انديشه‌هاي ابن‌سينا و ابن‌رشد در اسپانيا بررسي شد

واضح آرشیو وب فارسی:فارس: انديشه‌هاي ابن‌سينا و ابن‌رشد در اسپانيا بررسي شد
خبرگزاري فارس: كنفرانس «بررسي انديشه‌هاي ابن‌سينا و ابن‌رشد» دو حكيم مسلمان ايراني و اسپانيايي 14 آذر در دانشگاه كمپلوتنسه مادريد برگزار شد.
به گزارش خبرگزاري فارس، به نقل از اداره كل روابط عمومي و اطلاع‌رساني سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي،در اين كنفرانس كه با هدف آشنايي بيشتر دانشجويان ، پژوهشگران و ديگرعلاقه مندان به انديشه هاي اين دوحكيم مسلمان ونيز معرفي عميق تر و دقيق تر وجوه مشترك فرهنگي و علمي دو سرزمين ايران و اسپانيا برگزار شد، پژوهشگران دو كشور درقالب يك نشست علمي و يك ميزگرد تخصصي مقالات و سخنرانيهاي خود را ارائه داده و موضوعات متنوعي از جمله جايگاه ابن سينا و ابن رشد در دانش فلسفه ، آراء ، انديشه ها و تفكرات آنان ، عقل و عشق از نگاه اين دوحكيم و تاثيرو تاثرات آنها درعرصه فرهنگ و تمدن اسلامي را مورد بحث و تحليل قرار دادند.
در اين نشست كه به رياست " خوان مارتوس" رئيس دپارتمان اسلام و عرب دانشگاه كمپلوتنسه برگزار شد ، نخست سيد احمد رضا خضري استاد دانشگاه تهران و رايزن فرهنگي ايران در اسپانيا مقاله خود را با عنوان" ابن سينا ، پزشك يا فيلسوف " ارائه داد .
رايزن فرهنگي ايران در بخشي از سخنان خود ضمن اشاره به زندگي و زمانه ابن سينا و آثار و تاليفات او، گفت: ابن سينا به رغم زندگي پر فراز و نشيب و حوادث تلخ و ناگوار فراوان، يكي از پركارترين نويسندگان تاريخ علم ايران به شمار مي رود. عامل اين موضوع آنست كه اولاً ابن سينا مانند عموم دانشمندان سده هاي ميانه خود را به يك يا دو دانش محدود نكرد و ثانياً با استفاده از هوش سرشار، استعداد كم نظير و دانش فراوان خود به خلق آثار و انتقال آموخته هاي خود پرداخت و به گونه اي شگفت آور آثار گوناگونش را در زمينه هاي پزشكي، فلسفه، منطق، اخلاق، عرفان، كلام، نجوم، موسيقي و رياضيات پديد آورد با اينهمه اشتهار اين سينا بيشتر به سبب تأليف آثاري در دو دانش پزشكي و فلسفه است كه در اين ميان الشفاء ، الاشارات و التنبيهات و النجاه مهم ترين آثار فلسفي و قانون و الارجوزه في ا لطب و رسائل پزشكي مهم ترين آثار ابن سينا در پزشكي هستند.
خضري در ادامه با اشاره به جايگاه برجسته ابن سينا در دانش فلسفه و يك بعد مهم از زندگي وي با عنوان ابن سيناي فيلسوف گفت: بي شك اين سينا بزرگ ترين فيلسوف ايراني در جهان اسلام است و نظام فلسفي وي ژرف ترين و ماندني ترين تأثير را بر تفكر فلسفي در جهان اسلام و فلسفه اروپايي در سده هاي ميانه برجاي نهاده است. در واقع نظام فلسفي اين سينا آميزه اي از اهم عناصر بنيادي فلسفه مشاء، شاخص ترين افكار ارسطو و فلاسفه نوافلاطوني از يك سو و جهان بيني اسلامي از ديگر سو است. ابن سينا در تدوين و تنظيم نظام فلسفي خود به پيروي كوركورانه از افكار مشائيين تن نداد و در بازخواني آن فلسفه كهن ، نوآوريهاي فراواني از خود نشان داده است. وي نكات و جنبه هاي مبهم تفكر ارسطويي را روشن ساخته و بخشهاي مختصر آن را تفصيل و تبيين نموده و آرام آرام به سمت تأسيس و بنياد انديشه اي نوين و ديدگاهي تازه در فلسفه پيش مي رفته است. بر اساس آنچه ابن سينا در مقدمه كتاب منطق المشرقيين آورده است ، وي بر آن بود تا حاصل تفكر فلسفي خود را "حكمت مشرقي" يا فلسفه مشرقي بنامد اما ظاهراً مشكلات فراوان ناشي از آشفتگيهاي سياسي و اجتماعي حاكم بر زمانه اين سينا و مهم تر از همه مرگ زود هنگام، وي را از تكميل و عرضه كامل اين تفكر بازداشت. اين سينا خود در مقدمه كتاب كوچك منطق المشرقيين كه ظاهراً در آمدي بر اين تفكر تولد نايافته به شمار مي رود، چنين آورده است: " همت ما را بر آن داشت تا گفتاري درباره آنچه اهل بحث در آن اختلاف دارند، گرد آوريم. بي آنكه در اين رهگذر دچار تعصب، هوس، عادت و يا راه و رسم معمول شويم" .
رايزن فرهنگي ايران ضمن تبيين نقش ابن سينا در تفكر مشائي افزود:ابن سينا با اعتراف به فضل و شايستگي پيشينيان بويژه ارسطو مي گويد: "كساني كه پس از ارسطو آمده اند، عموماً عمر خود را صرف فهم ميراث علمي وي كرده و حداكثر توانسته اند برخي خطاها و كمبودهاي فلسفي اورا دريافته و با تعصب و سرسختي بدان سرگرم شوند. اما فهم انديشه هاي يوناني و غير آن براي من بسيار آسان بود و در كوتاه زماني توانستم آنچه را گذشتگان به ميراث نهاده بودند، دريابم و با يك بررسي دقيق، درستي و نادرستي آنها را آشكار سازم. با اينهمه خوش نداشتم راه مخالف بروم و با همگان سر ناسازگاري در پيش گيرم . لذا نظر مشائيان را پذيرفتم و به دفاع از آن برخاستم، كمبودهاي آن را جبران ساختم ، اشتباهات آنها را اصلاح كردم و از بيم نادانان و مخالفان فلسفه از برخي اشتباهات و خطاهاي كوچك آنها در گذشتم". براساس آنچه گذشت اكنون جاي اين پرسش وجود دارد كه ابن سينا در فلسفه مشرقي چه چيزي عرضه كرده بود؟ آيا وي بر آن بوده تا بينش نوين و مكتب جديدي را در فلسفه عرضه نمايد؟ پاسخ به اين پرسش چندان آسان نيست اما آنچه روشن است اينكه از بررسي آثار موجود اين سينا و حتي كتاب منطق المشرقيين وي كه در واقع درآمدي بر تفكر فلسفي نوين او به شمار مي رود، چنين بر مي آيد كه اصول بنيادي تفكر وي همان اصول ارسطويي -مشايي است. با اين تفاوت كه ابن سينا اصول ياد شده را با انديشه هاي نو افلاطوني و الهيات اسلامي بازسازي كرده و نواقص، ابهامات و پيچيدگيهاي آنها را برطرف ساخته است. اين همان چيزي است كه سهروردي بنيادگذار فلسفه اشراق نيز به صراحت بيان كرده و ابن سينا را دنباله رو فلسفه يوناني دانسته است. از اين رو از آنجا كه ابن سينا فلسفه يوناني و مكاتب فلسفي پيشين را به خوبي درك كرده و به بهترين وجه بازسازي ، بازپروري و فرآوري كرده و نوآوريها و نوپردازيهاي خود را نيز بدان افزوده است ؛ در دنياي شرق بويژه در منظر مسلمانان و به دليل بهره برداري عملي و محسوس آنان از آثار ابن سينا در عرصه منطق، الهيات و كلام، بيشتر به عنوان يك فيلسوف شناخته شده است تا يك پزشك.
خضري در پايان با اشاره به بعد ديگري از شخصيت ابن سينا با عنوان ابن سيناي فيلسوف گفت: بي گمان ابن سينا مشهورترين پزشك ايراني در تمام دوره هاي تاريخي اين سرزمين به شمار مي رود.گر چه ممكن است، ميزان دانش، مهارت و عمق آثار او در اين زمينه به پاي رازي ديگر پزشك نامدار ايراني كه پيش از وي مي زيست، نرسد. با اينهمه استفاده عملي و فراوان دنياي پزشكي طي سده هاي متمادي از آثار ابن سينا بويژه كتاب قانون سبب شده تا وي به اشتهاري بس فراتر از رازي و ديگر پزشكان ايراني قبل و بعد دست يابد. بي شك ابن سينا بخش قابل توجهي از اين اشتهار را مديون كتاب القانون خود است كه كتابي استادانه ، روان، جامع و داراي حجمي مناسب است.
وي افزود:ابن سينا پزشكي را از دوران كودكي و در مدرسه بني سعد متعلق به ابومنصور حسن بن نوح در شهر بخارا آغاز كرد و در سايه نبوغ، استعداد و پشتكار مثال زدني توانست به زودي مراحل مختلف آموزش اين دانش را پشت سر گذاشته و بعدها پس از معالجه بيماران به كسب تجارب عملي و باليني پرداخته و به زودي سرآمد استاد و ديگر پزشكان روزگار گرديد. با آنكه دانش پزشكي هم چون فلسفه ، منطق، رياضيات و نجوم در اين زمان تحت تأثير ميراث يوناني بويژه ارسطو، جالينوس و بقراط بود و ابن سينا نيز بنياد آثار علمي خود را بر ميراث آنان نهاد، اما همه جا به تجارب باليني خود اهميت داد و بر اساس آنها نظريات و روشهاي يونانيان را به چالش كشيد و ديدگاهها و روشهاي خود را عرضه نمود. كه تشخيص بيماريهاي ريوي و كبدي از طريق علائمي كه در چشم بيمار ظهور مي يابد، و كشف علت بروز سكته قلبي، درمان آنفاكتوس از طريق مالشهاي مخصوص قلب ، كشف علت بروز سنگ مثانه، نقش انواع ورزش در سلامتي و رفع بيماريها ، تشخيص انواع بيماريها و روش درمان آنها از طريق آزمايش ادرار، تشخيص بيماريهاي پوستي و ناراحتيهاي ريوي، اختلالات عصبي و انواع جنون از طريق مشاهدات باليني و درمان آنها از آن جمله است.
رايزن فرهنگي ايران در مادريد خاطزنشان كرد:ابن سينا نقش جاودان و تأثير گذار خود در دانش پزشكي را از طريق آثار علمي و نگاشته هاي خود بر جاي نهاد. وي دهها اثر علمي شامل كتاب، مقاله و رساله در اين رشته تحرير كرد. در اين ميان القانون را مي توان بزرگترين سند علمي و مهم ترين ميراث ابن سينا در دانش پزشكي برشمرد. اثري كه بسي بيشتر از آثار فلسفي او موجبات اشتهار و معرفي او را به دنياي غرب فراهم ساخته است. هنر ابن سينا در قانون آنست كه علاوه بر حفظ و بيان تمامي ميراث پزشكي بشر بويژه يونانيان، موفق شده است تا يافته هاي علمي، تجارب باليني و نظريات نوين خود را نيز در قالب كتب پنج گانه و فصول مختلف اين كتاب تنظيم و تدوين نمايد و دامنه بحث پزشكي را از علوم متداخلي چون فلسفه يا نجوم جدا سازد. از همين رو پزشكان را از مباحثات مناقشه انگيز در مباحثي چون يافتن حقيقت يا شناخت كيفيت اخلاط چهارگانه و ديگر مباحث كلي و نظري باز مي دارد و بدانان تأكيد مي نمايد كه وظيفه پزشك از آن رو كه پزشك است، تشخيص بيماري و درمان است نه بحث و گفتگو درباره مباحث نظري كه در حيطه منطق يا فلسفه است و عملاً به كار درمان بيماران نمي آيد.
وي در ادامه گفت:همين نگاه نظام يافته و مشخص ابن سينا به دو دانش فلسفه و پزشكي است كه نگارنده اين مقاله را بدين سوي سوق داده تا اين پرسش را مطرح سازد كه ابن سينا پزشك است با فيلسوف؟ يا هر دو؟ حقيقت آنست كه هم چنان كه در صفحات قبل بيان شد، نظام فلسفي اين سينا ژرف ترين و ماندني ترين تأثير را بر تفكر فلسفي در جهان اسلام در تمام دوره ها و فلسفه اروپايي در سده هاي ميانه بر جاي نهاده است،و با آنكه تحت تأثير ارسطو بوده اما كوركورانه و تعصب آلود به تبعيت از وي نپرداخته و نوآوريهايي از خود نشان داده است ، با اينهمه در دانش پزشكي فرصت بيشتري براي انجام پژوهشهاي علمي مستقل و ارائه ديدگاهها ، تئوريها و نظريات نوين خود به دست آورد. به گونه اي كه نوآوريهاي علمي او در زمينه فيزيولوژي و بيماريهاي اعضاء، علائم و نشانه هاي بيماريها، بهداشت و رژيم غذايي سالم، انواع جراحيها، تشريح جسد انسان و شناسايي و توليد انواع داروها در آن روزگار بي نظير و تا سده هاي بعد به طور علمي و عملي مورد رجوع و استفاده ديگران بوده است. از اين رو نه تنها اميران و شاهان معاصر ابن سينا با استفاده علمي از تجارب و دانش وي موجب اشتهار و افتخار او شدند بلكه استفاده علمي دنياي غرب از ميراث علمي و ابتكارات وي در عرصه پزشكي سبب شد تا ابن سينا نزد آنان بيشتر از آنكه به عنوان يك فيلسوف شناخته شود، به عنوان يك پزشك معرفي گردد. ترجمه آثار مهم ابن سينا در پزشكي بويژه قانون و تدريس دراز مدت آنها در دانشگاهها و مراكز علمي اروپا گواه ديگري بر اين مدعا است .
ديگر سخنران اين نشست استاد دكتر" احمد احمدي" عضو شوراي انقلاب فرهنگي و استاد دانشگاه تربيت مدرس بود كه مقاله خود را با عنوان "عقل و حوزه فعاليت آن از ديدگاه ابن سينا و ابن رشد" ارائه داد.
وي دراين مقاله ، نخست به بيان ديدگاههاي اين دوفيلسوف در خصوص عقل پرداخت و با بيان تعاريف گوناگون عقل و مصاديق آن از ديدگاه فلاسفه قديم و جديد، گفت: از نظر ابن سينا، عقل در مرحله دنياي حسي و محسوسات، مسائل و موضوعات را درك مي كند، اما در مرحله ماوراي محسوسات قادر به درك نيست، بنابراين اخباري را كه از غيب و از طريق پيامبران به ما مي رسد، درك نمي كند.
دكتر احمدي افزود: از نظر ابن سينا ما ناچاريم اخباري كه به وسيله پيامبران از دنياي غيب و عالم ماوراء به ما مي رسد، بپذيريم زيرا گوينده آن پيامبر امين و راستگو است.
وي سپس در باره تعريف عقل از ديدگاه ابن رشد گفت: با اينكه ابن رشد فيلسوفي "مشائي" و پيرو ابن سينا ا ست، اما از نظر تعريف عقل و مصاديق آن با ابن سينا اختلافاتي دارد و نظرات او را نمي پذيرد. وي سپس با مقايسه ديدگاههاي اين دوفيلسوف و بيان سوء تفاهمات و اشكالاتي كه در نظرات آنان پيش آمده به تشريح ديدگاهها و نقدهاي خود در اين زمينه پرداخت.
احمدي در ادامه از سخنان خودگفت : پيش از هر چيز، بايد تعريف درستي از عقل ارائه كرد و متعلقات بيروني آن را مشخص نموده و دريافت كه عقل در حوزه محدودي قدرت فهم و درك مسائل را دارد. در واقع عقل ازدريافت آنچه كه ماوراي قدرت و حيطه اختيار اوست، عاجز است. بنابراين اگر موضوعاتي با عقل بشري ما سازگار نيست، از آن روست كه عقل ما قادر به درك آنها نيست، به همين جهت بشر براي فهم موضوعات ماوراي حسي نياز به يك قدرت فهم و درك بالاتر دارد كه با قدرت معنويت و عرفان قابل حل است.
وي در بخش ديگري از سخنان خود به نقد ديدگاههاي ابن سينا و ابن رشد پرداخت و در اين باره گفت: به نظرمي رسد علت آنكه اين دو فيلسوف در تبيين و تحديد قلمرو فعاليت عقل به بن بست رسيده و ناگزيرشده اند يافته ها و مكاشفات عرفاني را يا مانند ابن رشد با ديدة ترديد بنگرند و يا مانند ابن سينا آنها را دربست بپذيرند و به منكران آنها هشدار دهند و نيز حقيقت وحي و محتواي آن را از راه ايمان و نه عقل عادي قبول كنند، اين است كه نظريه خود را برپايه هاي سست و تعريف ناشده اي استوار ساخته اند. از اين رو نظرية پيشنهادي ما اين است كه نخست عقل را درست تعريف كنيم و چگونگي پيدايش، شناخت ، ماهيت و حوزه فعاليتش را نشان دهيم، كليات و چگونگي پيدايش آنها را روشن سازيم و از آعاز محدودة حس و وراي حس را تعيين كنيم.
احمدي دربخش پاياني سخنان خود درقالب يك نتيجه گيري كلي، مطالبذيل را عنوان كرد:
براساس آنچه در اين بحث مهم و به اختصار تمام گذشت، ابن نتايج به دست مي آيد:
1- عقل آدميان همان فهم آنهاست، هرچند عقل معاني ديگري هم دارد كه مربوط به هستي شناسي است.
2- داده ها و مواد و مصالح اين فهم ، براي عموم مردم و فيلسوفان از قلمرو حسي مي آيد و همه تحليل هاي آنها برروي همين داده ها انجام مي گيرد. اما عارفان و پيامبران با حوزه فراحسي ارتباط مي يابند و حقايق ماوراء را از آنجا مي گيرند.
3- حواس ما اعراض و اوصاف را مي يابند و چون هيچ عرض و وصفي جدا از معروض و موصوف خود نيست، پس يافت عرض و وصف ، يافت معروض و موصوف است و براين اساس بحث هيولي و صورت به عنوان دو جوهر يا جدايي فنومن از نومن در منظر كانت، از اساس ناصواب است. 4- براي تصديق به اخبار عارفان و پيامبران ، به تاويل گفته آنان جز در موارد اندك نيازي نيست و تنها صدق و امانت و اخلاص گوينده و آورنده پيام براي قبول آن كافي است.
"رافائل رامون گررو" استاد دپارتمان فلسفه دانشگاه كمپلوتنسه طي سخناني با عنوان "رسايل عشق در انديشه هاي ابن سينا" به بررسي مفهوم عشق نزد ابن سينا و نيز توضيح و تبيين برخي آثار ابن سينا در ارتباط با موضوع عشق پرداخت.
وي در بخشي از سخنان خود ضمن اشاره به تاكيد ابن سينا به عنوان پزشك و فيلسوف بر موضوع عشق، كار كرد و نقش آن را در پديده هاي "رافائل" عشق را داراي مرتبه اي بايسته نزد ابن سينا توصيف نمود و اظهار داشت: ابن سينا در آثارش از عشق نه تنها به عنوان مفهومي انتزاعي ، بلكه به عنوان روشي در آراء علمي و فلسفي و حتي در پزشكي استفاده مي كند و عشق چه در بيان مادي و چه در مفهوم معنوي از كاركرد وسيعي نزد ابن سينا برخوردار است.
سپس "خوان مارتوس" ضمن ايراد مقاله اي با عنوان "ابن سينا و ابن رشد درمطالعات درسي دانشگاهي" به معرفي مهم ترين نسخه هاي موجود از آثار ابن سينا و ابن رشد در اسپانيا پرداخت.
وي در بخشي از سخنان خود با اشاره به اينكه دو سرزمين ايران و اسپانيا به عنوان دو پايگاه مهم توسعه و اعتلاي فرهنگ ها از ديرباز به صورت مستقيم و غير مستقيم از نظرفرهنگي با هم در ارتباط بوده و بسياري جريان هاي فكري و فلسفي را راهبري كرده اند، به اهميت و نقش اين پايگاهها پرداخته و در اين باره وجود آثار به جا مانده از حكما و انديشمندان را در ايجاد اين ارتباط موثر ارزيابي نمود.
" مارتوس" در قسمتي از سخنان خود گفت: جاي بسي خوشوقتي است كه اكنون آثار زيادي در خصوص انديشه هاي ابن سينا به زبان اسپانيايي تاليف شده و آثار فراواني نيز به اين زبان ترجمه شده است . از سوي ديگر اين خود حاكي از آن است كه مطالعات ايراني در اين كشور رو به توسعه است.
پس از پايان اين نشست علمي، ميزگرد تخصصي بررسي انديشه هاي ابن رشد و ابن سينا دو حكيم مسلمان ، با حضور پرفسور ميگل كروث ارناندث، جوزپ پويچ مونتادا، ريكاردو آلبرتو رينا و سعيد هوشنگي تشكيل شد و درآن ضمن ارائه كلياتي درباره فلسفه اسلامي و نقش شخصيت‌هايي مانند ابن‌سينا و ابن‌رشد در اعتلاي جريانات فكري اسلامي، مباحثي در خصوص مهم‌ترين شناسه‌هاي فكري - فلسفي آن دوره و نيز موضوعاتي از قبيل رمزو راز موجود درآثار ابن سينا، خط سير انديشه‌هاي ابن سينا پس از وي و تأثير وي در جريان‌هاي فلسفي، مقايسه آرا و انديشه‌هاي اخوان الصفا و ابن سينا ، كلاسه بندي اعتقادي ميان فلاسفه ، و بازتاب انديشه هاي ابن رشد در فلسفه ايران پس از ابن سينا مطرح و مورد بررسي قرار گرفت.
در اين ميزگرد، كروث ارناندث استاد دانشگاه آوتونوماي مادريد و بزرگترين ابن سينا شناس اسپانيا كه مولف كتابي با عنوان" سه رساله حكمي از ابن سينا" است ، در بخشي از سخنان خود ضمن بيان بنياد انديشه ابن سينا آراء و ديدگاههاي فلسفي وي را با فلاسفه و متفكران پيش و پس از او مقايسه نمود و گفت: ابن سينا استاد تمام عيار بهره گيري از رمز و تمثيل در بيان تفكرات فلسفي و عرفاني خويش است .
وي با اشاره به رساله "حي بن يقظان" افزود: نگاهي دقيق و تخصصي به اين رساله علمي رمز گونه نشان خواهد داد كه ابن سينا تا چه ميزان در بيان انديشه هاي عرفاني خود بر اين هنر مسلط بوده است.
ارناندث در ادامه با اشاره به ديدگاههاي استاد"خود لوئي ماسينيون" گفت: لوئي ماسينيون همواره نظرات ابن سينا و فارابي را با هم مقايسه مي كرد و زبان ابن سينا و انديشه هاي او را رمز دار تر از فارابي مي دانست.
در خاتمه اين كنفرانس به منظور آشنايي حضار با گوشه اي از ديدگاههاي اين دو حكيم مسلمان با موسيقي ، گروه موسيقي سنتي" طرز" به اجراي قطعاتي از موسيقي اصيل ايراني دورة قاجار پرداخت كه با توجه و استقبال فراوان شركت كنندگان رو به رو گرديد.
گروه موسيقي طرز كه متشكل از " دكتر امير حسين پورجوادي" نوازنده سه تار ، "مهرداد اعرابي" نوازنده تنبك ، "سعيد كامجو" نوازنده كمانچه و "خسرو انصاري"به عنوان خواننده است، تحقيقات گسترده و عالمانه اي در باب موسيقي قرن دوازدهم و سيزدهم و مصادف با دوره قاجاريه انجام داده است، و گوشه اي از نتايج پژوهشهاي خود را پنج شنبه شب در تا لار ترينفو دانشگاه كمپلوتنسه به طور عملي به نمايش گذاشت.
گروه طرز ضمن اجراي قطعاتي از موسيقي به سبك و شيوه آن دوران همراه آواز "خسرو انصاري" و تصنيف هايي كه اشعار اغلب آنها ازحافظ بود، به بداهه نوازي و بداهه خواني در مايه اصفهان پرداخت و تحسين دهها نفر از استادان ، دانشجويان و ديگر حاضران را بر انگيخت.
انتهاي پيام/
شنبه 16 آذر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فارس]

[مشاهده در: www.farsnews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 177]