تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
ساقدوش کیست ؟ | وظیفه ساقدوش در مراسم عقد و عروسی چیست ؟
قایق‌سواری تالاب انزلی؛ تجربه‌ای متفاوت با چاشنی تخفیف
چگونه ویزای توریستی فرانسه را بگیریم؟
معرفی و فروش بوته گرافیتی ریخته گری
بهترین بروکر برای معاملات فارکس در سال 2024
تجربه رانندگی با لندکروز در جزیره قشم؛ لوکس‌ترین انتخاب
اکسپرتاپ: 10 شغل پردرآمد برای مهاجران کاری در کانادا
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1816988480
صفحات گرامافون در دوران گذشته
واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: صفحات گرامافون در دوران گذشته
گفت و گو با بهروز مبصرىنوازنده سه تار و پژوهشگر موسیقى:بهروز مبصرى متولد ،1336 در سال 1356 نوازندگى سه تار را نزد محمدرضا لطفى شروع كرد و در سال 1362 در كلاسهاى دستگاه شناسى محمدرضا لطفى شركت جست و تقریرات استاد را به رشته تحریر درآورد. در سال 1363 بنابر اقتضاى شغلى از تهران به ساوه مهاجرت كرد، در این سال ها با صرف وقت بسیار به پژوهش در موسیقى با گرایش رجال شناسى و جمع آورى آثار پرداخت. در سال 1373 پس از بازگشت استاد محمدرضا لطفى مجدداً در كلاس هاى وى شركت جست و در همین سال به خدمت استاد كمالیان رسید و از محضر وى بهره مند گشت، حاصل این كار كتاب گفته ها و ناگفته ها بود كه خاطرات كمالیان را به رشته تحریر درآورد. وى از سال 1367همكارى خود را با اداره فرهنگ و ارشاد اسلامى شهرستان ساوه آغاز كرد كه حاصل آن تربیت شاگردان و مسئولیت انجمن موسیقى بود كه تاكنون ادامه دارد. در سال 1372به عنوان اولین كارشناس موسیقى استان مركزى منصوب گردید و به اجراى پژوهش هاى متعدد در سطح استان مركزى پرداخت. وى در سال 1379به جمع تدوین كنندگان برنامه نیستان در بخش میزگرد تخصصى پیوست كه به مدت 5سال بیش از 100ساعت به بحث كارشناسى در مسائل مختلف موسیقى ایرانى پرداخت كه موفق به دریافت لوح سپاس از رادیو فرهنگ گردید. در سال1383عضو شوراى عالى مركز صدا و سیماى استان مركزى گردید كه با همت وى هنرمندان استان مركزى آثار خود را ضبط كرده و هم اكنون از رسانه ملى پخش مى گردد. پژوهش هاى متعدد و اجراى این پژوهش ها در تالار رودكى و تالار وحدت در بخش رجال شناسى موسیقى و صفحات سنگى گرامافون از او چهره اى پژوهشگر ساخته است. وى مؤسس اولین گروه موسیقى ویژه بانوان در استان مركزى بود. بهروز مبصرى هم اكنون محقق و عضو هیأت مدیره كانون پژوهشگران و نویسندگان خانه موسیقى و دبیر و سخنگوى این هیأت است.در این مصاحبه به بحث پیرامون صفحات سنگى از آغاز تاكنون پرداخته ایم.آقاى مبصرى! در حال حاضر چه پژوهشى در دست دارید و بر روى چه مقولاتى كار مى كنید و همچنین توضیح مختصرى در مورد مجموعه اى كه از استاد كمالیان به چاپ رساندید، بفرمایید. در حال حاضر ما بر روى صفحات گرامافونى كه تقریباً از 103 سال پیش(1284) در ایران با گویش فارسى و در مكان هاى مختلف ضبط شده اند كار مى كنیم و اسم مبحث آن Discography یا لیبل شناسى و بطور خلاصه مأخذ شناسى تاریخى است. ما در روایت هاى شفاهى موسیقى روایت هاى مغشوش بسیارى داریم اما شماره اى كه به صفحات گرامافون است نشان دهنده این است كه چه كسى آن ها را ضبط كرده و چه كسى خوانده است، در نتیجه حتى زمان و صدابردار آن هم در بعضى از صفحات نوشته شده است كه وقتى ما این را بدانیم، بسیارى از روایات مغشوش موسیقى حذف مى شود و مشخص مى شود كه دقیقاً آثار یك نوازنده یا خواننده چند دوره را طى كرده است. به عنوان مثال كمپانى هاى ضبط صفحات كه وارد ایران مى شدند، آن را فقط به عنوان یك كالاى صنعتى مى نگریستند و براساس شماره هاى آنها ما مى بینیم كه كمپانى ها از مصر شروع به كار كردند، به سوریه، تركیه، ایران و بعد هندوستان و عراق رفتند و پس از آن دوباره به اروپا بازگشتند. آنها در این گشت و گذارها سرمایه گذارى مى كردند و از نمایندگان و یا خوانندگانى كه در كشورهاى خود داشتند بیشتر از 5 اثر ضبط نمى كردند كه در اروپا تكثیر شود، بازگردد و سپس جواب بازار را ببیند و دوباره از آن دعوت كنند. ما دوباره بر روى این بخش كار مى كنیم كه در واقع خود یك نوع تاریخ جدید موسیقى است و به بسیارى از سؤالات تاریخى موسیقى پاسخ داده مى شود، ما آثار آن را هم پیدا كردیم كه اصلاً نام این آدم ها در تاریخ موسیقى نیامده است حتى دلایل آن را هم پیدا كردیم، به این دلیل كه وقتى گرامافون در سال 1384وارد مى شود به عنوان یك كالاى اشرافى بوده و عمومى نبوده است و وقتى زمان به جلو مى رود انقلاب مشروطه و نوسانات پس از آن رخ مى دهد، كمپانى ها دیگر سرمایه گذارى نمى كنند یعنى از سال 1291تا 1305هیچ كمپانى اى به دلیل اغتشاش در اوضاع اجتماعى - سیاسى ایران صفحه ضبط نمى كرد، بعد از تصویب حكومت پهلوى اول در سال 1305كمپانى ها مجدداً شروع به فعالیت مى كنند، این دوره یك عصر طلایى صفحات كمپانى نهفته شد كه خوانندگان و هنرمندان به دلیل انقلاب مشروطه و فضاى آزاد سیاسى تمامى آثار خود را عرضه مى كردند، تصنیف هایى مثل مرغ سحر و.// در سال 1307سرتیپ محمد درگاهى رئیس وقت شهربانى متوجه مى شود كه گرچه گرامافون یك وسیله اشرافى است اما در آن زمان تبدیل به یك وسیله عمومى شده است، لازم به ذكر است كه گرامافون اولین رسانه در ایران بوده كه وقتى این موضوع براى آنها مسجل مى شود، قانونى را در سال 1307در 5ماده تصویب مى كنند كه شعر و موسیقى هنرمندان باید به وسیله اداره شهربانى و اداره امور نظام مملكتى كنترل شود. به این ترتیب بعد از سال 1307هنرمندانى كه قبل از آن سال آثارى از آنها ضبط شده بود دیگر بعد از آن دوره فعالیت نمى كردند. مثل ملك الشعراى بهار، جمال صفوى و.// به این دلیل كه مسئول كنترل، اجازه فعالیت و كار را نمى داده در نتیجه ملك الشعراى بهار از ترانه سرایى كنار مى رود و جاى آن را امیر جاهد مى گیرد كه فرق آنها در این بوده كه بیشتر ساخته هاى آقاى جاهد براى حكومت پهلوى بوده است. از این تاریخ به بعد آهنگسازى شكل دستورى مى گیرد و دیگر آن كارهاى زیبا كه به صورت آزاد و خلاقانه بود دیده نمى شود و كمپانى ها بیشتر مى شوند. در حال حاضر ما بر روى صفحات گرامافونى كه تقریباً از 103 سال پیش(1284) در ایران با گویش فارسى و در مكان هاى مختلف ضبط شده اند كار مى كنیم و اسم مبحث آن Discography یا لیبل شناسى و بطور خلاصه مأخذ شناسى تاریخى است.ضبط صفحات سنگى در ایران از چه سالى شروع شد ؟كمپانى گرامافون سفر خود را از آسیاى میانه در سال 1284شروع كرد و بعد از چند هفته اقامت در تهران مجوز پیدا مى كند كه به حضور مظفرالدین شاه برسد و چند اثر از وى ضبط كند / ناگفته نماند كه مظفرالدین شاه در سفرهاى قبل خود به اروپا با گرامافون آشنایى داشت. در درجه اول ما 3 مرحله ضبط در همان سال داریم، یك مرحله آن به وسیله ژنرال لومر فرانسوى ضبط مى شود كه دسته هاى اعتضادیه و دسته هاى مدرسه دارالفنون بودند (صفحاتى از آنها ضبط مى شود)/ به علت بیمارى ژنرال لومر، او كنار مى رود و اكبرخان شاهى به جاى ایشان مى آید و مسئولیت ضبط را به عهده مى گیرد كه فكر مى كنم دستگاه نوا و شور و احتمالاً سه گاه را ضبط مى كند، باز او هم به علت كهولت سن كنار مى رود و میرزاحسین قلى وارد كار مى شود، زمانى كه میرزاحسین به عنوان رئیس ضبط موسیقى این مسئولیت را به عهده مى گیرد دوسوم صفحات ضبط شده بود و دستگاه چهارگاه، ماهور، راست پنجگاه و همایون را با آواز سید احمدخان ضبط مى كنند. یعنى در واقع ما مجموع 7دستگاه را در سرى اول داریم. این كمپانى قالب ها را در ایران ضبط مى كرد و به صورت دستى به لندن مى فرستاد كه تیراژ آنها 20 عدد و قیمت آن 2 تومان بود و به دلیل نبود برق در آن زمان تمام مراحل به صورت مكانیكى انجام مى شد. پس از 20سال قیمت آن به 7 ریال مى رسد و عمومى مى شود كه در سال 1307 مقاله اى از عبدالحسین حجازى در روزنامه اطلاعات به چاپ رسیده بود كه از میدان توپخانه تا میدان اسدآباد 16 قهوه خانه بود كه همگى گرامافون داشتند، این نشان دهنده عمومى و همگانى شدن گرامافون بود، اما نكاتى كه در سرى اول ضبط تهران وجود دارد: 1.درویش خان شاگرد میرزاحسین قلى در آن زمان 32 سال و سید احمدخان 52 سال داشت، اولین اثر درویش خان در ماهور بوده كه به دستور میرزاحسین قلى ضبط مى شود. یعنى او بینشى بر شاگردان ارشد خود داشت و مى دانست آنها داراى محتوا هستند، جالب این كه اثرى هم كه از درویش خان ضبط شده با تار 6 سیم بوده، نخستین اثرى كه در ماهور با آواز سید احمد خان ضبط شده و در جمع نوازندگان بزرگ مثل میرزا عبدالله، میرزا حسین قلى، غلامرضا شیرازى و میرزا اسدالله خان زیاد مطرح نبود.2.اولین صفحه اى كه از میرزا حسین قلى ضبط مى شود در كنار ماوراءالنهر است، این نكته جالب تاریخى است كه میرزا حسین قلى اولین اثرى كه از خودش با آواز سیداحمد خان ضبط كرده اشاره به گوشه هایى دارد كه آن طرف مرزهاى جغرافیایى ایران است كه اندیشه بلند ایشان را مى رسانده، اشاره به این داشته باشد كه آن طرف مرزهاى جغرافیایى هم خیلى چیزها متعلق به ایران است و سپس شروع به ضبط دستگاه چهارگاه مى كند.3. آخرین صفحه اى كه ضبط مى شود متعلق به دماوندى بوده كه در حضور سفیر انگلیس انجام مى شود و خود در مصاحبه اى اعلام مى كند كه وقتى اذان گفتم سفیر انگلیس2 لیره استرلینگ داد و من آن را پس دادم و گفتم كسى براى اذان گفتن پول نمى گیرد. این مصاحبه اى بود كه ایشان در این سرى صفحات انجام داده بود.بعد از ضبط اولین صفحات در ایران چه كسانى براى ضبط صفحه به خارج از ایران سفر كردند سال 1906اولین صفحات در تهران ضبط مى شود و سال 1909شركت گرامافون نمایندگى در ایران تأسیس مى كند كه «هامبارسون» نام داشت، این شركت و 5 نفر به نام هاى میرزا حسین قلى رئیس هیأت، سیداحمد خان به عنوان (خواننده)، باقرخان (نوازنده كمانچه)، میرزا عبدالله (تار و سنتور) و محمدباقر (تنبك) سرمایه گذارى مى كنند. این تجربه براى كمپانى به وجود آمده بود. حمل و نقل این قالب هایى كه در تهران ضبط شده تا به اروپا برود، تكثیر شود و بازگردد حداقل 6 ماه طول مى كشیده و از نظر هزینه براى شركت مقرون به صرفه نبوده در نتیجه تصمیم مى گیرند تا هنرمندان به پاریس بروند، وقتى آن5نفر به پاریس مى روند قراردادى را با هامبارسون مى بندند كه سند اصلى آن در اداره اسناد ملى موجود است و امیر منصور هم در جزوات سنگى این قرارداد را چاپ كرده، در این قرارداد اشاره شده كه 15 هزار صفحه و 20 عدد تیراژ تولید شود و در قرارداد نوشته شده بود كه 200 عنوان صفحه به وسیله هنرمندان وارد تهران شود، هامبارسون این كار را نمى كند و700 صفحه یا تقریباً 35 عنوان وارد مى كند، متأسفانه هنگام ورود صفحات جنگ هاى داخلى ایران شروع مى شود و بعد از 3 سال سیداحمدخان به خاطر وارد نكردن باقى صفحات شكایت مى كند، این قرارداد در مقابل 1200 فرانك پول رایج فرانسه بسته مى شود و در پاریس هم این قرارداد بسته شد. 3 سال پس از شكایت سیداحمد خان به دلیل روسى الاصل بودن هامبارسون و حضور سفیر روسیه در جلسات محاكمه و قانون كاپیتولاسیون، سیداحمدخان مى تواند كارى از پیش ببرد. در واقع ما از سفر اول هنرمندان، 35 عنوان صفحه داشتیم كه از این 35عنوان 6عنوان را بیشتر پیدا نكردیم و ما از كسانى كه این صفحات را در آرشیو خود دارند. خواهشمندیم آنها را در اختیار ما قرار دهند و عكس این5 نفر بر صفحات چاپ شده است. در قرارداد به مطلبى اشاره شده كه آنها با دوكمپانى ادن یا سرزمین خورشید در فرانسه و كمپانى گلبوس در آلمان قرارداد بستند. كمپانى گلبوس در لندن ضبط مى كرده و در آلمان تكثیر مى شده و تكنولوژى صفحات آن هم پیشرفته تر از صفحات ادن بود، صفحات آن دورو بوده، صفحات ادن هم دورو است اما جنس آن بهتر است. جنس صفحات از ذغال سنگ و قیر است.این گروه5 نفره به وسیله ایرانیانى كه در لندن بودند دعوت به كنسرت شدند كه در آنجا صفحات گلبوس را ضبط كردند ولى هامبارسون به دلیل این كه نماینده شركت گرامافون بود و تعیین مى كرد كه چه كسى به سفر برود، آنها را از لندن برمى گرداند. از صفحات گلبوس 4 عدد بیشتر در دست نیست و نمى دانیم باقى آنها كجاست ولى نام كمپانى گلبوس در هیچ یك از كتب تاریخى ذكر نشده است، البته نكات خیلى زیادى دراین قرارداد است. حتى در سال 1909 یعنى 3 سال بعد از سفر اول هیأت 8نفره شامل درویش خان، باقرخان، میرزا اسدالله خان، حسین خان هنگ آفرین، اكبرخان فلوتى، مشیر همایون شهردار و قلى خان به لندن سفر مى كنند. بهروز مبصرى متولد ،1336 در سال 1356 نوازندگى سه تار را نزد محمدرضا لطفى شروع كرد و در سال 1362 در كلاسهاى دستگاه شناسى محمدرضا لطفى شركت جست و تقریرات استاد را به رشته تحریر درآورد. سیداحمد خان و میرزا حسین قلى به دلیل شكایت سیداحمد خان دیگر شركتى نداشتند و سید احمدخان در جلسات محاكمه اشاره به این مى كند كه تجارت صفحه با ما بوده چرا این 8 نفر به این سفر رفتند. فهرست كامل صفحاتى كه در لندن ضبط شده در جزوات سنگى منصور وجود دارد حتى روز به روز نوشته شده كه چه آثارى در چه روزى ضبط شده است، مسئله دیگرى كه در آنجا اتفاق مى افتد این كه پیانو در استودیو قرار داشته و آنها نمى توانستند براى هر ضبط پیانو را از آنجا خارج كنند. بنابراین وقتى پیانو در استودیو ثابت بوده این به مشیر همایون شهردار اجازه ضبط صفحات بیشترى را مى داده كه در این بین یك سرى اختلاف نظر بین ایشان و درویش خان پیش مى آید. به همین دلیل ما از درویش خان در این سفر چیزى حدود 12 یا 13 اثر بیشتر نداریم و بیشتر آثار پیانوست و این اختلافى بوده كه اصولاً گروه هاى موسیقى با هم در آنجا داشتند و بخش دیگر آغاز كارهاى اركسترال بعد از حكومت مشروطه در ایران بود، در این سرى ضبط ها نشان داده مى شود كه اركسترها كم كم جاى تكنوازى و تك خوانى را مى گیرند. به عنوان مثال خود میرزاحسین قلى با كمپانى گلبوس صفحه اى را با نام اركستر اژن دره ضبط كرده است و نكته جالب این كه یك سال قبل از سفر میرزاحسین قلى به پاریس، او را مى شناخت و صفحه آن هم موجود است كه در آن یكى از آثار میرزاحسین قلى به وسیله گارد ریاست جمهورى فرانسه نواخته شده است و همانطور كه مى دانید لومر رئیس موزیك ایران، فرانسوى بوده و این احتمال وجود دارد كه همین ساخته میرزا حسین قلى را به نت نوشته باشد و براى هنرمندان پاریس فرستاده باشد.فهرست كامل آثارى كه در سفر دوم به لندن بوده به صورت خیلى منظم موجود است، زیرا به خاطر شكایت سید احمدخان دیگران دقت كردند تا دیگر كلك تجارى و ادارى نخورند در نتیجه سرى كامل صفحات لندن پس 5 ماه وارد ایران و حتى چندین نمونه هم بازتولید مى شود. اولین قانون نقض كپى رایت (كه امروزه براى تولیدكنندگان آثار صوتى مشكل ساز است) در تاریخ موسیقى ایرانى مربوط به همین سفر لندن است كه روى یك صفحه آرم شیر و خورشید و در استامبول ضبط شده است روى آن نوشته شده آواز طاهرزاده و كمانچه باقرخان و همچنین نام حاجى ابراهیم یوسف اف درج شده كه یهودى و وارد كننده كبریت در ایران بوده است و خیلى ارزان این صفحه در تهران فروخته مى شد.در سفر سوم به تفلیس 5 نفر شامل دوامى، اقبال آذر و طاهرزاده به اتفاق باقرخان و درویش خان حضور داشتند كه آنها دیگر كار موزیك یا كار اركسترى انجام نمى دهند و به اصل خود كه ردیف منظم دستگاهى بوده برمى گردند منتها ما در سرى اول فقط ردیف منظم 7 دستگاه را مى بینیم ولى در سرى صفحات تفلیس این را نمى بینیم. متأسفانه تا امروز قرارداد تفلیس در دست نیست ولى قرارداد پاریس 1907 و قرارداد لندن 1909 را دراختیار داریم كه درویش خان آن را به زبان فرانسه امضا كرده و نشان مى دهد كه ایشان زبان فرانسه هم مى دانستند. صفحات قرارداد تفلیس در كارخانه ریگا تولید مى شود كه پایتخت لتوانى فعلى است، این صفحات متأسفانه به علت بروز جنگ جهانى اول 1914 خیلى كم به ایران وارد مى شود و تا الآن كه این آرشیوها را دیدیم شاید چیزى حدود 20 عدد باشد. یعنى ما از 3سفر خارج فقط مجموعه لندن را داریم.نویسنده : پرگل خزاعى/ قسمت اولادامه دارد ...
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[مشاهده در: www.tebyan.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 295]
-
گوناگون
پربازدیدترینها