصههاي بينالمللي ارائه کرده در ضمن به جز ايجاد افتخارات ملي، بر افتخارات بينالمللي خود نيز در تمام عرصههاي فرهنگي بيفزايد.
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[مشاهده در: www.tebyan.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 619]