در باب خرافه ـ 1/آفت خردسوز؛ تاملي در خرافه عمومي و ديني با طرح 15 مسئله

واضح آرشیو وب فارسی:مهر: در باب "خرافه" ـ 1/آفت خردسوز؛ تاملي در خرافه عمومي و ديني با طرح 15 مسئله
آفت خردسوز؛ تاملي در خرافه عمومي و ديني با طرح 15 مسئله
خبرگزاري مهر ـ گروه دين و انديشه: يكي از نگراني هاي جدي مصلحان اجتماعي وانديشمندان ديني از ديرباز گسترش خرافات در اجتماع و ساحت دين و مبارزه با آن بوده است.

خرافه و خرافه پرستي در باورهاي عاميانه و فرهنگ جوامع بشري، پيشينه اي بس طولاني و گستره اي شگفت دارد؛ چنانكه گويي خرافه جزئي از فرهنگ بشري و بخشي از باورهاي عمومي بوده است.

انسان هايي كه از دانش لازم در زمينه هاي فكري و عقيدتي برخوردار نبوده اند، براي حل مشكلات زندگي خود و يا در پي توهمات و خيالات خويش راه خرافه پرستي را در پيش گرفته و آن را به مثابه آسانترين و نزديك ترين راه براي رسيدن به مقصود برگزيده اند. در اين ميان افراد سودجو و خودكامه نيز به اين آفت خردسوز دامن زده و از آن دستاويزي براي رسيدن به مطامع و مقاصد خود ساخته اند.

پيشينه، زمينه ها، علل، عوامل، انگيزه ها و راهكارهاي مقابله با خرافات و خرافه پرستي از مسائلي است كه پيوسته ذهن اهل دانش و فضل را به خود مشغول داشته و در پي رهاسازي جوامع بشري از اين مصيت بزرگ بوده اند. عمق و گستره خرافه در ميان دينداران، پيشوايان و عالمان ديني را با مسئوليتي مضاعف رو به رو كرده؛ چنانكه تاريخ پيامبران و رسولان الهي و اولياي دين، سرشار از مبارزه با اين جرثومه فساد و تباهي است.

يكي از نگراني هاي جدي مصلحان اجتماعي و همه دانشمندان ديني از ديرباز، گسترش خرافات در حوزه دين و ساحت اجتماع بوده است. اين نگراني از آنجا آزاردهنده تر مي شود كه متأسفانه مدعيان دينداري و منتسبان به دين، در رواج خرافات سهم و نقش زيادي دارند. از سوي ديگر، بي شك انتساب خرافات به دين و رواج آن در ميان دين باوران از عوامل مهم دين گريزي در ميان جوانان و نخبگان است.

مشكل وقتي بيشتر جدي تر مي شود كه خرافات گستره عمومي بيابد و پشتيبانان آن، از منابع قدرت و ثروت برخوردار باشند و نهادهاي اجتماعي ـ خواسته يا ناخواسته ـ در ترويج و گسترش آن بكوشند و به آن رسميت بخشند. تشويق مردم به حاشيه ها و آموزه هاي نامعتبر، كمرنگي اصول و محورهاي اصلي دين، مانند توحيد و عقلانيت، ميدانداري تنگ مايگان و انزواي عالمان، از عوامل اين عارضه دين سوز و خردستيز است.

متأسفانه، خرافات ستيزي در ايران، كارنامه پر برگ و باري ندارد، اما تا خرافات هست، مبارزه هست، مبارزه با آن نيز بيش و كم خواهد بود. اما خرافات چنان زخم هايي بر پيكر دين و اجتماع وارد ساخته كه همه اهل انديشه و صلاح را سخت به فكر فرو برده است، چاره چيست؟ چه بايد كرد؟

شماري از مسأله هاي مربوط به موضوع خرافه ديني به اين شرح است:

1- خرافه چيست؟ آيا هر مطلب نادرستي يا تحريفي خرافه است؟

2- تفاوت خرافه با اموري همچون سحر و جادو، افسانه، اسطوره، فولكلور، بدعت، غلو و موهومات چيست؟ به سخن ديگر معيار شناخت و تمييز خرافه از ديگر امور چيست؟

3- آيا خرافه امر ثابتي است يا سيال و متغير؟

4- علل گرايش به خرافات چيست و در چه بسترها و زمينه هايي امكان رشد آن بيشتر است؟

5- زمينه هاي فكري و عقيدتي(نظري) و زمينه هاي اجتماعي(عملي) خرافات چيست؟

6- آيا به لحاظ عمل گرايانه، خرافات مفيد نيز وجود دارد؟ يا خرافه مفيد تناقض آميز است؟

7- آيا مبارزه با خرافات موجب تضعيف ايمان مردم و آشفتن خاطر آنان نيست؟

8- چرا كارنامه عالمان ديني در مبارزه با خرافات كلامي(بدعت) ضعيف تر از خرافات فقهي است؟

9- آيا اعتقاد به علوم غريبه، زمينه ساز ترويج خرافه است؟

10- آيا كمبود منابع در ميان آثار موضوعه، موجب رواج خرافات نشده است؟

11- خرافه امر درون ديني است يا در حوزه علم نيز خرافه راه دارد؟

12- آيا خرافات مدرن نيز وجود دارد يا خرافه اختصاص به جوامع كهن و سنتي دارد؟

13- آيا جنسيت در گرايش به خرافات تأثير دارد؟

14- نمونه هاي بارز خرافات چيست؟

15- چرا مبارزه با خرافات، چندان قرين پيروزي نيست؟

براساس اين ضرورت گروه دين و انديشه خبرگزاري مهر بنا دارد در سلسله يادداشت هايي به اين موضوع مهم بپردازد. پاسخ به همه اين پرسش ها، همت و فرصت بيشتري مي طلبد اما بنا داريم در حد توان به اين امر مهم بپردازيم.

© 2003 Mehr News Agency .

سه|ا|شنبه|ا|13|ا|تير|ا|1391

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: مهر]

[مشاهده در: www.mehrnews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 181]