سر‌ در نوشته‌هاي قرآني نشانه بهره‌گيري از مفاهيم قرآني در معماري است

واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاري قرآني ايران: سر‌ در نوشته‌هاي قرآني نشانه بهره‌گيري از مفاهيم قرآني در معماري است
گروه خبرنگاران افتخاري / سيدمحسن موسوي: يكي از نمودهاي حضور قرآن در زندگي ايرانيان، تبرك جستن يا بهره‌گيري از مفاهيم اين كتاب آسماني در معماري است كه اصلي‌ترين و نخستين آن‌را بايد نوشتن آيه‌اي از قرآن يا نصب نوشته آن بر سر در ‌خانه‌ها دانست.
اعتقادات قلبي و پايبندي‌هاي عملي يك فرد،گروه يا ملت را بايد در جلوه‌هاي گفتاري و رفتاري آن‌ها نسبت به يك چيز جست‌و‌جو كرد.هنگامي مي‌توان به پيروزي ملتي از مكتبي پي برد كه گفتار و كردار خود را با گزاره‌هاي ارشادي آن مكتب هماهنگ كند.

ملت قرآن دوست ايران، از زمان پذيرش اسلام به‌عنوان دين برتر و انتخاب قرآن به‌عنوان كتاب آسماني و برنامه زندگي كوشيده است تا زندگي خود را قرآني كند و در اين راه از هيچ كار بزرگ و كوچكي فروگذار نكند. يكي از جلوه‌هاي بروز و ظهور الفاظ و معاني قرآن قالب‌هاي گفتاري و رفتاري است كه در مجموع با عنوان فرهنگ عاميانه شناخته مي‌شود. با بررسي آداب و رسوم ايرانيان در زمان و مكان‌هاي گوناگون به گستره وسيع تأثير‌پذيري فرهنگ ايراني از قرآن كريم پي مي‌بريم.

يكي از نمودهاي حضور قرآن در زندگي ايرانيان، تبرك جستن يا بهره‌گيري از مفاهيم اين كتاب آسماني در معماري است كه اصلي‌ترين و نخستين آن را بايد، نوشتن آيه‌اي از قرآن يا نصب نوشته آن بر سر در ‌خانه‌ها دانست.

با نگاهي گذرا بر سر در خانه‌ها، جمله‌هاي عربي بسياري را مي‌بينيم كه آرايه پيشاني خانه‌ها شده است و هنگام ورود به ساختمان انسان را به ياد خدا و يكي از جلوه‌هاي مهر و رحمتش مي‌اندازد. نگارش آيه يا قسمتي از آن بر سر در خانه‌ها يا نصب سنگ، كاشي و چيزي مانند آن كه آيه‌هاي قرآني بر آن نوشته شده است، آموزه‌اي از سوي پيشوايان ديني به پيروانشان است.

اهل بيت(ع) با اين آموزه‌هاي پر ارج، دوستداران خود را به بهره‌گيري هرچه بيشتر از قرآن و فرهنگ آن تشويق كرده‌اند. آن‌ها نيز پس از دريافت جواز نصب آيات قرآني، آياتي مناسب براي نگارش و متناسب با حال و زمان و مكان خود را بر سر در خانه‌هاي خود نصب كردند كه ما به تعدادي از آن‌ها اشاره مي‌كنيم:

بسم الله الرحمن الرحيم

يكي از آياتي كه قرآن‌دوستان ايراني بر سر در خانه‌هاي خود نقش مي‌زنند، آيه شريفه بسم الله الرحمن الرحيم است. آموزه استفاده از اين آيه و بر زبان راندن آن در آغاز كارها به‌منظور انجام بهتر و با بركت‌تر آن‌ها از زيباترين و پر‌ارج‌ترين آموزه‌هاي ديني است. نوشتن بسم‌الله الرحمن الرحيم بر سر ‌در خانه‌ها، علاوه بر يادآوري اين نكته كه براي ورود به خانه، بسم الله بگوييم، مايه ايمني از بلاها خواهد شد، چنانكه مرحوم «كفعمي» از پيشوايان ديني نقل كرده است: «هر كس لفظ بسم الله الرحمن الرحيم را بر سر در بيروني منزل خود بنويسد، از هلاكت در امان خواهد بود».(المصباح، كفعمي، ص247)

و ان يكاد …

أن يكاد يا و أن يكاد در شمار پر‌كاربردترين آيات قرآني در زندگي مردم ايران قرار دارد. همچنين يكي از آياتي است كه به شكل كامل نوشته مي‌شود و به منظور دور كردن چشم زخم بر سر در خانه‌ها، نصب مي‌شود. چنانكه در شأن نزول اين آيه نيز گفته اند كه درباره چشم خوردن پيامبر(ص) از ناحيه عده‌اي از مخالفين بود.(الكافي،4/567) و در برخي كتاب‌هاي روايي و دعايي خواندن و نوشتن آن‌را براي دفع چشم زخم حسودان و بد خواهان مفيد دانسته‌اند. به‌عنوان نمونه از امام حسن(ع) روايت شده است كه فرمود: دواي درد چشم زخم آيه «و ان يكاد الذين كفروا…» است .(جامع الاخبار/ 184)اين آيه شريفه پنجا‌ و‌يكمين آيه سوره مباركه قلم است.

هذا من فضل ربي

امام صادق(ع) در بيان وجوه پنجگانه كفر، وجه سوم آن‌را «كفران نعمت» دانسته است و به گفته خداوند ـ آن‌جا كه داستان انتقال تخت بلقيس توسط آصف بن برخيا، وزير حضرت سليمان(ع) را نقل مي‌كند ـ استناد كرده است كه «هذا من فضل ربي ليبلوني أأشكر أم اكفر و من شكر…»(سوره نحل، آيه 40)

وقتي شب معراج پيامبر اكرم(ص) يكي از فرشتگان به ايشان بشارت داد همه خير در امت تو قرار داده شده است، پيامبر(ص) فرمود: خداي را سپاس كه بر بندگانش نعمت داد و هذا من فضل ربي و رحمته علي… (بحار الانوار، ج18، ص323)

نگارش اين جمله قرآني بر بالاي درب خانه‌ها نشانگر آن است كه ساكنينش نعمت‌هايي را كه خداوند به آنان ارزاني مي‌دارد، همواره به ياد دارند و سپاس مي‌گويند و همه آن‌چه را كه دارند، از فضل و رحمت خداوند مي‌دانند نه نتيجه شايستگي و تلاش خود و اين سبب افزايش نعمت بر آنان مي‌‌شود.

كلمة الله هي العليا

يكي ديگر از اين آيه‌ها «كلمة الله هي العليا» است كه بخشي از چهلمين آيه سوره مباركه توبه است. در برخي از نوشته‌ها كلمه «الله» را، ميان جمله، برجسته‌تر و محوري مي‌نويسند و با نصب آن بر بالاي در خانه‌ها مي‌خواهند بگويند: همانطور كه در واقع، الله و كلمة‌الله است كه بالاترين است، در ظاهر و بلندي‌هاي ظاهري نيز بايد الله و كلمة‌الله بالاترين باشد، چنان كه تمامي رفتارهاي ما بايد در راه اعتلاي كلمه الله باشد. قرآن دوستاني كه اين آيه را بر بالاي درب خانه خود مي‌نويسند، به گونه‌اي به نام مقدس «الله» پناه برده و از اين نام مبارك تبرك جسته‌اند.

ما شاء الله لا قوة الا بالله

اين جلمه شريفه كه بخشي از آيه سي‌و‌نهم سوره كهف است، در رابطه با داستان كسي است كه باغ خود را بهتر و پربارتر و خود را از لحاظ مال و فرزند برتر مي‌دانست و وقتي با بلاي الهي روبرو شد، به او گفتند: در چنين حالي بايد مي‌گفتي: «ما شاء الله لا قوة الا بالله» بنابراين گفته‌اند: هرگاه از چيزي خوشتان آمد و نظر شما را به خود جلب كرد و ترس از آن داريد كه آن‌را دچار چشم زخم كنيد، اين آيه شريفه را قرائت كنيد.

اين جمله كه گاه به صورت «ما شاء الله» يا «ما شاء الله لا حول ولا قوة الا بالله» و گونه‌هاي ديگر هم نوشته مي‌شود. كاركردي همانند آيه «ان يكاد» داشته و معمولا براي جلوگيري از اثر چشم نوشته مي‌شود، آن گونه كه از پيامبر اكرم(ص) نقل شده است: «هرگاه، چيزي از اهل و مال و فرزند و … در چشم شما جلوه كرد و بزرگ آمد، بگوييد: ما شا‌ء‌الله لا قوة الا بالله تا براي شما باقي بماند.» (الدعوات، راوندي، ص110) كساني كه اين آيه شريفه را بر بالاي در خانه‌هاي خود به نمايش مي‌گذراند، به زبان دل مي‌گويند كه هرچه خدا خواست همان مي‌شود و هيچ نيرويي جز نيروي او در كارها مؤثر نيست.

انا فتحنا لك فتحا مبينا

آياتي از قرآن كريم به آيات فتح شهرت دارد. مردم متدين ايران از اين آيات الهي كه نماد فتح و پيروزي بوده و نمود گشايش و نصرت الهي است، به‌عنوان مايه‌هاي موفقيت و بركت در كارها بهره مي‌جويند. يكي از كاربردهاي نخستين آيه سوره مباركه فتح، نگارش آن بر سر در خانه‌ها است. وارد‌شوندگان به خانه نگريستن و خواندن اين آيه را به فال نيك مي‌گيرند و گشايش پيروزي و بهروزي را از درگاه خداوند براي اهل خانه خواستار مي‌‌شوند.

آيات ديگري چون «نصر من الله و فتح قريب» (صف، آيه 13) و «يدالله فوق ايديهم»(سوره فتح، آيه 10) و … و سوره‌هاي كوچك قرآن چون حمد، توحيد، ناس، كوثر و … نيز بر سر در خانه‌ها نوشته يا نصب مي‌شود. هر يك از اين آيات و سوره‌ها داراي بركات ويژه‌اي است كه هر كس بدان «توسل» جويد، بهره‌مند مي‌‌شود.*

نويسنده: سيد‌محسن موسوي‌آملي

سه|ا|شنبه|ا|20|ا|اسفند|ا|1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبرگزاري قرآني ايران]

[مشاهده در: www.iqna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 1146]