واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: درباره کمدي دلارته
اقتباس : ميرصلاح حسيني کمدي دلارته را به دو ريشه نسبت ميدهند:1- چهار تيپ در کمديهاي اتلاني رم قديم ديده شده که عبارتند از:تيپ احمق پرخور Maccusتيپ احمق ابله Baccoتيپ پيرمرد ساده لوح Pappusتيپ فيلسوف احمق Dossenusو Ruzzante نويسنده نمايشهاي روستايي از اين تيپها در نمايشهاي خود استفاده کرد. چون بعضي از خصوصيات اين نمايشها را در کمدي دلارته ميبينيم اين طور به نظر ميرسد که کمدي دلارته ريشهاي از اين دو نمايش دارد.عقيده ريشه دوم مربوط به شرق ميشود.وقتي سلطان محمد وارد قسطنطنيه ميشود او که در حقيقت خليفه و حاکم اسلامي است و در اسلام هم تئاتر را حرام ميدانند. دستهاي از هنرپيشههاي مسيحي از آن جا فرار ميکنند و عدهاي هم کشته ميشوند. ريشه دوم را از اين جا منشعب ميکنند که عدهاي از هنرپيشههاي فراري قسطنطنيه به ونيز ميآيند و شروع به اجراي نمايشهايي ميکنند که پايه کمدي دلارته است. کمدي دلارته در اواسط قرن شانزدهم در سرتاسر اروپا به خصوص در فرانسه و ايتاليا رواج داشت و تا اين قرن با موفقيت روبهرو بود. ليکن اين کمدي در سرزمين اصلي خود ايتاليا تا نيمه دوم قرن هجدهم مورد استقبال عموم مردم بود. از آنجا که اين نمايش توسط بازيگران حرفهاي اجرا ميشد، نمايشنامههاي کمدي دلارته نمايشنامههاي ادبي نيستند بلکه نمايشهاي "بديههسازي" هستند. ضمناً اين نمايشها شخصيت ندارند بلکه با تيپها سر و کار دارند و از قرن 16 تا 18 ترويهاي کمدي دلارته از ايتاليا به شهرها و کشورهاي مختلف معرفي ميشوند. سوژهها و تيپها مشخص است و چارچوب داستان هم معلوم است. هنرپيشهها با هم قرار ميگذارند و روي صحنه ميروند و بديههسازي ميکنند بعد از اين که کمدي دلارته اوج گرفت نقشها را در دفترچههايي به نام (canevas) که راهنماي بازي کمدي دلارته است و تم کلي را به دست هنرپيشهها ميداد، مينوشتند. اين سبک به عنوان کمدي بديههسازي شناخته شد و کمدينهاي آن لطيفهها و کلمات ظريف را بر مأخذ سناريو ادا ميکردند. و چون به علت اين که شخصيتهاي آن بيشتر با ماسک روي سن ظاهر ميشدند به آن "کمدي ماسک" نيز ميگويند و بالاخره سبکي مخصوص را در فن تئاتر به وجود آورده است که به آن "کمدي ايتاليايي" يا فقط کمدي ميگويند. چون تنها سبکي است که منحصراً توسط کمدينهاي ايتاليا به وجود آمده و توسعه يافته است. در هر حال ميتوان گفت که فن بديههسازي بازيکنان قرون وسطي محققاً در تکوين و توسعه خود در مراسم و جشنها و کارناوالها نفوذ کرد.داستانهاي عوام پسند و نمايشهاي فارسي روستايي و نمايشنامههايي که داراي تيپهاي مشخص بود توسط بازيگران و نمايشنويساني مانند ژان جورجيو-آليون (1521-1460) (Giangiorgio Alion) و آندره کالمو (Andrea Calmo) به وجود آمدند.بديههسازي برخلاف نمايشهاي کمدي اديبانه دوره رنسانس و نمايشنامههايي که داراي متن بودند گسترش يافت به خاطر اين که بازيگران و طرحهاي اين نمايشنامهها مورد استقبال عموم قرار ميگرفت، گذشته از آن براي بازيگران حرفهاي اين نياز وجود داشت تا خوب توسط تماشاگران درک شوند. در کمدي دلارته عشاق-مستخدمين-مردان مسن نقشهاي اصلي را به عهده دارند و شخصيتهاي ديگر هم در تکميل آن سهمي بسزا دارند. در اين کمدي هر ماسکي نماينده شخصيتي مربوط به خود است.اين کمدي بيشتر با لهجههاي متنوع ايتاليايي و يا اصطلاحات آميخته به اين زبان صحبت ميشد و از نظر اين که نوع لباس و طرز تقليد و صداي آنها با يکديگر تطابق و هماهنگي دارد به يک نمايش واقعي بيشتر شبيه است.کمدي دلارته يک کميک تئاتري به نام "معنا" است و اغلب عمل نقش مهمتري از کلمات را دارد و گاهي اتفاق ميافتاد که حرکات بازيگران شبيه اکروبات است و بازيگران در مقابل عمليات خطرناک مقاومت ميکنند. گرچه کلمات کلي ادا ميشود. ليکن به علت عظمتي که دارد اين سبک به طور جهاني پذيرفته شده است.کمدي دلارته از اکتورهاي زن و مرد حرفهاي به وجود آمده و در بيان آنان از اعمال نفوذ و اجحافهايي که به تلخي و تباهي منجر ميشود صحبت ميکنند و در ضمن اين لطيفهگوييها با نيرومندي تمام از شأن و مقام خود دفاع ميکنند که در پس اين کنايات و لطائف و فحاشيها کمک بزرگي براي از ميان بردن سدها و حصارهايي که ميان طبقات وجود دارد مينمايد.در اين نمايشنامهها باقدرتترين بيانات مهيج و شورانگيز انساني نهفته است و به همين جهت جنبههايي از فرهنگ ايتاليا و اروپا را به خود اختصاص ميدهد.همان طور که گفته شد تئاتري که نوشته ندارد نميتواند شخصيتهاي خاصي را خلق کند. به همين جهت تيپ خلق ميشود.تيپهاي کمدي دلارته عبارتند از: آدم پير ثروتمند که طرفدار دختران جوان است. RANTALON دکتر و يا فيلسوف و اديب و دانشمندي که غالباً يک دختر قشنگ دارد DOTTORE نوکر يک آدم ثروتمند است و معروفترين تيپ کمدي دلارته است. او فوقالعاده زرنگ و حاضرجواب و پولدوست است.HARLEKIN همان هارلکين است که حالا پير شده است و طرف ارباب را ميگيرد. ZANNI پيشخدمت زن است و غالباً نامزد هارلکين است و همدست او COLOMBINA تيپ پهلوان است ولي وارياسيون جدي ندارد. مثل پهلوان پنبه است و معمولاً به عنوان خواستگاري دختر دکتر ميآيد ولي به او توجه نميشود و هارلکين او را خيط ميکند. او شومترين نقش کمدي دلارته را دارد. دوست دارد دوبهمزني کند و خشم به پا نمايد. CAPITANOدختر عاشق که دختر مرد ثروتمند است. AMOROSAجواني که عاشق AMOROSA است. AMOROSOبجز عاشق و معشوق همه پرسوناژها داراي ماسک هستند. و اين دو نقش انساني ماجرا را به عهده دارند.نقشها در طي سالها تغيير مييابند. مثلاً نوکرها عوض ميشوند و هارلکين به زاني تبديل ميشود. RANTALON هميشه ونيزي است و لهجه ونيزي دارد چون اغلب تاجرها ونيزي هستند. DOTTORE معمولاً از بولونيا ميآيد چون قديميترين دانشگاه در آنجا است. HARLEKIN از برگامو ميآيد چون آنجا آدمهاي زيرک و ناجنس زياد دارد. در کمدي دلارته دکور وجود ندارد تا حدودي شبيه "نمايش روحوضي" است. 1- منابع: از کتاب کمدي دلارته اثر Giacomo Oreglia2- مصاحبه با دکتر ممنون
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[مشاهده در: www.tebyan.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 3208]