موزه

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق:

نگاهى گذرا به تاريخچه موزه و موزه دارى در ايران
نقش حياتى موزه ها در جوامع بشرى نقشى بديع، ماندگار و مروج ناب ترين پديده هاى فرهنگى است. موزه ها از معدود مراکز حافظ يادگاران نسل گذشته و در حقيقت فرزندان هنر و تاريخ هستند. هر يک از اين اشيا در عين بى زبانى به هزار زبان سخن مى گويند زيرا اسناد معتبرى از هنر، فرهنگ و تاريخ را ارايه مى دهند.
موزه کلمه اى يونانى است که از " موزه يون " به معناى مجلس فرشتگان الهام گرفته است. به طور کلى موزه به مجموعه اى از آثار و اشيايى اتلاق مى شود که در محل يا عمارتى نگه دارى و در معرض نمايش گذاشته شوند.
تاريخ تشکيل اولين موزه در ايران را بايد در گنجينه هاى گرانبهايى که باستان شناسان به دست آورده اند، جستجو کرد. ايرانيان براى رهايى از آسيب بيگانگان گاهى گنجينه هاى گرانبهايى مانند کلوزر، کلماکره و مجموعه سفال ئ آبگينه گرگان را درون چاه ها و حفره ها پنهان مى کردند.
بيشترين جلوه تاريخ موزه دارى ايران را در ايجاد موزه ايران باستان بايد جستجو کرد. اين موزه با 2744 متر زير بنا به دليل قدمت اشيا، در زمره يکى از موزه هاى مادر دنيا محسوب مى شود که به سال 1316 خورشيدى افتتاح گرديد.

طراحى ساختمان اين موزه به عهده " آندره گدار " فرانسوى بود و شکل ظاهرى ساختمان الهام گرفته از طاق کسرى انوشيروان ساسانى است.
اين موزه در برگيرنده آثار مختلفى از هزاره ششم پيش از ميلاد تا دوران مختلف اسلامى است که در دو طبقه به نمايش در آمده است. آثار و اشياء به نمايش در آمده در موزه آيينه تمام نمايى ازفرهنگ، هنر،.آداب و روسوم،.باورها و اعتقادات گذشتگان و نياکان ماست و آن را تنها پل ارتباطى بين گذشته،.حال و آينده مى توان به شمار آورد.
موزه را نبايستى مکانى دانست که در آنجا صرفا" آثار تاريخى و باستانى به نمايش در مى آيد، بلکه تمامى نمايشکاه هاى هنرى، علمى، جانورى، پزشکى، نگارخانه ها، کتابخانه ها و آرشيوها و بيشتر بناهاى تاريخى به نوعى موزه هستند. هر شيئى و اثر به نمايش گذاشته شده در موزه يا نمايشگاه زبان حالى دارد و با بيننده اش ارتباط برقرار مى کند با تعمق و تفکر مى توان زبان حال اين آثار را دريافت و از ديدگاه هاى مختلف آن را بررسى نمود.
يکى از مهمترين وظايف يک موزه برقرار کردن ارتباط فرهنگى بازديد کننده با شيئى به نمايش در آمده است. در حقيقت بايد کوشيد تا همان ارتباط وحسى را که بين خالق يک اثر و خود وجود داشته به نوعى ديگر به بازديدکنندگان منتقل نمود که اين امرى دور از دسترس نيست.
امار نشان مى دهد که در قرن نوزدهم فقط عده خاصى از موزه ها بازديد کرده اند. کنفرانس عمومى يونسکو در نهمين جلسه خود در دهلى ( 1956 م ) تاکيد نموده استکه بازديد ازموزه ها به ويژه براى طبقه کارگران آسان تر شود و به راه هايى که به منظور پربار شدن و غنى شدن موزه ها پيشنهاد مى شود، توجه گردد.
انواع موزه ها
موزه ها را به شکلهاى گوناگون طبقه بندى کرده اند، موزه هاى تاريخ و باستان شناسى، موزه هاى فضاى باز، موزه هاى مردم شناسى، کاخ موزه ها، موزه هاى علوم و تاريخى طبيعى، موزه هاى منطقه اى ( محلى )، موزه هاى سيار ( گردشى ) ، پارک موزه ها، موزه هاى سلاح ( نظامى )، موزه هاى انديشمندان ( خانه هنرمندان )
موزه تاريخى و باستان شناسى: ديد تاريخى دارند و بيانگر سلسله و دوره هاى تاريخى هستند . بيشتر اين آثار بر اثر کاوش هاى باستان شناسى به دست آمده اند و بيانگر فرهنگ و تمدون گذشته و تلفيق کننده علم، هنر و دانش يک ملت يا يک قوم هستند. چنين موزه هايى مادر نيز ناميده مى شوند. موزه ملى ايران ( ايران باستان )، موزه ملى ورساى در فرانسه و موزه تاريخ در واشينگتن از اين نوع هستند.
موزه فضاى باز:با ايجاد اين نوع موزه ها مى توان به معرفى يافته ها و داده هاى مهم باستان شناسى کمک بزرگى نمود. زمان يکه يک کاوش علمى باستان شناسى منجر به نتايج مطلوب و کشف آثار ارزشمند غير منقول مى شود و قابل انتقال به موزه ها نيست، با فراهم آوردن شرايط و امکانات لازم، مکان مورد نظر را جهت باز ديد عموم مهيا مى نمايند. اين امر در اصطلاح به موزه فضاى باز مشهور است. از جمله اين موزه ها مى توان به تخت جمشيد در شيراز و محوطه تاريخى هگمتانه در همدان اشاره نمود.
اين موزه ها در ديگر کشور ها مانند چين، يونان و برخى از کشور هاى اورپايى نيز معمول است. در استان خراسان محوطه تاريخ " بنديان " در گز که داراى گچ برى هاى بسيار زيبايى از دوره ساسانيان است و همچنين محوطه تاريخى " شا ياخ " نيشابور مى توانند مکان مناسبى براى اين امر باشند.
موزه هاى مردم شناسى: فرهنگ، آداب و رسوم،. اعتقادات، پوشاک و سنن اجتماعى حاکم بر جامعه را نشان مى دهند. موزه مردم شناسى تهران و حمام گنجعلى خان کرمان از اين نوع هستند.
کاخ موزه ها: بنا يا اثر تاريخى هستند که از گذشتگان به دست ما رسيده و بيانگر و ضعيت و نحوه زندگى صاحبان آن است. ممکن است در اين بنا اشياى تاريخى و نيز آثار هنرى از جمله نقاشى روى ديوار،.گچ کارى و .... وجود داشته باشد. کاخ موزه ها معمولا" در مراکز حکومتى به وجود مى آيند. هدف از تاسيس اين موزه ها به نمايش گذاشتن اثر و بناى تاريخى و نيز عبرت آموزى است. مجموعه کاخ هاى سعد آباد تهران و باغ ملک آباد مشهد از اين نوع موزه ها هستند.
موزه هاى هنرى : انواع هنرهاى تجسمى و تزيينى که از زيبايى شناسى بالايى برخوردارند، را به نمايش در مى آورند و معمولا" بازديد کنندگان زيادى نيز دارند. موزه هنرهاى زيبا در تهران و موزه هنرهاى تزيينى در اصفهان از اين نوع هستند.
موزه علوم و تاریخ طبيعى: تجربه هاى علمى بر اساس شواهد و وسايل کارى و تاريخى طبيعى که در بر گيرنده گونه هاى مختلف گياهى به ويژه جانوان است را به نمايش مى گذارند. موزه تاريخى طبيعى اصفهان و موزه علوم و تاريخ طبيعى مشهد از اين نوع هستند.
موزه هاى محلى يا منطقه اى: بيانگر و نمودار فرهنگ يک منطقه و يا يک محله خاص هستند و صرفا" آثار و اشياى تاريخى همان منطقه را به نمايش مى گذارند. موزه شوش، تخت جمشيد و موزه توس در خراسان ازاين نوع هستند.
موزه هاى سيار : براى پيشبرد سريع اهداف فرهنگى و به دليل عدم امکانات موجود در مناطق و شهرهاى محروم شکل مى گيرند. اين موزه هاى فرهنگ هاى گوناگون را در مکان هاى مختلف در معرض ديد عموم مى گذارند. اگر به اين نوع موزه ها توجه کافى شود، بسيار تاثير گذار خواهند بود.
پارک موزه ها : به دليل داشتن ابعاد گوناگون علمى و فرهنگى و جاذبه هاى تفريحى و آموزشى و نيز تفريحى از اهميت زياد برخورد دارند، چرا که مسايل زيستى و طبيعى را از نزديک براى مردم به نمايش مى گذارند. ويژگى مهم اين موزه ها اين است که عموم مردم مى توانند از ديدن آنها بهرمند شوند. در ايران ايجاد پارک موزه سابقه ندارد ولى در کشورهايى مانند چين و کره شمالى مرسوم است.
مکان هاى فرهنگى، ملى و تاريخى چون آرامگاه فردوسى در مشهد، آرامگاه عطار و خيام در نيشابور مى توانند مکان مناسبى به اين منظور باشند.
موزه هاى نظامى : روند تاريخى انواع سلاح هاى نظامى و جنگى را در معرض ديد همگان قرار مى دهند. اين نوع اشيا شامل لباس هاى نظامى رزمى، اسلحه و ديگر وسايل رزمى نيز هستند.
موزه هاى انديشمندان ( خانه هنرمندان ) براى ارج نهادن به هنرمندان، نويسندگان، مخترعان و مفاخر جامعه، معمولا" پس از در گذشتشان در خانه شخصيشان پديد مى آيد و در بر گيرنده وسايل شخصى، وسايل کار و آثار ايشان است. اين موزه ها بيشتر د رکشورهاى اروپايى مرسوم است.
خانه شکسپير نويسنده مشهور انگليسى و اديسون مخترع برق در امريکا از اين نوع است. در ايران هم خانه بزرگ مرد موسيقى " استاد ابوالحسن صبا " تبديل به موزه شده و در برگيرنده تابلوهاى نقاشى، تاليفات و اموال شخصى وى است.
کاخ موزه گلستان :
مجموعه کاخ گلستان، یادگاری به جای مانده از ارگ تاریخی تهران محل اقامت شاهان سلسله قاجار و از زیباترین و کهنترین بناهای پایتخت دویست ساله ایران می باشد. این بنا روزگاری همانند نگینی در میان این ارگ می درخشید .
سابقه تاریخی ارگ سلطنتی که محدوده مکانی تاریخی آن را در شمال خیابان و میدان امام خمینی (سپه) در سمت غرب خیابان خیام ،در شرق خیابان ناصر خسرو و در جنوب خیابان پانزده خرداد و میدان ارگ تشکیل می دهد، به روزگار صفویه باز می گردد .
شاه طهماسب اول صفوی (930-984) نخستین پادشاهی بود که در سفرهای خود به قصد زیارت مقبره حضرت عبدالعظیم دستور داد بارویی به طول یک فرسخ به دور قصبه تهران احداث شود. پس از او شاه عباس صفوی در قسمت شمالی حصار طهماسبی چهار باغ و چنارستانی احداث نمود که بعدها دیوار بلندی گرد آن بنا کرده و عمارات مقر سلطنتی را در داخل آن ساخته، ارگ نامیدند .
در اواخر عهد صفوی تهران گاهی مقر موقت در بار شاهان صفوی قرار می گرفت و حتی شاه سلیمان (1077-1105) کاخی در این شهر برای خود بنا نهاد. ولی امروز اثری از بناهای دوره صفوی باقی نمانده است .

کهنترین بناهای موجود در مجموعه گلستان، ایوان تخت مرمر و خلوت کریمخانی متعلق به دوران کریمخان زند است. وی در نبرد های خود بر ضد محمد حسن خان قاجار در سال 1172 تهران را مرکز اردوکشی خود قرار داد و پس از پیروزی در این جنگ در دیوانخانه قدیم تهران که در زمان ساه سلیمان ساخته شده بود بار عام داد و با عنوان وکیل الرعایا حکومت ایران را در دست گرفت .
به فرمان او در تابستان همان سال حصار ارگ مجددا احیاء شد و یک دست حرمخانه و خلوتخانه و عمارت دارالحکومه در داخل آن بنا گردید و در تابستان سال بعد (1173) که اردوی خود را به چمن سلطانیه (زنجان) منتقل نمود. دستور داد یک دست عمارت خاصه و دیوانخانه بزرگ به سبک ساسانی و باغی در جنب آن بنا نمایند .
پس از مرگ کریمخان زند در 1193 آقا محمد خان قاجار در 1200 تهران را به پایتختی برگزید، ولی به دلیل لشکر کشیهای دائمی کمتر در مقر حکومت خود به سر می برد، و برای عمارت و آبادانی چندان فرصت نداشت . تا آنکه فتحعلی شاه در سال 1211 بر تخت ساطنت ایران حلوس کرد، از آن زمان به بعد با گسترش دستگاه اداری و تشریفات سلطنتی بناهای متعددی در داخل ارگ تهران عمدتا در زمان فتحعلی شاه و ناصرالدین شاه قاجار احداث شد .
بخشهای کاخ گلستان عبارتند از :
ایوان تخت مرمر
روح ظریف هنرمند ایرانی با استعانت از هنرهای معماری، نقاشی، سنگتراشی، کاشی کاری، گچبری، آئینه کاری، خاتم سازی، منبت کاری و مشبک سازی، در وسط کاخهای سلطنتی قدیم و مجموعه دلپسند، ترکیبی بدیع و بنائی زیبا بوجود آورده که شاید کمتر بتوان نظیر آن را در جای دیگر یافت.
ایوان یا تخت جایگاهی است که مراسم سلام و بار عام طبقات مختلف مردم در مقابل آن برگزار می شده است.
به نظر می رسد عمر بعضی از قسمت های تخت مرمر که از بناهای دوره زندیه می باشد، از سایر بناهای موجود در کاخ گلستان بیشتر است.
در سال ۱۲۲۱ ه. ق فتحعلی شاه به حجاران و سنگتراشان معروف اصفهانی امر کرد تا از سنگ مرمر زرد یزد ، تختی بسازند تا همیشه در وسط ایوان نصب و مستقر گردد. این تخت از ۶۵ قطعه مرمر بزرگ و کوچک تشکیل یافته و میرزا بابای شیرازی نقاشباشی آن را طراحی کرده ، سرپرستی حجاری نیز به عهده استاد محمد ابراهیم اصفهانی بوده است.
معماری و تزئینات این ایوان در دوره فتحعلی شاه و ناصرالدین شاه تغییرات زیادی کرده تا به شکل امروزی درآمده است.
این ایوان در دوره قاجار محل به تخت نشستن پادشاهان، برگزاری مراسم و اعیاد رسمی بود. آخرین مراسم رسمی که در این ایوان برگزار شده، تاجگذاری رضاخان در سال ۱۳۰۴ بوده است.
خلوت کریمخانی
گوشه شمال غربی محوطه گلستان، دیوار به دیوار تالار سلام؛ بنایی سر پوشیده و ستوندار بصورت ایوان سه دهنه ای وجود دارد که در مرکز آن حوض جوشی ساخته شده و پیشتر از این آب قنات شاه از میانه حوض می جوشیده است. این قسمت از کاخ گلستان که جلو خان یا خلوت کریمخانی نامیده می شود – چنانچه از نامش پیداست – از بناهای دوره کریمخان زند است و قسمتی از خلوتخانه وی به شمار می آمده است.
این بنا ظاهراً در سال ۱۱۷۳ ه . ق احداث گردیده و در زمان ناصرالدین شاه ، که بنای جدید تالار سلام ساخته شده وجود داشته، ولی قسمت اعظم آن تخریب گردیده و امروز تنها بخشی از آن باقی مانده است.
قبلا در میانه این بنا حوضی کوچک وجود داشته که آب قنات شاهی از آب نمای این حوض بیرون می آمده و در باغ خالی می شده. این بنا، خلوت کریمخانی نام دارد و در گذشته بخشی از اندرونی خانه وی به شمار می رفته است.

در این محل نیز یک تخت مرمرین قرار دارد که بسیار کوچک تر و ساده تر از تخت مرمر اصلی است معروف است؛ ناصرالدین شاه این گوشه کاخ گلستان را بسیار دوست داشته و اغلب در این محل خلوت می کرده و قلیان می کشیده است. ضمن آنکه سنگ قبر ناصرالدین شاه بعد از جابه جایی های فراوان سرانجام در همین محل نگاهداری می شود.
نگارخانه
نگارخانه محل ارائه گنجینه نفیس تابلوهای نقاشی هنرمندان دوره قاجار است و در آن سیر تحول نقاشی در ایران و آثار هنرمندان مشهور آن زمان به معرض نمایش گذاشته شده است.
از نقاشان مشهوری که آثار آنان در نگارخانه به نمایش درآمده ، می توان به محمودخان صبا، مهر علی، کمال الملک، اسماعیل جلایر، ابوالحسن ثانی یا صنیع الملک و محمد حسن افشار اشاره نمود.
ناصرالدین شاه که بسیار تحت تاثیر طرح به نمایش گذاشتن اشیاء قیمتی در موزه ها قرار گرفته بود، بعد از سفر دوم خود به اروپا که حدود سالهای ۱۲۹۰ صورت گرفت موزه ای برای نمایش دادن اشیاء قیمتی دربار ترتیب داد که در میان آنها مقدار قابل توجهی تابلوی نقاشی بود.
بیشتر اشیایی که ناصرالدین شاه در موزه های خود به نمایش گذاشته اکنون در سراسر موزه های تهران پراکنده است. اما بسیاری از نقاشی های دربار قاجار، در کاخ گلستان نگاهداری می شود.
این مجموعه در نگارخانه کاخ گلستان به نمایش درآمده است. مجموعه حوض خانه به دو بخش تقسیم شده: بخشی که در قسمت جنوبی نگاهداری می شود متعلق به نقاشان متقدم دوره قاجار مانند میرزا بابا، مهر علی افشار، علی اکبر خان مزین الدوله و ابو الحسن خان ثانی است.
بخش دوم نقاشی ها در قسمت شمالی نگارخانه قرار دارد؛ این بخش در دوره پهلوی به گارد سلطنتی اختصاص داشته و بعد از مرمت های فراوان اکنون پرده های نقاشی نقاشان قاجار مانند استاد محمود خان صبا (ملک الشعرا)، محمد غفاری کاانی (کمال الملک)، استاد مهری و استاد موسی ممیز را به نمایش گذاشته است.
حوض خانه
این عمارت که در طبقه همکف تالار عاج واقع شد ، از بناهای دوره ناصری است و زمانی آب قنات از داخل آب نمای این عمارت به داخل حوضهای حیاط کاخ جریان داشته است . این عمارت نیز در زمانهای مختلف تغییراتی یافته و اکنون با نمایش گذاشتن نفیس ترین تابلوهای نقاشان اروپایی قرن ۱۹ میلادی، از جمله آثار بدیع نقاشان مشهوری چون سیمون ون گلذبر، آیوا زفسکی ... به صورت نمایشگاه دائمی نقاشی درآمده است.
حوض خانه مکانی است که اکنون در آن نقاشی هایی از نقاشان معروف اروپایی که به دربار قاجار هدیه شده است نگاهداری می شود.
این عمارت که با تالار عاج همکف می باشد از بناهای دوره ناصری است که به اطاق تابستانی شهرت داشته است. آب قنات شاهی به داخل حوضی در میان این عمارت می ریخته و از آنجا به مکانی دیگر کانال کشی می شده است.
استفاده از حوض به علت ایجاد رطوبت زیاد در حال حاضر منسوخ شده، اما عمارت هنوز به همین نام مشهور است.
در این مکان نقاشی استادان اروپایی مانند سیمون ون گلوبر و آیوا زفسکی و ... به نمایش درآمده است
عمارت برلیان

در سمت شرقی تالار عاج، چند تالار، اتاق زیبا و مجلل وجود دارد که سطح کف آنها نسبت به کف تالار عاج و تالارهای دیگر پایین تر است.
در زمان ناصرالدین شاه به علت کهنگی و فرسودگی بناهای قدیمی ارگ، اغلب آنها را ویران می کردند و به جایشان ساختمانهای جدیدی می ساختند.
در این زمان عمارت «بلور» را خراب کردند و در جایش عمارت امروزی را بنا نمودند. این عمارت در زمان پهلوی برای برگزاری جلسات رسمی با سران دول خارجی و مراسم تشریفات مورد استفاده قرار می گرفت.یک نقاشی رنگ روغن زیبا از آثار یحیی خان صنیع الملک غفاری تزیینات این اطاق را قبل از بازسازی نشان می دهد. این بازسازی توسط مظفرالدین شاه انجام شد
تالار عاج
بعد از تالار آئینه و در سمت غرب تالار عاج قرار دارد. تاریخ احداث این تالار و حوضخانه زیر آن معلوم نیست، ولی محققاً قبل از تالار سلام و تالار آئینه ساخته شده و بناهای دوره ناصری است بعدها در زمان ناصرالدین شاه در نمای آن تغییراتی دادند که به صورت امروزی درآمده است. در این تالار در زمان ناصرالدین شاه، هدایای پادشاهان دول خارجی نگهداری می شد و در زمان پهلوی محل پذیرایی و برپایی مهمانیهای رسمی دربار بود. از این رو در آرایش درونی آن تغییرات عمده ای داده شده است.
یک نقاشی آبرنگ که توسط محمودخان ملک الشعرا کشیده شده و در کاخ گلستان موجود است که نمای خارجی این بنا را قبل از بازسازی نشان می دهد
تالار آئینه
تالار آئینه در غرب تالار سلام و در بالای سر در و ایوان سنگی جلو سرسرای کاخ قرار دارد و یکی از تالارهای مشهور کاخ گلستان است. ساخت تالار آئینه همزمان با تالار سلام حدود سال ۱۲۹۱ ه. ق آغاز شد و ظاهراً در سال ۱۲۹۴ ه. ق به پایان رسید. در آغاز انتقال اشیاء و آثار موزه قدیم به موزه جدید، این تالار به تخت طاووس و تاج کیانی اختصاص داشت. شهرت عمده تالار آئینه علاوه بر تزئینات آن بیشتر به دلیل نقاشی معروفی است که مرحوم میرزا محمدخان کمال الملک غفاری بسال ۱۳۰۹ ه. ق از آن تالار ترسیم کرده است. این تابلو اکنون در کاخ گلستان نگاهداری می شود.
تالار سلام
پس از اولین سفر ناصرالدین شاه به اروپا در سال ۱۲۹۰ ه ق و دیدن موزه ها و گالریهای بزرگ کشورهای غربی وی تصمیم گرفت که موزه ای شبیه به موزه های اروپا در ارگ ایجاد نماید. بدین منظور عمارت خروجی را تخریب و به جای آن در سمت شمال غربی و در جوار تالار عاج، بناهای کاخ گلستان جدید، یعنی سرسرا و تالار آئینه گلستان و اتاق موزه را بنیاد نهاد.
ساخت اتاق موزه در سال ۱۲۹۱ ه. ق آغاز و در سال ۱۲۹۴ ه. ق پایان یافت. ولی به دلیل تزئینات زیاد و چیدن اشیاء که با نظارت مستقیم شاه صورت می گرفت بهره برداری از آن تا سال ۱۲۹۹ ه. ق به طول انجامید.
این تالار از همان آغاز به منظور تاسیس و تشکیل موزه بنا گردید. ولی پس از انتقال تخت طاووس از موزه های قدیم و تالار آئینه به آن و نیز برگزاری سلامهای خاص و رسمی در آن بتدریج نام تالار سلام را به خود گرفت.در این تالار نفیس ترین اشیاء و آثار هنری اهدایی، به ویژه جواهرات سلطنتی نگهداری می شد.
در سال ۱۳۴۵ به دلیل برگزاری مراسم تاجگذاری محمدرضا پهلوی در این تالار، موزه آرایی آن بطور کلی دگرگون شد و به شکل امروزی درآمد.
آدرس:
مجموعه تاریخی کاخ گلستان در ميدان 15 خرداد ( ارگ ) تهران واقع گرديده است.
کاخ موزه سعد آباد :

در پهنه پر طراوت کوهپايه هاى توچال و دره سرسبز دربند, بخش دل انگيزى از شمال شهر تهران شکل مى گيرد که مجموعه سعدآباد با يک ميليون و صد هزارمترمربع وسعت دراين گستره غنوده است. سعدآباد که از شمال با کوههاى البرز,از مشرق با گلابدره, از مغرب با ولنجک و از جنوب با تجريش همسايگى دارد, در زمان قاجار, محل استقرار و سکونت تابستانى شاهان اين سلسله بوده است.پس از کودتاى 1299, در وسعتى تازه و الحاق باغ هاى مختلف, به اقامتگاه تابستانى رضاخان اختصاص يافته,کاخ و کوشک هايى به مناسبت و ضرورت هاى گوناگون در جاى جاى اين پهنهء برتافته از درختان کهن و سپيدار و سرو, به فاصله اى از بازمانده بناهاى قاجار سر برآورده که طى ساليان به چهارده کاخ کوچک و بزرگ, هرکدام به سبک و شيوه اى در معمارى رسيده است.حاج آقا رضا رفيع در خاطرات خود مى نويسد:" من سعدآباد را از ابوالفتح سردار اعظم- پسر بانو عظمى خواهر ظلل السلطان به مبلغ چهارصد هزارتومان با مهر حاج آقا نورا… و کلباسى براى رضاخان سردار سپه خريدارى کردم.سعدآباد که من آن موقع خريدارى کردم به اين بزرگى نبود و وسعت آن هشت هزار متر کنار رودخانه با عمارت حاليه ملکه مادر بود.البته بعد از خريدارى سعدآباد از سردار اعظم, تپه على خان والى را از پدر سرتيپ والى به مبلغ هفت هزار تومان خريدارى نمودم و اين تپه همان تپه اى است که کاخ شهوند را رضا خان بر روى آن بنا کرد و مادر شاهپور عبدالرضا(عصمت دولتشاهى)در آن کاخ مى نشست.از باغ هايى که اراضى آنها داخل اراضى سعدآباد شد,باغ آقامحمد جواد گنجه اى است که جزء جعفرآباد بود, از باغ امام جمعه هم مقدار زيادى داخل باغ سعدآباد شد و خانه هاى جنوبى سعدآباد که مربوط به دوره قاجار بود از نصيرالدوله خريدارى گرديد و در زمان پهلوى اول به عنوان سربازخانه سعدآباد مورد استفاده قرار مى گرفت.سپس باغ هاى ديگرى در اطراف سعدآباد از جمله باغ هاى سالار جنگ, سپهبد امان ا… ميرزا, مستوفى الممالک,شکرا… قوام الدوله, همدم السلطنه خواهر مستوفى و محمود بدر(به فتح باء و کسر دال)خريدارى و جزو سعدآباد گرديد.رضاشاه درآن زمان در ميان درختان چنار سعدآباد چادرى مى زد و گاهى هم زير آن پذيرايى مى کرد.در زمان پهلوى اول, سراسر باغ سعدآباد از رودخانهء دربند مشروب مى شد.رضاشاه آب رودخانهء دربند را خريدارى کرد و به آبيارى اين باغ اختصاص داد ولى پهلوى دوم دوازده ساعت از آب رودخانه را به رعايا بخشيد.و چون آب اين رودخانه براى آبيارى سعدآباد کافى نبود از دوازده رشته قنات هاى قديمى و جديدالاحداث استفاده گرديد

قناتهاى باغ سعدآباد
1- هراش آب (به فتح هاء).
2- قنات قوام الدوله.
3- قنات کاخ سنگى
4- قـــــات جعــــفرآبـــاد.
5- قـــنات آب نـما.
6- قنات کاخ سفيد.
7 و8-قنات هاى دفتر مخصوص
.9- قنات جواديه.
10- قنات گلخانه
11 - قنات کاخ شمس.
12- قنات خوابگاه
درهاى باغ سعدآباد
1- در نظاميه که رضاشاه بيشتر از اين در وارد سعدآباد مى شد.
2- در زعفرانيه
3- در خيابان دربند که محمدرضا شاه بيشتر از اين در وارد کاخ مى شد.
4- در ميدان دربند
5و6- دو در در جعفرآباد
7- در رودخانه
8- در کاخ سفيد
کاخ هاى سعدآباد
هيجده کاخ کوچک و بزرگ از دوره هاى قاجاريه و پهلوى در سعدآباد وجود دارند که چون در نظر است در شماره هاى آينده اين نشريه , درباره هر يک از آنها به صورت مشروح , مطالبى آورده شود در اين شماره فقط به ذکر نام آنها بسنده مى کنيم .
1- کاخ احمدشاهى (در اختيار بسيج خواهران) .
2- کاخ شهوند (کاخ موزه سبز فعلى) .
3- کاخ سفيد (کاخ موزه ملت).
4- کاخ اختصاصى (موزه تاريخ طبيعى سابق در حال حاضر در اختيـار نهاد رياســت جمهورى) .
5- کاخ اسود (سياه) موزه هنرهاى زيبا فعلى .
6- کاخ شمس (موزه مردم شناسى) .
7- کاخ اشرف (موزه ظروف سابق) .
8- کاخ غلامرضا (ساختمان تبصره 36) .
9- کاخ ملکه مادر (ســــاختمان جمهورى) .
10- کاخ احمدرضا (در اختيار نهاد) .
11- ساختمان عبدالرضا (امور ادارى سعدآباد) .
12- کاخ بهمن پهلوى پسر غلامرضا (مرکز آموزش) .
13- کاخ شهرام پسر اشرف (موزه نظامى) .
14- کاخ فريده ديبا (در اختيار نهاد) .
15و 16- کاخهاى قديم و جديد وليعهد رضا پهلوى (موزه بهزاد و دفينه).
17- کاخ فرحناز و عليرضا فرزندان محمدرضا شاه( موزه خط و کتابت ميرعماد).
18- کاخ ليلا (موزه آبکار)
علاوه بر کاخ هاى مذکور و چندين ساختمان قديمى ديگر , تاسيسات و امکانات ديگرى همچون : سالن هاى مرغدارى و گاودارى , موزستان و گلخانه هاى گوناگون , استخرهاى مختلف , چشمه سارها , زمين هاى تنيس و سالن بولينگ , سينما و آمفى تئاتر روباز در اين مجموعه 110 هکتارى وجود دارند.
کاخ نياوران
در گوشة شمال شرقى باغ نياوران، بناى کاخ نياوران با مساحتى در حدود 9000 مترمربع در دو طبقه و يک نيم طبقه احداث شده است.
عمليات احداث اين بنا در سال 1337 ﻫ . ش، با طرحى ايرانى آغاز گرديد و با وقفه اى که در ساخت آن پيش آمد در سال 1346 به اتمام رسيد و در سال 1347 مورد بهره بردارى قرار گرفت.
ساختمان اين بنا ابتدا به عنوان محلى براى پذيرايى ميهمانان خارجى در نظر گرفته شده بود اما در هنگام ساخت به محل سکونت محمدرضا پهلوى و خانواده اش اختصاص يافت. طرح اين بنا از محسن فروغى است که توسط شرکت فرمانفرمائيان به مرحله اجرا درآمده است.
طرح چهار ضلعى کاخ و فضاسازى معمارى داخلى آن الهام گرفته از معمارى ايرانى با بهره گيرى از فناورى مدرن است. تزئينات آن نيز تلفيقى از هنر پيش از اسلام و پس از اسلام است که گچبرى توسط استاد عبداللهى، آينه کارى توسط استاد على اصغر و کاشى کارى نماى خارجى توسط استاد ابراهيم کاظم پور و ايليا انجام شده است. کف بنا از جنس سنگ سياه و سقف آن از جنس آلومينيوم است که از وسط باز مى شود. دکوراسيون و مبلمان داخلى کاخ توسط يک گروه فرانسوى طراحى و اجرا شده است.
طبقه همکف اين بنا شامل سرسراى بزرگى است که کليه اتاق ها در اطراف آن شکل گرفته اند که از آن جمله مى توان به سينماى اختصاصى، اتاق غذاخورى، سالن پذيرايى، اتاق انتظار و راهروهاى فرعى و همچنين تالار آبى اشاره کرد.در نيم طبقة اين بنا اتاق کار، اتاق کنفرانس و دفتر منشى فرح ديبا ، اتاق خواب ليلا و اتاق نديمه او قرار دارد.اتاقى نيز در مسير راه پله ها قرار دارد که لباس هاى رسمى و نظامى و مدالها و نشان هاى محمدرضا پهلوى در آن نگهدارى مى شوند.در طبقه سوم اتاق خواب واستراحتگاه نيمروزى پهلوى دوم و همچنين اتاق هاى فرزندان وی و نديمه هايشان قرار دارد.اين فضاها با نقاشى ها و فرش هايى گرانبها و هداياى متعددى از کشورهاى مختلف پوشيده شده اند.
موزه جهان نما
در سال 1355 شمسى، فضايى در ضلع غربى کاخ صاحبقرانيه جهت نگهدارى آثار و اشياء هنرى اهدايى به فرح ديبا و يا خريدارى شده توسط وى با چهار سالن در طبقه همکف و يک سالن در زيرزمين در نظر گرفته شد. بر سقف تالار ميانى اين موزه، نقاشى روى چوب با نقوش گل و مرغ شيراز به چشم مى خورد. اين موزه در بهمن ماه سال 1376 گشايش يافت. آثار موجود در اين موزه در دو بخش هنر پيش از تاريخ و آثار هنرهاى تجسمى معاصر ايران و جهان به نمايش درآمده اند. از جمله مى توان به آثار بجامانده از تمدن هاى باستانى پيش کلمبيايى، مفرغ هاى لرستان، سفالينه هاى املش، هنرهاى سرخپوستان آمريکاى شمالى مربوط به هزاره هاى اول و دوم پيش از ميلاد و آثارى از هنرمندان معاصر ايرانى همچون سهراب سپهرى، ناصر اويسى، فرامرز پيلارام، جعفر روحبخش، پرويز کلانترى، بهمن محصص، سيراک ملکونيان، ژازه طباطبايى، مش اسماعيل، پرويز تناولى و هنرمندان غير ايرانى چون ژرژ براک، پل گوگن، پل کله، پابلو پيکاسو، کاميل پيسارو ، پير آگوست رنوار ، ديگو جاکومتى، فرنان لژه و مارک شاگال اشاره کرد.
موضوع : تاريخى ، هنرى
وضعيت : فعال
وابستگى : سازمان ميراث فرهنگى کشور
سال تاسيس : بازگشايى براى عموم مردم ۱۳۷۷
کاخ صاحبقرانيه
ناصرالدين در سال 1267 ﻫ .ق دستور داد ساخت قصر نياوران را در دو طبقه شامل شاه نشين، کرسى خانه، حمام و 50-40 دستگاه خانه هر کدام شامل 4 اتاق و يک ايوان براى زنانش بسازند. او در سى و يکمين سال حکومتش خود را صاحب قران ناميد و اين کاخ را «کاخ صاحبقرانیه » نام نهاد.
پس از او، مظفرالدين شاه تغييراتى در ساختمان ايجاد و قسمتى از حرمسرا را خراب کرد. فرمان مشروطيت نيز در حياط کاخ صاحبقرانيه، توسط او امضا گرديد.در دوران پهلوى اول اين کاخ براى برگزارى مراسم ازدواج محمدرضا پهلوى و فوزيه بازسازى مى شود، اما به علت سرماى شديد آن سال مراسم در مکان ديگرى برگزار مى گردد.
در زمان پهلوى دوم، فرح ديبا تغييراتى اساسى در قسمتهاى داخلى بنا و دکوراسيون آن ايجاد کرد و طبقه اول يعنى حوضخانه براى پذيرايى ميهمانان و طبقه دوم به عنوان دفتر کار محمد رضا پهلوی مورد استفاده قرار گرفت. از ديگر اتاقهاى اين کاخ مى توان به کرسى خانه، چايخانه، ظرفخانه، اتاقهاى بازى، بار و پذيرايى در طبقه اول و اتاقهاى مذاکرات انتظار سفرا، منشى، هدايا، دندانپزشکى و استراحت محمدرضا پهلوى نام برد.
همة درها و پنجره هاى چوبى اين بنا به شکل اُرُسى بوده و با شيشه هاى رنگى تزئين شده است.اين کاخ در سال 1374 مرمت شد و در ارديبهشت سال 1377 به عنوان موزه بازگشايى گرديد.
موضوع : معمارى، تاريخى ، هنرى
وضعيت : فعال
وابستگى : سازمان ميراث فرهنگى کشور
سال تاسيس : بازگشايى براى عموم مردم ۱۳۷۷- بنا قاجارى
کوشک احمدشاهى
اين عمارت، اواخر دورة قاجار جهت خوابگاه ييلاقى احمدشاه در ميان باغ نياوران با مساحتى بالغ بر 800 متر در دو طبقه با سقف شيروانى بنا گرديد. از ويژگى هاى عمدة اين بنا تزئينات و نماى آجرى به کار رفته در سرتاسر نماى بيرونى آن است. آجرها از نوع منقوش قالبى با طرح هاى متنوع به رنگ نخودى است. ورودى بنا در ضلع جنوبى قرار دارد که به وسيله چندين پله از کنار حوض بيضى شکل پوشيده از کاشى، به کوشک منتهى مى شود. عمارت احمدشاهى در دورة پهلوى دوم مرمت و الحاقات جديدى در آن صورت گرفت و مبلمان داخلى آن به طور کامل عوض شد تا به عنوان محل کار و سکونت رضا پهلوى مورد استفاده قرار گيرد.طبقه همکف اين عمارت شامل يک هال با حوضى از جنس مرمر در وسط مى باشد و 6 اتاق و 2 راهرو در اطراف آن قرار دارند. اشياء تزئينى از جنس نقره، برنز، عاج، چوب، هدايايى از کشورهاى مختلف مثل هند، تابلوهاى نقاشى و گوبلن و نشانها و مدالها در اين فضا به نمايش در آمده است همچنين ويترينى شامل اشياء و سنگهاى معدنى تزئينى، سنگى از کره ماه و چندين فسيل گياهى و حيوانى در معرض ديد قرار دارند.طبقه دوم عمارت از يک سالن مرکزى و ايوان سرتاسرى چهارطرفه تشکيل شده است. در چهار طرف سالن مرکزى که به عنوان اتاق موسيقى استفاده مى شد، قفسه چوبى ويترين دار نصب شده است. دور تا دور ايوان را 6 ستون با مقطع مربع قطور با نماى آجرى بدنه و 26 ستون مدور با نماى گچى فرا گرفته است. نقش شير و خورشيد گچبرى شده بر پيشانى ديوارة ضلع شمالى ايوان به چشم مى خورد.پس از انقلاب، در جريان حفاظت و مرمت اين بنا، بخش پايين ديواره هاى آن نيز تعمير شد. و در ارديبهشت سال 1379 همزمان با هفته ميراث فرهنگى اين عمارت گشايش يافت.
موضوع : معمارى
وضعيت : فعال
وابستگى : سازمان ميراث فرهنگى کشور
سال تاسيس : قاجارى
موزه آبگینه
بناى موزه مينياتور آبکار يکى از ساختمانهاى نه چندان قديمى مجموعه کاخ سعد آباد است. اين بنا پيش از انقلاب کاخ ليلا پهلوى معروف بود. در سال 1373 اين بنا به موزه مينياتور آبکار تبديل شد. براى شکل گرفتن موزه، زير نظر معماران سازمان ميراث فرهنگى کشور ، مختصر تغييرى در فضاى داخلى آن صورت گرفت و اتاقها به تالارهاى موزه تبديل شد . بناى موزه مينياتور آبکار، در اين مجموعه، در جايى قرار گرفته که چند موزه آنرا همچون نگينى در بر گرفته است، در ضلع شمالى موزه نظامى در ضلع جنوبى موزه بهزاد ، در ضلع شرقى فضاى سبز و در غرب و جنوب غربى آن کاخ موزه ملت قرار دارد . محوطه بنا در ميدان گاه با فضاى بيشترى ديده مى شود حوض دايره اى شکل با فواره هاى زيبا به سبک دوره قاجار و چند باغچه آن را تزيين کرده است. بر روى ديوار آجرى قسمت شرقى موزه بر روى دو صفحه فلزى به رنگ زرد دو يادمان ديده مى شود ، يکى تابلوى موزه مينياتور آبکار که با خطوط اسليمى ظريفى تزئين شده و ديگرى لوح يادبود افتتاح موزه.

درب ورودى ، درب چوبى است که با الهام از درب هاى دوره قاجار با نقش گره ساخته شده است . با گذشتن از دو پله کوتاه ، پا به درون موزه مى گذاريم و وارد تراس کوچکى مى شوين که ورودى ساختمان محسوب مى شود . در سمت راست ورودى ، که رد ضلع شرقى بنا قرار گرفته است ، تالار شماره يک به چشم مى خورد ، بعد از آن ، با گذشتن سه پله ، به راه روى کوچکى ميرسيم کنار پله ها باغچه کوچک مصنوعى ساخته شده ، در انتهاى سمت راست راهرو تالار شماره دو و در انتهاى سمت چپ آن تالار شماره سه و بين دو تالار ، در انتهاى راهرو در ضلع غربى بناى انبار کوچک موزه ديده مى شود.براى تبد يل اين بنا به موزه هيچگونه تغييرى در ساختار فيزيکى ساختمان داده نشده است.
تالار شماره يک
در اين تالار، تقريبا آخرين دستاوردهاى استاد به نمايش گذاشته شده است. اين مجموعه در برگيرنده آثار مينياتور
تذهيب و نقش گره ميباشد. اين آثار در کنار هم تنوع ويژه اى به تالار بخشيده است. تابلوهاى مينياتور تک چهره زنان که به شيوه قلم گيرى و اغلب تک رنگ، ملايم و چشم نواز به شيوه پرداز خلق شده، بخشى از اين مجموعه است. تک چهره هاى تغزلى زنان در اين تابلوها به رنگهاى غالبا سفيد، سبز، زرد،قهوه اى و ارغوانى با زمينه سياه تصوير شده است. در ميان تابلوها، تابلوى تک چهره دختر قاليباف به چشم مى خورد که مجموعه اى از عناصر هنر نقاشى سنتى ايرانى همچون مينياتور، تذهيب، نقش قالى و تشعير را در برگرفته است. چهره دختر جوان قاليباف به شيوه قلم گيرى و پرداز خلق شده، نقش قالى نيمه بافته با چله هائى که به چشم مى خورد نمايانگر هنر والاى تذهيب و نقش قالى است. ريزش تدريجى رنگها از بالا به پائين در نخهاى آويزان از دار قالى از ويژگيهاى اين تابلو است.
با گذراز اين مجموعه تابلوهاى مينياتور را در پيش داريم. مينياتور هائى که هنر تذهيب آنها را تکميل کرده است. نقش تذهيب در اين آثار چنان با وقار و بديع خلق شده که نگاه بيننده به ناچار در خطوط قدرتمند آن بر روى اين آثار گره مى خورد و براى لحظاتى ثابت مى ماند.تذهيب اين آثار اغلب شرفه دار، دايره اى شکل، با دواير متعدد و متداخل و بيضى شکل است. زمينه اين آثار اغلب با رنگهاى لاجوردى و فيروزه اى روشن رنگ آميزى شده است. در ميان آثار تذهيب آبکار تذهيب دايره شکلى وجود دارد که يک تابلوى مينياتور دو صورتى را تزئين کرده است. اين مينياتور که به شيوه اصفهان تصوير شده خود داراى ارزش والائى است. هنرمند نتوانسته کار هر دو صورت را به پايان برساند. بدين ترتيب يک چهره کامل و چهره ديگر نيمه کاره مانده است. همين مسئله، به تابلو مفهومى راز آميز بخشيده است. هر دو چهره از پرداز بسيار قوى برخوردار است و از قويترين کارهاى آبکار به شمار مى آيد.
تابلوهاى مينياتورى به شيوه قاجاريه بخش ديگر از آثار استاد در اين تالار است. مجلس بزم و مجالس خانوادگى موضوعها ى اصلى اين مجموعه را تشکيل مى دهد. هنرمند خوشد ل ما که در همه جا از خط و رنگ زنده و پر جاذبه به عنوان نگرش فلسفى خود به انسان به کار مى گيرد، در اين مجالس نيز چنين کرده است. در اين آثار شيوه زندگى مردم و نيز ملزومات زندگى آنان همچون زير اندازها پوشاک زنان و مردان و ... دوره قاجارى، از اواسط حکومت ناصرالدين شاه به بعد را به خوبى تصوير کرده است.
آخرين بخش از آثار تالار شماره يک را، آثار نقش گره تشکيل مى دهد. آثارى که يک دوره از زندگى پر تلاش، ولى با برکت هنرمند را از آن خود کرد. در داخل برخى از اين نقوش خطوط اسليمى و گلهاى ختائى با زيبائى ويژه اى در هزار توى نقوش هندسى گره، چون جوهر شعرى ناب، جاى باز کرده است.
وقتى از تالار شماره يک بيرون مى آئيم در مسير راهروى کوچکى قرار مى گيريم. چند تابلوى قشنگ از نقش گره و مينياتور، ديوار اين راهروى کوچک را آذين کرده است. تابلوهاى اين مسير نيز خود، شعرى مصور است و تابلوهاى مينياتور نيز که به رنگهاى سبز، آبى و ارغوانى در زمينه به ديوار نشسته اند غزلى ديگر را فرياد مى زنند.
تالار شماره دو
در اين تالار سه دسته از آثار هنرى کلارا آبکار به نمايش گذاشته شده است:
1- مجموعه اى از نقاشيهاى آبرنگ، مستند سازى اشياء موزه مردم شناسى و هنرهاى تزئيني.
هنرمند با استفاده از نمونه هاى پارچه هاى ترمه پشمى با نقوش بته جقه، محرمات، با گل ريز ، گلهاى افشان، هندسى تزئينى و اسليمى توانسته نقوش اين مجموعه بيشتر ايلياتى را به تصوير بکشد. بخش ديگر از مجموعه مستند سازى را زيور آلات ( گوشواره، گردنبند، انگشترى، پيشانى بند، پابند يا خلخال، گل سر و مهر انگشترى) تشکيل مى دهد. نقوش اين مجموعه بيشتر اسطوره اى و رمزى است. اين تصاوير به شيوه کنده کارى تزئين شده با سنگهاى قيمتى و مينا کارى شکل گرفتند. رنگهاى به کار گرفته در اين مجموعه به گونه ايست که ماهيت شيئى و رنگ اصلى آن به خوبى نشان داده مى شود.
2- در ويترين بزرگ اين تالار نقاشيهاى زير لاکى، روغنى، به نمايش گذاشته شده است.
اشياء اين ويترين را جلدهاى آلبوم، جعبه هاى چوبى،نقاشى روى چينى و سراميک تشکيل مى دهد. مينياتور و تذهيب روى جلد آلبوم ها در اين مجموعه، نشانه قدرت خلاقه هنرمند نگارگر است. هشت جلد آلبوم در اين مجموعه، به صورت يک لتى و دولتى موجود است. سطح بيرونى و درونى نماى جلد آلبومها با نقاشى تزئين شده. مجالس مينياتورى از حالات ليلى و مجنون و ديدار خسرو و شيرين، قصه هاى مهم از ادب داستانى کشورمان جلوه ويژه اى به اين آلبومها داده است. تصاوير مينياتورى اين جلدها را نقوش تذهيب نيرومندى در برگرفته. چهره هاى پرداز شده و نيز ترکيب بندى رنگها در اين آثار، نشانه درک بالاى هنرمندانه و روانشناسانه از رنگ و کاربرد آن در نگارگرى سنتى ايران است.
تعدادى از جلد آلبومها فقط با تذهيب منقوض شده است. تزئين اين نگاره ها طرحهاى اسليمى و گلهاى ختائى است. به طور سنتى اين نقوش همواره در آثار مذهب کاران ايران به چشم خورده است.
در اين اثر، کلارا آبکار، براى نخستين بار، نقش بته جقه را بين خطوط اسليمى به کار گرفتند. اين انديشه جدا از کار کرد رنگهاى روشن و زنده استاد در تذهيب کلاراآبکار را در بين آثار هنرمنان سنتى در جايگاه ويژه اى قرار داده است.
جعبه هاى کوچک چوبى منقوش که به روش زير لاکى نقاشى شده ، جزئى از اين مجموعه است. در متن سطح بيرونى يکى از اين جعبه ها مجلس بزم به تصوير کشيده شده و حاشيه اطراف آن منقوش به نقوش تذهيبى با رنگهاى هماهنگ است. در چهار سطح بيرونى جعبه نقش تذهيب ديده مى شود. جعبه ديگرى نيز در اين مجموعه ديده مى شود که سطح بيرونى و چهار طرف آن مجالس مينياتورى از کتاب خمسه نظامى به تصوير در آمده. اطراف تابلوهاى مينياتور را تذهيب در بر گرفته است.
3- آثار مينياتور کلارا آبکار، در فاصله هاى مناسب، بر روى ديوار اين تالار به نمايش در آمده است. در ميان اين آثار اولين اثر رنگى نقاشى وجود دارد.( در مدرسه صنايع مستظرفه قديمه اجازه رنگ وقتى به هنرجو داده ميشد که طراحى را بطور کامل فرا ميگرفت . اين اثر بازمانده از آن دوران است.) اين اثر در سال به تقليد از روى کار رضا عباسى تصوير شده است. بر روى همين ديوار تابلوى مينياتور ( سيزده بدر ) قرار گرفته . نقاش سعى بر آن داشته تا آئين آخرين روز از مراسم نوروزى ايرانيان را ترسيم کند.
تالار شماره سه
اين تالار در برگيرنده بهترين نمونه هاى آثار کلارا آبکار است. چند نمونه از مينياتور روى عاج و چند کپى از کار مينياتوريست هاى بنام ايران و يک نمونه از تذهيب که حاصل تجربه و خلاقيت فردى خانم آبکار است اين مجموعه را تشکيل ميدهد. مضامين اين مينياتورها برگرفته از ادبيات کلاسيک و عرفانى ايرانى همچون ليلى و مجنون ، خسرو و شيرين،شيخ صنعان و دختر ترسا، يوسف و زليخا و ... است. نمونه هاى کپى کلارا آبکار از آثار هنرمندان صاحب نام گذشته ، مينياتور داستان پيرزن وسلطان سنجر کپى از کار سلطان محمد و مينياتور انوشيروان و بزرگمهر همچنين کپى از کار اقا ميرک مينياتورست زمان صفوى، شکار بهرام ، نام کلارا آبکار را در کنار اساتيد صاحب نام مينياتور ايران تثبيت کرده است.
مجالس مينياتور روى عاج را، مجالس خسرو و شيرين ، يوسف و زايخا و نيز مجلس سنتى رفتن عروس به خانه داماد تشکيل مى دهد. مينياتور مجلس بزم با رنگهاى ملايم و شاد با تذهيب دايره شکل در اين مجموعه ديده مى شود. تذهيب زيباى اين مينياتور نيز خود حکايت از ذوق و سليقه هنرمند در ابداعات هنرى دارد. تذهيب با زمينه سفيد ترکيب خوش آيند رنگ و طرح بته جقه خاکسترى بطور مشخص در فواصل گردشهاى خطوط اسليمى بر زمينه سفيد است. چنين نقش و رنگى در تذهيب ايرانى تا آن زمان استفاده نشده بود.
نمونه هائى از نقوش قالى و مجالس مينياتورى الهام گرفته از اشعار شاعرانى نظير خيام و... از آثار ديگر در اين تالار است.
بوسيله دستگاه پروژکشن در اين تالار آثار موجود در گنجينه موزه که به معرض ديد گذاشته نشده بوسيله اسلايد به نمايش گذاشته مى شود.
موزه آبگينه
ساختمان موزه آبگينه به خودى خود مى.تواند براى علاقه.مندان بسيار ديدنى باشد. اين ساختمان متعلق به قوام.السلطنه.، وزير احمد شاه قاجار، بوده است.. اين ساختمان در دو طبقه و پنج تالار ساخته شده است.. تالار يک و دو در طبقه اول و تالارهاى ديگر در طبقه فوقانى قرار دارد. در تالار شماره دو (بلور) قديمى.ترين شيشه.ها و لوله.هاى شيشه.اى و سفال.ها قرار داده شده است.. طراح ويترين.هاى موزه مهندسى اتريشى به نام هانس هولاين است.. تزيينات بنا شامل منبت کارى چهارچوب درها و پله.ها است و آجر کارى نما که در 50 نوع.است..
گچ.برى موزه شامل دو دوره است.: دوران قوام.، و سبک غربى در زمان سفارت مصر و آينه.کارى.هاى طبقه دوم.، که مربوط به دوره قاجار است.. موزه آبگينه در واقع موزه تخصصى شيشه و سفال است.. قديمى.ترين شيشه.ها لوله.هاى شيشه.اى به نام سيلندر شيشه است که از معبد چغازنبيل کشف شده است و مربوط به هزاره دوم قبل از ميلاد است.. شيشه.ها و سفال.هاى طبقه اول نيز مربوط به دوره.هاى پيش از تاريخ است که قديمى.ترين سفال دست.ساز از دوران اشکانى.، هزاره.هاى اول به دست آمده است.. تالار صدف به علت شباهت شکل آن به صدف نيمه باز به اين نام خوانده مى.شود و شامل انواع سفال.هاى قرن سوم و چهارم شهر نيشابور است.. تالار چهار (زرين.) که به خاطر ظروف زرين.فام که از دوران سلجوقى به جا مانده چنين نامى گرفته است.، شامل ظروفى است که دور تا دور با خط نسخ و نستعليق تزيين شده.است.. هم.چنين چهره.هاى مغولى روى اين ظروف خود نمايى مى.کنند که با توجه به شهر محل پيدايش.، نقوش آن.ها فرق مى.کند. تالار پنج (لاجورد) به خاطر لعاب.هاى يک رنگ فيروزه به اين نام خوانده مى.شود، و از قرن هفتم و هشتم (دوره ايلخانى.) به جا مانده است..
با نزديک شدن به دوران صفويه.، اشيا مصرفى.تر مى.شود. تزيينات اين بخش شامل گلاب پاش و صراحى است.. هم.چنين ميزى که از دوران قاجار به جا مانده با لعاب هفت رنگ و مزين به نقش چهره.هاى شخصيت.هاى شاهنامه است که نام هر شخص بالاى چهره نوشته شده است..
موزه شامل بخش.هاى ادارى (زير زمين.)، دبيرخانه و رياست (طبقه بالا) است.. کتاب.خانه نيز، واقع در ضلع شمال غربى.، شامل 4000 جلد کتاب فارسى و انگليسى در زمينه.هاى باستان شناسى

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 589]