از دماوندى تا موذن زاده اذان هاى ماندگار ايرانى

واضح آرشیو وب فارسی:آفرينش: از دماوندى تا موذن زاده اذان هاى ماندگار ايرانى
دعوت آسمانى اذان از زمان پيامبر گرامى اسلام تاكنون با الحان و نغمات مختلف صورت گرفته است اما در ميان ملل مسلمان جهان ايرانيان به دليل برخوردارى از ذوق سرشار و نغمات گوش نواز موسيقى ايرانى اذان هاى شنيدنى قابل توجهى را در فرهنگ و هنر اسلامى ضبط و ثبت كرده اند. به گزارش فارس، اذان كه معنى لغوى آن آگاهى دادن، آگاهانيدن و خبر به گوش رساندن است در دين اسلام معنايى چون ندايى براى اعلام وقت نماز با الفاظ مخصوص است. براى اولين بار بلال حبشى در فتح مكه به صورت رسمى و با صداى بلند اذان گفت و از آن زمان تاكنون اين ندا در بين مسلمانان به انواع مختلف شنيده مى شود. اذان روى صفحه گرامافون با صداى موذن مظفرالدين شاه اذان گويى با لحن موسيقى ايرانى توسط برخى خوانندگان آواز ايرانى در گذشته انجام شده است كه از اين دست مى توان به اذان ابوالحسن دماوندى يكى از خوانندگان اواخر قاجاريه و اوايل پهلوى اشاره كرد.اذان او كه در فواصل بيات ترك است در واقع نخستين نمونه ضبط شده اذان روى صفحات گرامافون است كه در سال ۱۳۰۸ ضبط شده است. او كه علاوه بر خواننده بودن، موذن مظفرالدين شاه بوده در سال ۱۳۵۹ دار فانى را وداع گفت. موذنين عصر قاجار اذان گويى در بين استادان موسيقى آوازى از سالهاى بسيار دور رواج داشته به طورى كه بسيارى از استادان آواز در دوره قاجاريه جزو مشهورترين موذنان آن زمان بوده اند كه از آن جمله مى توان به سيدحسين عندليب اصفهانى موذن مسجد سپهسالار (مطهرى)، حاج موذن تفرشى پدر حسين قلى خان نكيسا كه در عهد محمدعلى شاه، موذن مشهورى بود،ابوالحسن دماوندى موذن مظفرالدين شاه، سيدعبدالرحيم اصفهانى استاد دماوندى، قربان خان قزوينى معروف به شاهى و تاج اصفهانى اشاره كرد. اذان تاج اصفهانى تجربه نو در بيات ترك پس از دماوندى حدود ۱۵ سال بعد، تاج اصفهانى خواننده مكتب اصفهان،اذانى را در بيات ترك خواند كه به نوعى تجربه ديگرى از اذان گويى در اين دستگاه بود چرا كه قبل از او نيز اساتيد ديگرى چون دماوندى در بيات ترك اذان گفته بودند. تحريرهاى آوازى در اذان تاج اصفهانى به وضوح پيداست .او در واقع با همان سبك آوازى خود دست به خواندن اذان زده است.او كه از استادان برجسته آواز ايرانى بود ضمن خوانندگى، سرپرست نوازندگان راديو اصفهان نيز بود و در راديو اصفهان به اجراى برنامه هايى با تار اكبرخان نوروزى و برنامه آموزش گوشه هاى دستگاه هاى موسيقى ايرانى پرداخت. اذان گويى در سه دستگاه موسيقى عطاءالله اميدوار معمار، شهرساز، نقاش و موسيقيدان بود كه فنون آوازى موسيقى ايرانى را پيش سليمان امير قاسمى آموخته است. اين خواننده نيز همانند ديگر آوازخوانان موسيقى ايرانى به اذان گويى در دستگاه هاى مختلف موسيقى پرداخته است. البته او بر خلاف ديگران كه تنها در بيات ترك اذان گفته اند تجربه هايى را در دستگاه هاى نوا، همايون و چهارگاه انجام داده ، به طورى كه با استناد به شيوه هاى آوازى در اين دستگاهها اذان گفته است. البته به گفته بسيارى از اهالى فن موفق ترين تجربه اميدوار در اذان گويى در دستگاه چهارگاه است.اين اذان به طور مشخص در گوشه منصورى شكل مى گيرد. اذان جاودانه موذن زاده ۵۳ سال پيش گفته شد در كنار تمامى موذنينى كه يا خواننده بودند و يا از ابتدا موذن، رحيم موذن زاده اردبيلى در ۳۰ سالگى يعنى در سال ۱۳۳۴ اذان معروفش را گفت. اين اذان در حال حاضر جاودانه ترين اذان در ايران است كه در گوشه روح الارواح خوانده شده. او اين اذان را در استوديو شماره ۶ راديو پس از چند بار سعى و تلاش در گوشه هاى مختلف موسيقى ايرانى در بيات ترك خواند.ماندگارى اين اذان به واسطه فضاى دستگاه بيات ترك با صداى موذن زاده است كه باعث گرديده اذان او به عنوان اولين رويداد از چهار رويداد منحصر به فرد در موسيقى آئينى -مذهبى ايران ثبت شود. موذن زاده كه همراه با پدرش شيخ عبدالكريم در راديو اذان مى گفت بارها درباره اذان جاودانه اش گفته بود: اين اذان را در حالى كه روزه دار بوده ام گفتم و درواقع مى خواستم اذانى بگويم كه براى فرهنگ ايران و اسلام يادگارى ارزنده باشد. موذن زاده در مصاحبه اى گفته است: پس از ضبط اين اثر هميشه يك احساس غرور معنوى در طول سال هاى گذشته با من همراه بوده است و اگر تنها همين ثروت معنوى باقى بماند براى من كافى است.اذان مرحوم موذن زاده يادآور روزهاى ماه مبارك رمضان است و گوش هر ايرانى با آن آشناست. محمدرضا شجريان استاد آواز ايرانى كه خود در خواندن قرآن و مناجات صاحب شناخت و مهارت غير قابل انكارى است اذان موذن زاده را در تاريخ ماندگار مى داند. به گفته شجريان او دستگاه عظيم بيات ترك را در ۵ دقيقه خلاصه كرده است. موذن زاده ها خانوادگى موذن بوده اند در خانواده رحيم موذن زاده تنها او و پدرش موذن نبوده اند بلكه اذان گفتن در خانواده آنها بيش از ۱۵۰ سال است كه موروثى است. پدر رحيم موذن زاده تا دهه ۲۰ در اردبيل اذان مى گفته و بعد از او رحيم فرزند او راه پدر را ادامه داده است البته دو برادر او سليم و داوود نيز اذان مى گويند. سليم موذن زاده كه هم اكنون فعاليت هاى مذهبى خود را با نوحه خوانى و مداحى ادامه مى دهد اذانش را در دستگاه ماهور خوانده است. اذان صبحدل همرديف موذن زاده حسين صبحدل از جمله موذنينى است كه به تمام زواياى موسيقى ايرانى تسلط كافى دارد و همين مسئله باعث خلق اذان او در مايه بيات ترك شد. اذان او همانند موذن زاده در يك دستگاه است اما دو نوع متفاوت را با شيوه مختلف آوازى بيان مى كند.قدمت اذان صبحدل به سه دهه مى رسد كه در واقع جزو آخرين اذان هاى شكوهمند است. البته او اذانى هم در ماهور دارد.به گفته بسيارى از صاحب نظران اذان موذن زاده و صبحدل هم پهلو و هم رديف هستند و نمى توان يكى را بر ديگرى برتر دانست. حسين صبحدل پايه گذار بسيارى از برنامه هاى مذهبى و بيشتر مناجات خوانى هاى ماه مبارك رمضان بوده است. *اذان كاظم زاده تم غربى دارد در سال هاى اخير بسيارى از نوحه خوانى ها رنگ و بوى سنتى و قديمى خود را از دست داده و توسط ادا كنندگان آنها با تم موسيقى غربى بيان مى شود. البته اين مسئله در بين موذنين نيز وجود دارد به طورى كه كاظم زاده نيز در اذانش از تم غربى بهره برده است.هر چند كه به گفته برخى اذان او نسبتا موفق و زيباست اما از دل چند دهه مداحى با الگوى موسيقى غربى و پاپ ايرانى بيرون آمده است. در واقع ساختار اذان گويى سنتى ايرانى در اين اثر شنيده نمى شود. *ديگر موذنين ايران علاوه بر اذان گويان پيشكسوت كه اذانشان تسلى بخش روح است موذنين ديگرى هستند كه هر روزه صداى اذانشان در هر صبح و ظهر و شام از راديو و تلويزيون پخش مى شود كه از آن جمله مى توان به كاظم محمدزاده،حسن رضائيان،آقاتى،روحانى نژاد،تسويه چى، كريمى و ... اشاره كرد.
شنبه 23 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: آفرينش]

[مشاهده در: www.afarineshdaily.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 139]