نقدي بر نمايش خاموشي دريا نمايشي بيگانه با فرهنگ مقاومت ايران!

واضح آرشیو وب فارسی:رسالت: نقدي بر نمايش خاموشي دريا نمايشي بيگانه با فرهنگ مقاومت ايران!
سيد كمال‌الدين حسيني

نمايش "خاموشي دريا" برداشتي است از رماني به همين نام نوشته وركور نويسنده نمايش، رضا گوران است و نيما دهقان آن را كارگرداني كرده است. داستان نمايش كه همان داستان رمان است به جنگ جهاني دوم مي‌پردازد. زماني كه آلمان‌ها، فرانسه را اشغال كرده بودند و اس اس‌ها خانواده‌هاي فرانسوي را مجبور كرده بودند كه هر كدام يك افسر را براي اقامت در منزل خود بپذيرند. ماجرا به اقامت يك افسر اس اس در منزل يك خانواده
دو نفره فرانسوي مي‌پردازد. افسر اعتقاد راسخ به آرمان‌هاي هيتلر و نازيسم دارد. البته او مردي با روحيه هنرمندانه است،‌به موسيقي كلاسيك علاقه‌مند است، خودش ساز مي‌زند، به تابلوهاي نقاشي، فلسفه، شعر و ادبيات علاقه دارد، به هنر آلمان افتخار مي‌كند اما فرانسه را نيز به نوعي مهد ادبيات و فلسفه و هنر مي‌داند. با اين حال فرهنگ و هنر و هنرمندان آلمان را سرآمد مي‌داند. در مقابل اما زن و شوهر فرانسوي به اجبار او را پذيرا مي‌شوند ولي مبنا را بر سكوت مي‌گذارند و حتي يك كلمه هم با افسر حرف نمي‌زنند. سكوت كامل. آنها با سكوتشان به نوعي دست به يك مبارزه و تقابل زده‌اند. مبارزه‌اي در سكوت و مقاومتي با سكوت. اين سكوت، افسر آلماني را آرام آرام به ستوه ‌مي‌آورد. افسر براي شركت در يك نشست مهم افسران عالي رتبه به پاريس مي‌رود. در آنجا تمام آرمان او از قوم برتر و اهداف نازيسم به يكباره فرو مي‌ريزد و او درمي‌يابد كه تمام مدت در اشتباه بوده و اصولا هيچ اهداف فرهنگي و هنري و انساني در پس شعارهاي هيتلر و اطرافيانش به جز چپاول، قتل و غارت و تجاوز وجود نداشته و ندارد. او سرشكسته به منزلي كه در آن پذيرفته شده باز مي‌گردد. در مدت اقامتش به زن صاحبخانه دل بسته شده است. با زن به گردش و هواخوري مي‌رود اما همه اينها در سكوت از سوي زن و شوهر برگزار مي‌گردد. پس از صحبت‌هاي افسر كه چون مانيفست اسفبار اوست به آنها مي‌گويد كه ديگر بايد برود اما در اتاق خودش خودكشي مي‌كند چرا كه آينده را براي خود و آلمان و اهداف خويش تاريك مي‌بيند. زن در اين ميان باردار شده است.

اين رمان اگر حافظه ياري كند توسط برسون و با بازي اورسون ولز در دهه پنجاه به صورت فيلم ساخته شد. بازي ولز در آن فيلم تحسين‌برانگيز است اما اينكه اين داستان چه اندازه به مقاومت مردم ما و يا حداقل به مفهوم مقاومت در نزد ما نزديك باشد مطلبي است كه بايد در موردش فكر شود!

در داستان، افسر به نوعي دلباخته زن مي‌شود. زيبايي او را تحسين‌ مي‌كند و زماني كه خودكشي مي‌كند ما نمي‌دانيم زن از او باردار است يا از شوهرش. هرچند كه گمان ما به افسر است. در واقع اين از نوع ارتباط زن و افسر بر مي‌آيد.البته در فيلم زن در خانه يك پدر و دختر پذيرفته مي‌شود، نه زن و شوهر. نوع مقاومت اروپايي‌ها في نفسه و به صورت ماهوي با شكل و نوع و حتي مفهوم مقاومت در نزد ايرانيان بسيار متفاوت است. ما در جنگ نمونه‌هاي فراواني داشتيم كه وقتي يك عراقي وارد خانه‌اي مي‌شود با مقاومت مرد و زن روبه‌رو مي‌گردد. مرد براي دفاع از كيان و حيثيت و دين و ناموس خود شهيد مي‌شود و زن نيز چون مردش مبارزه مي‌كند و شهيد مي‌گردد مي‌گريزد بدون آنكه اجازه حتي يك حركت نابجا را به افسر و يا سرباز دشمن بدهد. از اين منظر شايد بتوان گفت اين نمايش ربطي به دفاع مقدس ما ندارد اما از منظر بين‌المللي و اينكه حال،‌تئاتر مقاومت بين‌المللي شده شايد به نوعي از ديد
برگزار كنندگان جشنواره اين چنين توجيه شده باشد. نمايش "خاموشي دريا" در تالار سايه به اجراي عمومي هم رفت و شايد چون بعضي از نمايش‌هاي ديگر كه به واسطه ارتباط‌هاي دوستانه و به بهانه باز توليد چندين باره به جشنواره راه يافته و در بخش مسابقه جشنواره شركت داده شده است. البته اين موردي است كه بايد به طور جدي به آن پرداخته شود. بازتوليد در چنين جشنواره‌اي خيلي محلي از اعراب ندارد. بازي شهرام حقيقت‌دوست در اين نمايش هرچند بازي مشكلي است و پر از فراز و نشيب و حقيقت‌دوست نيز تمام تلاش خود را در ايفاي اين نقش به خرج داده است و در جاهايي هم به نقاط و لحظات دراماتيكي رسيده اما بايد گفت او كاملا بازي‌اي منوتون دارد چه به لحاظ حس و چه به لحاظ رفتار و بيان. يادمان باشد او در اين نقش بيش از اينكه يك افسر آلماني باشد يك هنرمند و هنردوست است و اصولا نگاه او به فرهنگ و هنر و فلسفه و ... و ارتباط فرهنگي، ادبي، هنري و بين‌المللي‌اي كه او در اهداف حزب نازيسم و شعارهاي هيتلر ديده بوده موجب پيوستنش به حزب شده است والا اگر اين‌طور نبود چرا خودكشي مي‌كند؟

تعاريف او از زن و زيبايي‌اش نه صرفا يك احساس عاطفي مردانه بلكه نشانه‌اي است از حس و ديد زيبايي‌شناسانه افسر كه خود پارامتر مهمي در شناخت ابعاد شخصيت اوست و عنصري مهم براي شناخت و پرداخت شخصيت او به جهت دراماتيك. در نهايت بايد گفت بازي در سكوت فرزين صابوني و به عنوان شوهر و بازيگر نقش زن نسبتا درست و دراماتيزه صورت پذيرفته است. البته اين در حد يك پيشنهاد است؛ شايد اگر نقش افسر را صابوني ايفا مي‌كرد شاهد اتفاق‌هاي بهتري در خصوص ايفاي اين نقش بوديم. البته اينها به كارگردان و انتخاب او بازمي‌گردد. در هر صورت كارگرداني نيما دهقان در سطحي متوسط و يا بهتر بگوييم معمولي بوده چرا كه پرداخت شخصيت افسر و حركات و ميزانس‌هاي او آن‌طور كه بايد به ثمر نرسيده است. اجرا به يك دراماتورژي نيازمند بود به گروه خسته نباشيد مي‌گوييم. والسلام.

يکشنبه|ا|11|ا|دي|ا|1390

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: رسالت]

[مشاهده در: www.resalat-news.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 113]