واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: زیست فناوری برای توسعه پایداربا توجه به اینكه منابع زیستی بخشی از سرزمین میباشد، لذا سرزمین ما فقط بر اثر حمله و تصرف بیگانگان از بین نمی رود و فرهنگ ملی نیز تنها بر اثر نفوذ تمدن بیگانگان مورد تهدید قرار نمی گیرد، بلكه ایرانیان بر اثر بهره برداری غیر اصولی از منابع طبیعی نقش مهمی در نابودی فرهنگ و تمدن خود ایفا مینمایند. بنابراین حفاظت و حمایت از منابع طبیعی كشور و اشاعه فرهنگ زیست محیطی وظیفه ملی و دینی هر ایرانی است.
مقدمهآنچه امروزه كشوری را توسعه یافته و یا عقب مانده معرفی میكند، میزان بهره گیری از فناوری در ابعاد مختلف توسعه، به خصوص توسعه تكنولوژی است. سند ملی زیست فناوری (بیوتكنولوژی) جمهوری اسلامی ایران، اخیراً به تصویب هیأت دولت رسید. برای این سند كه از سوی كمیته ملی زیست فناوری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ارائه شده، عنوان راهبرد ایران سبز انتخاب شده است .توسعه در شرایط فعلی جهان، بدون دستیابی به فناوری پیشرفته امكان پذیر نیست. تفاوتی كه امروز بین جهان در حال توسعه و جهان توسعه یافته وجود دارد، براساس سرمایه، حجم تجارت، منابع طبیعی و حتی تجهیزات صنعتی نیست، بلكه معیار اصلی تفاوت بین دنیای پیشرفته صنعتی و جهان غیر صنعتی، فناوری و به ویژه فناوری پیشرفته است. چه بسا كشورهایی بدون بهره مندی از منابع غنی و سرمایههای كلان، تنها با رشد تكنولوژی خود توانسته اند به قدرت اقتصادی در دنیا مبدل شوند. بنابراین فناوری پیشرفته، جایگاه ویژه ای دارد و ما باید در كنار توسعه انسانی، توسعه فرهنگی، توسعه اقتصادی و توسعه علمی، به این مهم توجه داشته باشیم.فناروی توانایی طراحی، توسعه و ساخت مصنوعات یا ارائه خدماتی می باشد كه تامین كننده تقاضا و نیازهای انسانی است. به طور كلی میتوان چنین تصور كرد كه فناوری از چهار جزء اصلی تشكیل شده است: انسان افزار، فن افزار، اطلاعات افزار و سازمان افزار این چهار جز بر یكدیگر اثر متقابل داشته و پیشرفت متناسب و مستمر این عناصر، توسعه فناوری را ایجاد مینماید. به بیان دیگر توسعه فناوری زمانی اتفاق میافتد كه این اجزا، تعاملی مناسب داشته باشند و فعالانه عمل كنند.تعریف بیوتكنولوژیگستردگی و تنوع كاربردهای بیوتكنولوژی، تعریف و توصیف آنرا كمی مشكل و متنوع ساخته است. برخی آن را مترادف میكروبیولوژی صنعتی و استفاده از میكروارگانیسم ها میدانند و برخی آنرا معادل مهندسی ژنتیك تعریف میكنند. اما به طور كلی می توان تعریف زیر را برای بیوتكنولوژی ارائه داد. كاربرد روشهای علمی و فنی در تبدیل بعضی مواد به كمك عوامل بیولوژیك (میكروارگانیسمها، یاختههای گیاهی و جانوری و آنزیمها و... ) برای تولید كالا و خدمات در كشاورزی، صنایع غذایی، دارویی، پزشكی و سایر صنایع. هر چند كه با گذشت زمان دانشمندان به مفاهیم مشتركی در مورد تعریف بیوتكنولوژی نزدیكشده اند اما هر متخصص و دانشمندی تعریف جداگانه ای از بیوتكنولوژی ارائه میدهد. علت این حقیقت را باید در ماهیت بیوتكنولوژی یافت.
توسعه پایدارتوسعه پایدار درك درست از تعامل، در نظام به هم پیوسته فرایندهای اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی است به بیان دیگر توسعه پایدار عبارت از توسعه ای همه جانبه در كلیه بخشها میباشد، كه در عین انجام كلیه فعالیتها، كمترین آسیب زیست محیطی به منابع مورد استفاده وارد شود. بطور كلی توسعه پایدار با مفهوم سنتی توسعه كه اصولاً بر محور رشد اقتصادی متمركز شده است، تفاوتهای اساسی دارد. توسعه پایدار از حدود اقتصادی صرف فراتر رفته و عوامل اجتماعی اعم از تغذیه، بهداشت، شرایط زندگی و تمامی ابعاد فرهنگی و معنوی فردی مانند خلاقیت، كیفیت زندگی و حقوق اولیه را در بر میگیرد. تاریخچه بیوتكنولوژیدر تقسیم بندی زمانی میتوان سه دوره برای تكامل بیوتكنولوژی قائل شد: 1)دوره تاریخیدر این دوره كه بشر با استفاده ناخود آگاه از فرایندهای زیستی به تولید محصولات تخمیری مانند نان، مشروبات الكلی، لبنیات، ترشی جات، سركه و غیره میپرداخت. در شش هزار سال قبل از میلاد مسیح، سومریان و بابلیها از مخمرها در مشروب سازی استفاده كردند. مصریها در حدود چهار هزار سال قبل با كمك مخمر و خمیر مایه، نان میپختند. در این دوران فرایندهای ساده و اولیه بیوتكنولوژی و بویژه تخمیر توسط انسان بكار گرفته میشد. 2)دوره میانیدر این دوره كه با استفاده آگاهانه از تكنیكهای تخمیر و كشت میكرو ارگانیسم ها در محیطهای مناسب و متعاقباً استفاده از فرمنتورها در تولید آنتی بیوتیكها، آنزیمها، اجزاء مواد غذایی، مواد شیمیایی آلی و سایر تركیبات، بشر به گسترش این علم مبادرت ورزید. در این دوره این بخش از علم به نام میكروبیولوژی صنعتی معروف بود و هم اكنون نیز روند استفاده از این فرایندها در زندگی انسان ادامه دارد. لیكن پیش بینی میشود به تدریج با استفاده از تكنیكهای بیوتكنولوژی نوین بسیاری از فرآیندهای فوق نیز تحت تاثیر قرار گرفته و به سمت بهبود و كارآیی بیشتر تغییر یابد. 3)دوره نوین بیوتكنولوژیدر این دوره بیوتكنولوژی با كمك علم ژنتیك در حال ایجاد تحول در زندگی بشر است. بیوتكنولوژی نوین مدتی است كه رو به توسعه بوده و روز به روز دامنه و وسعت بیشتری می یابد. این دوره زمانی از سال 1976 با انتقال ژنهایی از یك میكرو ارگانیسم به میكروارگانیسم دیگر آغاز شد. تا قبل از آن دانشمندان در فرآیندهای بیوتكنولوژی از خصوصیات طبیعی و ذاتی (میكرو) ارگانیسم ها استفاده میكردند. لیكن در اثر پیشرفت در زیست شناسی مولكولی و ژنتیك و شناخت عمیق تر اجزا و مكانیسمهای سلولی و مولكولی، متخصصین علوم زیستی توانستند به اصلاح و تغییر خصوصیات (میكرو) ارگانیسم ها بپردازند و (میكرو) ارگانیسمهایی با خصوصیات كاملاً جدید بوجود آورند تا با استفاده از آنها بتوانند تركیبات جدید را با مقادیر بیشتر و كارآیی بالا تر تولید نمایند.درخت بیوتكنولوژیبیوتكنولوژی مانند زیست شناسی، زیست شناسی مولكولی، ژنتیك، مهندسی شیمی یا بیوشیمی، یك علم پایه یا كاربردی نیست كه بتوان محدوده و قلمرو آن را به سادگی تعریف كرد. بیوتكنولوژی شامل حوزه ای مشترك از علوم مختلف است كه در اثر همپوشانی و تلاقی این علوم با یكدیگر به وجود آمده است. بیوتكنولوژی را میتوان به درختی تشبیه كرد كه ریشههای تناور آنرا علومی با قدمت زیاد مانند زیست شناسی به ویژه زیست شناسی مولكولی، ژنتیك، میكروبیولوژی، بیو شیمی، ایمونو لوژی، شیمی، مهندسی شیمی، گیاه شناسی، جانور شناسی، داروسازی، كامپیوتر، و غیره تشكیل میدهند و شاخههای این درخت كه كم و بیش به تازگی روییدن گرفته اند و هر لحظه با رشد خود شاخههای فرعی بیشتری را به وجود میآورند بسیار متعدد و متنوع میباشند. تقسیم بندی بیوتكنولوژی به شاخههای مختلف نیز برحسب دیدگاه متخصصین و دانشمندان مختلف فرق میكند و در رایج ترین تقسیم بندی از تلاقی و پیوند علوم مختلف با بیوتكنولوژی استفاده میكنند و نام شاخه ای از بیوتكنولوژی را بدین ترتیب وضع میكنند. مانند بیوتكنولوژی پزشكی كه از تلاقی بیوتكنولوژی با علم پزشكی بوجود آمده است یا بیوتكنولوژی كشاورزی كه كار برد بیو تكنولوژی در كشاورزی را نشان می د هد. بدین ترتیب میتوان از بیوتكنولوژی دارویی، بیوتكنولوژی میكروبی، بیوتكنولوژی دریا، بیوتكنولوژی قضایی یا پزشكی قانونی، بیوتكنولوژی محیطی، بیوتكنولوژی غذایی، بیو انفورماتیك، بیوتكنولوژی صنعتی، بیوتكنولوژی نفت، بیوتكنولوژی تشخیصی و غیره نام برد. گستردگی كاربرد بیوتكنولوژی در قرن بیست و یكم به حدی است كه اقتصاد، بهداشت، درمان، محیط زیست، آموزش، كشاورزی، صنعت، تغذیه و سایر جنبههای زندگی بشر را تحت تاثیر شگرف خود قرار خواهد داد. به همین دلیل اندیشمندان جهان قرن بیست و یكم را قرن بیوتكنولوژی نامگذاری كرده اند.
بیوتكنولوژی و توسعه پایداریكی از ابزارهای كاربردی جهت رسیدن به توسعه پایدار، استفاده از فناوریهای نوین به خصوص بیوتكنولوژی میباشد. از آنجا كه كاربردهای بیوتكنولوژی در كلیة شئونات زندگی بشر نقش آفرین شده است می توان حدس زد در آینده نزدیك كنار اكثر نامهای رایج علوم و فنون یك كلمه « بیو » یا « بیوتك » هم اضافه شود، بی شك در آینده نیز گستره نفوذ این صنعت فراگیر و جایگاه و نقش آن در سرنوشت انسانها بیشتر خواهد شد. بنابراین بیوتكنولوژی علاوه بر اینكه میتواند ابزار مناسب و قدرتمندی برای دستیابی به توسعه پایدار به شمار آید، ابزار و اهرم قدرتمندی برای تسلط هرچه بیشتر كشورهای مجهز به این صنعت بر سایر كشورها نیز محسوب میشود. بیوتكنولوژی بدون هیچ تردیدی نقش اساسی در توسعه اقتصادی كشورهای جهان ایفا كرده است، از این رو هرگونه ضعف، تبعات وخیمی را برای كشور به دنبال خواهد داشت. جمع بندیكاربرد وسیع بیوتكنولوژی در بخشهای مختلف نشانگر گستره وسیع این علم میباشد به طوریكه، دور ماندن از دستاوردها و توانمندیهای این فناوری را میتوان معادل از دست رفتن استقلال ملی و وابستگی گسترده به سایر كشورها و عدم توسعه یافتگی دانست. اگر چه تا چندین سال قبل شدت عقب ماندگی ما در این رشته با جهان پیشرفته، مشابه عقب ماندگی ما در زمینه هایی مانند الكترونیك نبوده است ولی این شدت به سرعت رو به فزونی است. این در حالی است كه ارزش توسعه فناوری زیستی در كشور به قدری زیاد است كه باید هر چه سریعتر با برنامه ریزی و سرعت مناسب، این فناوری را توسعه دهیم، در غیر اینصورت با توجه به اقتصاد تك محصولی وابسته به نفت در آینده دچار چالشهای عظیمی خواهیم شد كه لطمات جبران ناپذیری را برای كشور به دنبال خواهد داشت. به علاوه بیوتكنولوژی میتواند محافظ زیست در جهت توسعه ای پایدار باشد، با این وجود ارزیابی زیست محیطی بر پایه عملكرد بیو تكنولوژی در جهت تكامل توسعه امری انكار ناپذیر است و لازم است اقداماتی در زمینة ارزیابی بیوتكنولوژی محیط زیست كه از اصول اولیه توسعه پایدار است، صورت گیرد. 1- http://www.bio.org2- http://www.biotech.about.comنویسنده: مژگان جندقیمنبع: itan.ir
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[مشاهده در: www.tebyan.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 655]