واضح آرشیو وب فارسی:نیک صالحی: موادغذائی - صدف كوهكن: هميشه عجله داريم، گاهي با يک دست فرمان را گرفتهايم و با يک دست سعي ميکنيم ساندويچي را که «قوت غالب»مان شده، گاز بزنيم. اين تنها روايت زندگي شهري نيست. حتي روستاييها هم ذائقهشان تغيير کرده. همگي غذا ميخوريم اما بدون توجه به حفظ سلامت.ميگويند سوءتغذيه ريزمغذيها در حال حاضر بزرگترين مانع مساله تغذيهاي كشور است. ميگويند كمبود ريزمغذيها بيشتر طبقات آسيبپذير و كم درآمد جامعه را در معرض آسيب قرار ميدهد و در دراز مدت بر سلامت، توانايي يادگيري و توليد آنان اثر ميگذارد. ميگويند جامعه به دليل ميزان بالاي بيماريها و فقدان غمانگيز توانمندي انسانها متحمل هزينههاي كلان ميشود. اما چه بايد كرد؟ در يك روز سرد زمستاني، مهمان دکتر ربابه شيخالاسلام، مدير مؤسسه تغذيه، سلامت و توسعه و يكي از مجريان طرح پژوهشي وضعيت ريزمغذيهاي ايران(پورا) در دفتر گرم ايشان ميشويم و در مورد اين بررسي مهم و نتايج آن و اقدامات انجام شده براي حل مشکل ريزمغذيها در کشور به گفتگو مينشينيم. خانم دكتر شيخالاسلام، سالها مدير دفتر بهبود تغذيه وزارت بهداشت بوده؛ دفتري كه اغلب مطالعاتي كه درباره وضعيت سوءتغذيه ايرانيان انجام شده با نظارت آن صورت گرفته. *** خانم دكتر، اين كمبود ريزمغذيها كه از آن صحبت ميكنيم، از آن چيزهايي به حساب ميآيد كه ما در دنيا رتبه اول را داريم؛ مثل آلودگي هوا و ميزان تصادفات و...؟ خوشبختانه نه. حدود 2 ميليارد نفر در جهان کمبود آهن دارند و مثلا بيش از يک ميليارد نفر از کمبود يد رنج ميبرند. كمخوني فقر آهن، كمبود ويتامين A و اختلالات ناشي از كمبود يد از شايعترين کمبودها هستند و از بين آنها كم خوني فقر آهن، گستردهترين و شايعترين نوع كمبود ريزمغذيها در جهان است و تقريبا يك سوم جمعيت جهان را گرفتار كرده است نزديك به 250 تا 500 ميليون كودك در جهان دچار كمبود ويتامين A هستند كه500 هزار نفر از اين كودكان كور ميشوند كه برخي از آنان مدتي بعد ميميرند. كمبود ويتامين A عامل بيش از يك ميليون مرگ قابل پيشگيري در كودكان است. بيش از 650ميليون نفر در دنيا مبتلا به گواتر هستند و 20 ميليون نفـر هـم دچـار اختلالات ذهني (به دليل كاهش شديد آيكيو ناشي از كمبود يد) هستند. كمبود ريزمغذيها در ايران به چه صورت است؟ در كشور ما علاوه بر سه ريزمغذي آهن، يد و ويتامين A كمبود ريزمغذيهاي ديگري از جمله كلسيم، ويتامين B2، ويتامين D و روي هم شايع است. اين ريزمغذيها چه چيزي هستند؟ سلولهاي بدن براي رشد، اعمال حياتي و ترميم بافتها نياز به مواد مغذي (Nutrient) دارند و غذاهايي كه ميخوريم اين مواد را در اختيار سلولهاي بدن قرار ميدهند. اين مواد مغذي از درشت مغذيها و ريزمغذيها تشكيل شدهاند. به كربوهيدرات، چربي، پروتئين درشت مغذي ميگويند و به انواع ويتامينها و املاح معدني مثل يد، كلسيم، روي، آهن ريزمغذي ميگويند. در حقيقت ريزمغذيها بـه مقدار كم مورد نيازند، ولي وجود آنها براي انجام اعمال حياتي بدن بسيار ضروري هستند. كمبود ريزمغذيها را گرسنگي پنهان يا گرسنگي سلولي هم مينامند. چون كمبودها معمولا از چشم فرد و جامعه و حتي مسئولين سلامت در كشورها پنهان ميماند. چرا پنهان ميماند؟ ببينيد. فقر، عدم دسترسي به مواد غذايي متنوع، آب و محـيـط آلـوده، شيوع بيماريهاي انگلي و عفوني، و فقر ريزمغذيها در خاكهاي كشاورزي همه عواملي هستند كــه منجر به كمبود ريزمغذيها ميشوند و نتيجه اين سوءتغذيه افزايش مرگ و مير و ابتلاء به بيماريها به دليل ضعف سيستم ايمني بدن، ناتوانيهاي جسمي، كاهش بهرههوشي، كاهش قدرت يادگيري و افت تحصيلي، تغييرات رفتاري به صورت بيحوصلگي، بيتفاوتي و انزواطلبي است كه روند توسعه كشورها را به مخاطره مياندازد. اما همه اين تغييرات كه خيلي هم مهم هستند، به مرور زمان ايجاد ميشوند و براي همين، خيلي مورد توجه قرار نميگيرند. ما عادت كردهايم مشكلات حاد را بزرگ ببينيم، ولي خيلي وقتها مشكلات مزمن هم خيلي خيلي بزرگ هستند. خب، حالا بايد چه كار كرد؟ براي پيشگيري و كنترل كمبود ريزمغذيها بايد با توجه به شرايط سني جمعيت مبتلا راهكارهايي را انتخاب كرد، ولي برنامههاي پيشگيري كشوري معمولا عبارتند از: مكملياري، غنيسازي مواد غذايي، آموزش تغذيه، اصلاح عادات غذايي و اقدامات بهداشت عمومي به منظور پيشگيري و كنترل بيماريهاي عفوني و آلودگيهاي انگلي. بهكارگيري هر يك از روشهاي پيشگيري از كمبود ريزمغذيها با توجه به وسعت مشكل، گروههاي در معرض خطر، فايده- اثربخشي، ميزان اعتبارات و شرايط هر كشور تعيين ميشوند. كمي وارد راهكارهاي عملياتي شويم. شما به كمبود ريزمغذيهاي خاك اشاره كرديد. مثلا در اين زمينه ميتوان كاري كرد؟ ميخواهم بگويم بخشي از اين مشكلات نميتواند ناشي از شرايط اقليميكشور ما باشد؟ چرا نميتوانيم درباره خاك كاري بكنيم؟ البته متولي اصلي وزارت كشاورزي است. اگر براي خاكهاي كشاورزي از كودهاي مناسب استفاده نشود و فقط از كودهاي نيتراته استفاده شود خاك به تدريج از املاح مورد نياز خالي ميشود و گياهان خود دچار كمبود ميشوند يا فاقد مواد مغذي مورد نياز ميشوند و نتيجه اينکه دام و انساني که از گياهان استفاده ميکنند دچار کمبود ميشوند. در شوراي سلامت در سال 1382 هم تصويب شد که براي جلوگيري از کمبود ريزمغذيها در خاک بايد از کودهاي ميکرو استفاده شود. بايد به اهميت مسأله پي ببريم و برايش برنامهريزي كنيم. بر اساس محاسبات بانك جهاني در حالي كه كمبود ريزمغذيها ساليانه بيش از 5 درصد درآمد ناخالص ملي (GDP) كشورها را كاهش ميدهد، راه حلهاي كامل و مستمر براي غلبه بر آن معادل 3/0 درصد GDP است. بنابراين صرف هرگونه هزينه در بهبود شاخصهاي بهداشتي تغذيهاي در واقع سرمايهگذاري در جهت افزايش بهرهوري جامعه و توليد ناخالص ملي است. در كشور ما نيز، با شيوع 20درصد كمخوني فقر آهن، ساليانه در حدود 575 ميليون دلار به كشور ضرر و زيان وارد ميشود، كمبود يد 5/2 ميليون سال زندگي از دست رفته به دليل ناتواني، به جهان تحميل ميكند، اثرات اقتصادي اختلالات ناشي از كمبود ويتامين A و روي نيز بسيار گسترده است و در مورد كمبود كلسيم و پوكي استخوان، بر اساس محاسبه سال 1373 سالانه هزينهاي معادل 900 ميليارد ريال به دليل شكستگيهاي گردن استخوان ران به بودجه كشور تحميل ميشود. ما تابهحال در زمينه مبارزه با كمبود ريزمغذيها كاري كردهايم؟ ميتوانم بگويم يکي از موفقترين برنامههاي کشوري در زمينه پيشگيري يد در كشور انجام شد كه نتايج درخشاني داشت. بررسي کشوري گواتر در سال 1368 كه در گروه سني 6 تا 18 ساله و در سطح كل كشور انجام شد، نشان داد که ما در کشور با شيوع بالاي گواتر (تا 70 درصد) در 8 استان و شيوع كمتر آن (تا 35 درصد) در بقيه استانهاي كشور روبرو هستيم. با توجه به آمار فوق، اقدامات سريعي زير نظر کميته کشوري در برنامه کار قرار گرفت، از جمله استفاده از محلول تزريقي روغني يد و غنيسازي نمك. تلاشهاي بسيار زيادي براي يددار کردن نمک صورت گرفت که در نتيجه اجراي برنامه و پيشگيري و كنترل اختلالات ناشي از كمبود يد در كشورمان، در طول سالهاي اجراي برنامه 145 ميليون واحد ضريب هوشـي كـودكـان كشـور افــزايش يافته است و سالانه حدود 900 هزار نوزاد در برابر كمبود يد محافظت ميشوند. به نظر شما راز موفقيت اين تجربه چه بود؟ رمز موفقيت برنامه پيشگيري از کمبود يد در کشور همکاري تنگاتنگ اداره کل نظارت بر مواد غذايي آزمايشگاه کنترل غذا و داروي اداره کل بهداشت محيط و توليدکنندگان نمک در بخش خصوصي و همکاري رسانهها بود. در حقيقت هيچ برنامه تغذيهاي بدون همکاري و هماهنگي متوليان مختلف و درگير قابل پياده شدن در سطح ملي و کشوري نيست. ما در کنار هم و با کمک هيئت علمي توانستيم در مدت كوتاهي دسترسي همه مردم كشور به نمك يددار را فراهم کنيم و بر اساس آخرين بررسي کشوري که در زمان مديريت من با کمک مرکز تحقيقات غدد دانشگاه شهيد بهشتي در سال 1382 انجام شد نشان داد که خوشبختانه شيوع گواتر در كل كشور بسيار کاهش يافته و حدود 10درصد شده است كه نشان دهنده موفقيت اين برنامه است. از اين تجربه ميشود براي برنامههاي بعدي هم استفاده كرد. حالا اين برنامههاي بعدي چه هستند؟ براي پيشگيري و كنترل كمبود ريزمغذيها، چهار راهكار عمده وجود دارد: مكمل ياري (يعني دادن شربت يا قرص به گروههاي هدف)، غنيسازي مواد غذايي (يعني به غذاهايي که مردم بطور معمول ميخورند ريزمغذي مورد نظر اضافه شود)، آموزش تغذيه به منظور بهبود رژيم غذايي و تشويق به مصرف متنوع مواد غذايي از جمله انواع سبزي و سيفي و ميوه و انواع گوشت و بالاخره، ارتقاء سطح سلامت عمومي و كنترل بيماريهاي عفوني و انگلي. البته بهتر است در هر برنامه پيشگيري ترکيب متعادلي از اين راهکارها مورد عمل قرار گيرد.
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: نیک صالحی]
[مشاهده در: www.niksalehi.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 316]